التهاب مفاصل میتواند منجر به ایجاد تورم و درد مفاصل شود. بسته به علت مشکلات مفصلی، التهاب مفاصل ممکن است تنها مفصل خاصی را درگیر کرده و یا حتی به قدری گسترده باشد که مفاصل متعددی را در نقاط مختلف بدن درگیر کند. التهاب که پاسخ ایمنی طبیعی بدن بوده، میتواند در پی عواملی نظیر آسیب، عفونت یا هر نوع عامل محرک دیگری ایجاد شود. از این رو، انواع آلرژی، زخم و سایر بیماریها نیز میتوانند باعث ایجاد التهاب شوند که در بین تمامی این عوامل، شایعترین و متداولترین علت التهاب مفاصل، آسیب و جراحت مفصل و آرتریت التهابی میباشند.
درد و التهابی که ناشی از آسیب و جراحت باشد معمولاً به مرور زمان رفع میشود اما درد و التهاب ناشی از آرتریت التهابی که نوعی بیماری مزمن بوده و ناشی از تخریب غضروف در مفصل است، میتواند به مرور زمان بدتر شده و تشدید شود. برای اطلاعات بیشتر تا انتهای این مقاله را بخوانید.
علائم التهاب مفاصل چیست؟
نشانهها و علائم التهاب مفاصل عبارتند از:
- قرمزی اطراف مفصل
- تورم مفصل
- درد مفاصل
- سفتی مفصل
- محدودیت حرکتی یا کاهش عملکرد مفصل
در اغلب موارد، بیمار تعداد کمی از این علائم را خواهد داشت. همچنین، ممکن است التهاب مفاصل با علائم کلی مشابه آنفولانزا از جمله موارد زیر همراه باشد:
- تب
- لرز
- ضعف و خستگی/نداشتن انرژی
- سردرد
- بی میلی نسبت به غذا/ نداشتن اشتها
- خشکی و سفتی عضلات
علت التهاب مفصل چیست؟
التهاب مفصل زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی بدن یا بافت آسیب دیده، مواد شیمیایی را آزاد میکند که این مواد باعث تورم و بروز سایر علائم در مفاصل بدن میشوند. در موارد التهاب ناشی از جراحت یا آسیب دیدگی، ممکن است تنها یک مفصل درگیر این مشکلات باشد اما در سایر بیماریها و مشکلات پزشکی، التهاب مفصل میتواند گسترده باشد و مفاصل متعددی را در نقاط مختلف بدن درگیر کند. زمانی که مفصلی دچار التهاب میشود، عروق خونی اطراف آن مفصل منبسط (باز) میشوند تا خونرسانی بیشتری به این مفصل صورت بگیرد. گلبولهای سفید خون یا لکوسیتها هم که نقش حیاتی در پاسخ ایمنی طبیعی بدن دارند و وظیفه اصلی آنها دفاع از بدن در برابر هرگونه عفونت، محرک و سایر عوامل خارجی و مزاحم است که به سمت محل التهاب میروند.
این پاسخ طبیعی بدن منجر به ایجاد التهاب در این ناحیه میشود که ممکن است با گرم شدن و درد ناحیه همراه باشد و التهاب موجود، منجر به تشدید درد ناشی از جراحت یا عفونت زمینهای ناحیه شود. التهاب کوتاه مدت به بدن کمک میکند تا با عوامل خارجی و مزاحم مقابله کند. اما مزمن و طولانی مدت بودن این التهاب از سمتی میتواند باعث آسیب زدن به مفصل شود. از جمله شایعترین علل التهاب مفاصل عبارتند از:
آسیب و جراحت مفصلی
وارد شدن آسیب و جراحت به مفصل معمولاً التهاب موضعی مفصل را در پی خواهد داشت. با وجود این، اگر مفصل آسیب دیده در نزدیکی سایر مفاصل باشد، گاهاً این مورد نیز میتواند باعث التهاب چندین مفصل شود. برای مثال، اگر پای فردی آسیب ببیند، ممکن است چندین انگشت پای این شخص دچار التهاب مفاصل شوند. همانطور که پیشتر هم در این مقاله ذکر شد، التهاب پاسخ ایمنی طبیعی بدن بوده که در پی آسیب و جراحت ایجاد میشود. این التهاب به بدن کمک میکند تا مواد مغذی و گلبولهای سفید خون را به مفصل آسیب دیده رسانده و بتواند از طریق مقابله با عفونت، روند بهبودی را تسریع کند.
با این حال، التهاب باعث ایجاد درد شده و تورم بافتی شدید ناشی از آن نیز میتواند روند بهبودی را مختل کند. اگر دچار نوعی التهاب مفصلی هستید که جدی بوده و انجام امورات روزمره را برایتان دشوار کرده، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید.
آرتریت التهابی
آرتریت، به شرایطی اطلاق میشود که همگی بر وضعیت و سلامت مفاصل بدن تأثیر میگذارند. انواع التهابی آرتریت نیز موجب بروز التهاب در مفاصل میشوند. اکثریت موارد آرتریت التهابی شامل موارد و مشکلات مزمن و پیشرونده میشوند که ممکن است از یک مفصل شروع شده و تدریجاً به سایر مفاصل بدن گسترش یابند.
برخی از انواع آرتریت التهابی عبارتند از:
- بیماری لوپوس
- روماتیسم مفصلی
- اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی)
- آرتریت پسوریاتیک یا ورم مفاصل پسوریاتیک
- بیماری نقرس یا آرتریت نقرسی
اکثریت انواع آرتریت التهابی، جزو اختلالات و بیماریهای خود ایمنی محسوب میشوند. اختلالات و بیماریهای خود ایمنی طیف وسیعی از بیماریها را شامل میشود که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بافتهای سالم بدن حمله میکند. بیماری آرتریت عفونی یا سپتیک در پی عفونی شدن مفصل رخ میدهد. گاهاً در چنین مواردی، عفونت ناحیه دیگری از بدن از طریق خون به مفصل منتقل میشود. این نوع از آرتریت التهابی مزمن نبوده و معمولاً قابل درمان است. با این حال، حتی در این نوع آرتریت نیز بدون درمان سریع مشکل، امکان آسیب دیدگی دائمی مفاصل و استخوانها وجود دارد.
بورسیت
بورسیت یا التهاب بورس شرایطی است که منجر به التهاب کیسههای حاوی مایع سینوویال میشود و این امر بافتهای نرم مفاصل را تحت فشار قرار میدهد. با حرکت کردن مفاصل بدن، تاندونها، رباطها و عضلات باید روی استخوانها حرکت کنند. از طرفی، بورسها (کیسههای حاوی مایع سینوویال) نیز به نوعی، بالشتکی هستند که مابین بافتهای نرم و استخوانها قرار میگیرند تا حرکت روان و بدون اصطکاک مفاصل مجاور خود را تسهیل کنند. بدن انسان دارای بیش از 140 بورس است که به عنوان بالشتک تسهیل کننده حرکت مفصل عمل میکنند.
غالباً در پی انجام مداوم حرکات تکراری (مثل پرتاپ توپ در بازی بیسبال)، قرارگیری طولانی مدت در وضعیت بدنی که موجب وارد شدن فشار به مفاصل میشوند (مثل زانو زدن یا تکیه دادن به آرنج) و یا در مواردی که آسیب دیدگی تاندون یا رباط مجاور مفصل رخ میدهد، بورسیت یا التهاب بورس ایجاد میشود. همچنین، این عارضه میتواند در پی وجود بیماری زمینهای مثل آرتریت نیز رخ دهد. افرادی که به بورسیت دچار میشوند، ممکن است علائم و عوارض زیر را داشته باشند:
- درد مفاصل
- تورم و قرمزی اطراف مفاصل
- سفتی و خشکی مفاصل
- درد و حساسیت به لمس مفصل
- محدودیت حرکتی
چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟
تحت شرایط زیر باید به دکتر مراجعه کنید:
- اگر درد ناشی از آسیب دیدگی مفصل، بعد از گذشت چند روز رفع نشود.
- اگر درد به قدری شدید باشد که راه رفتن، خوابیدن و انجام سایر امورات روزانه را برای شما غیرممکن سازد.
- اگر درد مزمن یا التهاب مفاصل شما با درمانهای خانگی برطرف نشود.
- اگر درمانی که قبلاً انجام آن موجب بهبودی التهاب مفاصل شما میشد، دیگر کارساز نبوده و موثر نباشد.
- اگر چنانچه علائم جدیدی در بدن شما ایجاد شود.
در صورت بروز موارد زیر، مراجعه فوری به پزشک یا تماس با اورژانس ضروری است:
- مفصل درد شدید همراه با تب
- مفصل درد به قدری شدید باشد که غیرقابل تحمل باشد.
- اگر احتمال دهید که ممکن است دچار شکستگی استخوان شوید.
تشخیص التهاب مفاصل
تشخیص علت التهاب مفاصل مستلزم انجام تمام یا برخی از معاینات زیر میباشد:
- بررسی سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی، با محوریت معاینه مفاصل درگیر
- ارزیابی سایر علائم غیر از علائم مفصلی
- عکسبرداری با اشعه ایکس، آزمایش خون و سایر تستهای تشخیصی
درمان التهاب مفاصل
روش درمان به علت ایجاد کننده التهاب مفاصل بستگی خواهد داشت. گاهاً التهاب مفصلی که ناشی از آسیبهای جزئی باشد به مرور زمان و با استراحت کردن برطرف میشود. اما موارد جدی آسیب دیدگی مفصل ممکن است به درمان پزشکی یا حتی عمل جراحی نیاز داشته باشند. برای افرادی که به عفونت باکتریایی مبتلا باشند، معمولاً داروی آنتی بیوتیک تجویز میشود. اما موارد شدیدتر، به بستری شدن و تحت نظر پزشک بودن نیاز دارند.
درمان دارویی
برای کاهش درد، تورم یا التهاب مفاصل داروهای زیادی در دسترس هستند که میتوانند از تشدید شرایط التهابی مفاصل جلوگیری کنند. این قبیل داروها عبارتند از:
- مسکنهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) اعم از آسپرین، ایبوپروفن یا ناپروکسن
- کورتیکواستروئیدهای خوراکی مانند پردنیزولون
- سایر داروها اعم از داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی، داروهای اصلاح کننده بیماری، داروهای بیولوژیکی و مسکنهای مخدر.
برخی از انواع این داروها برای درمان سایر بیماریها اعم از سرطان و بیماری التهابی روده نیز استفاده میشوند یا پس از جراحی پیوند عضو برای جلوگیری از رد یا پس زدن عضو پیوند شده بدن مصرف میشوند. همچنین، ممکن است پزشک شما طبق صلاحدید خود این قبیل داروها را برای درمان علائم التهاب مفصلی شما تجویز کند. دوز مصرفی و عوارض جانبی ناشی از مصرف این داروها برای هر شخص بیمار متفاوت خواهد بود. این داروها جزو داروهای قوی بوده و فقط باید زیر نظر پزشک مصرف شوند.
در صورت تجویز هرگونه دارو، باید روند مصرف داروی شما به طور مرتب زیر نظر پزشک باشد تا میزان اثرگذاری دارو و عوارض جانبی ناشی از مصرف را ارزیابی کند.
فیزیوتراپی و ورزش
فیزیوتراپی میتواند برای بازیابی عملکرد اندام موثر بوده و از تشدید آسیب عضلات و ساختارهای مجاور مفاصل جلوگیری کند. ممکن است متخصص فیزیوتراپی تمرینات زیر را برای شما توصیه کند:
توجه: نوع برنامه فیزیوتراپی که از متخصص دریافت خواهید کرد، کاملاً به شرایط و مشکل شما بستگی دارد. از این رو، حتماً قبل از انجام هرگونه تمرین ورزشی با متخصص طب فیزیکی مشورت کنید.
پیاده روی
پیاده روی جزو ورزشهای کاملاً رایگان بوده، در هر مکانی قابل انجام است، نیازی به آموزشهای خاصی ندارد و آسانترین راه برای تسکین درد مفاصل است. پیاده روی برای لاغرشدن یا حفظ وزن سالم نیز موثر بوده که میتواند باعث شود فشار کمتری به مفاصل شما وارد شود. علاوه بر تمامی این موارد، پیاده روی میتواند سلامتی قلب و سلامتی استخوانهای شما را نیز بهبود ببخشد.
شنا كردن
بهترین مکان برای کشش عضلات و تسکین درد مفاصل داخل آب است. از این رو، برای اینکه بتوانید تمرین هوازی داشته باشید میتوانید به استخر رفته و شنا کنید. شنا، پیاده روی در آب یا تمرینات ایروبیک داخل آب را امتحان کنید. شنا کردن برای کنترل وزن، تقویت روحیه و بهبود نظم خواب موثر بوده که تمامی این موارد برای سلامت کلی بدن مفید هستند.
تمرینات قدرتی
در افرادی که به التهاب مفصل دچار هستند، محرکهای درد مفصل میتوانند باعث تشدید و بدتر شدن علائم شوند. اما به نسبت تقویت عضلات، فشار کمتری بر روی مفاصل شما خواهد بود. به همین دلیل حین ورزش کردن نباید از وزنه هراس داشته باشید، چرا که تمرینات قدرتی بهترین راه برای قویتر شدن عضلات و افزایش حجم یا توده آنها هستند. ترکیب کردن تمرینات هوازی و تقویتی موجب بهبود استقامت و قدرت بدنی میشود.
از دستگاههای دارای وزنه، وزنه آزاد و نوارهای کشی مقاومتی استفاده کنید. تمرینات خود را به آرامی و سبک شروع کنید و سپس به مرور زمان شدت آنها را افزایش دهید. ۲ الی ۳ روز در هفته، ۸ الی ۱۰ تمرین مختلف را انجام دهید تا بر روی تمامی عضلات سراسر بدن خود کار کرده باشید. در هر مرتبه تمرین، ۲ الی ۳ ست با ۱۲ تکرار انجام دهید. اگر حین تمرین احساس درد داشتید ادامه ندهید.
تمرینات یوگا و تای چی
یوگا و تای چی مجموعه تمریناتی هستند که میتوانند با بهبود آگاهی و آرامش ذهن و بهبود تعادل عضلات، حس خونسردی عمیق و کاهش فشار مفاصل را موجب شوند. علاوه بر این، تمرینات یوگا و تای چی شامل حرکات افزایش دهنده انعطاف پذیری و افزایش دامنه حرکتی هستند که میتوانند برای داشتن انعطاف پذیری بیشتر و بهبود عملکرد مفاصل موثر باشند.
پیلاتس
تمرینات پیلاتس حول محور تقویت و بهبود کنترل بر عضلات متمرکز بوده و حرکاتی بیخطر دارد که میتواند فشار روی مفاصل لگن و مفاصل سایر نقاط بدن را کم کند. همچنین، پیلاتس میتواند برای کنترل درد نیز موثر باشد.
لیزر درمانی
در لیزر درمانی از نوری ایمن و موثر برای التهاب مفاصل استفاده میشود. لیزدرمانی میتواند التهاب را کاهش داده، گردش خون را بیشتر کرده، متابولیسم سلولی را افزایش داده، روند ترمیم بافت را تسریع کرده و موجب تقویت آن شود.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند تراپی (درمان با امواج فراصوت) یکی از روشهای پرکاربرد در فیزیوتراپی است که برای تسکین درد و کمک به ترمیم بافت نرم بدن استفاده میشود. در این روش، امواج فراصوت با نفوذ به بافت نرم بدن موجب گرم شدن آنها و افزایش خونرسانی میشوند که این اثرگذاری موجب تسکین درد و بهبود گردش خون شده و در مواردی که فرد دچار التهاب مفصل است میتواند برای بهبودی موثر باشد.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی درمانی است که برای کاهش التهاب مفاصل، کاهش درد و بهبود عملکرد اندام موثر است. این درمان با امواج صوتی پرقدرت متابولیسم و گردش خون را افزایش داده و روند بهبود بافتهای بدن را تسریع میکند.
الکتروتراپی
الکتروتراپی تکنیکی است که طی آن از دستگاه الکتروتراپی، برای تحریک اعصاب و عضلات استفاده میشود که در موارد التهاب مفصل این امر میتواند باعث تسکین درد شده و نیاز به مصرف داروهای مسکن را کاهش دهد. الکتروتراپی با بازسازی و ترمیم غضروف مفصلی، آسیب ناشی از التهاب مفصلی را درمان کرده و التیام میبخشد. این روش درمان میتواند موجب تقویت عضلات مجاور مفاصل نیز بشود.
جراحی
زمانی که سایر روشهای درمانی موثر واقع نشوند، یا میزان درد و آسیب به قدری زیاد باشد که زندگی روزمره و حتی خواب شبانه فرد را مختل کند، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند:
برای التهاب مفاصل، گزینههای جراحی شامل موارد زیر میشود:
- جراحی آرتروسکوپی: آرتروسکوپی روشی کم تهاجمی برای درمان التهاب مفاصل است که طی آن، جراح وسیله مخصوصی را که دارای دوربینی کوچک بوده و به نازکی مداد است را از طریق یک برش کوچک به اندازه یک سوراخ دکمه وارد میکند تا داخل مفصل را دیده و عمل را انجام دهد.
- جراحی تعویض کامل یا جزئی مفصل: جراحی تعویض کامل یا جزئی مفصل یا همان آرتروپلاستی، رایجترین روش جراحی برای تعویض مفصل ران و زانو بوده که ممکن است برای مفاصل شانه، آرنج، مچ پا و بند انگشت نیز به کار گرفته شود.
- جراحی استئوتومی: استئوتومی به معنای بریدن و سپس تراز کردن استخوان بوده که هدف از آن، متعادلسازی و انتقال وزن و فشار از یک قسمت مفصل به قسمت دیگر است.
سایر روشهای درمانی
سایر روشهای درمانی اعم از طب سوزنی، ماساژ درمانی و تکنیکهای کایروپراکتیک نیز در برخی موارد برای برخی از بیماران موثر بودهاند. احتمالاً پزشک شما هم این روشهای درمانی را در کنار درمان اصلی به شما توصیه کند.
مراقبتهای خانگی
روشهای درمان خانگی ممکن است در موارد شدید نتوانند موثر باشند. از این رو، حتماً به دنبال درمان پزشکی باشید و درمانهای خانگی را نیز در کنار آن انجام دهید:
- اعمال گرما: گرما میتواند باعث شل شدن مفاصل و عضلات شده و درد را کاهش دهد. استفاده از کیسه آب گرم یا حوله گرم شده و یا استحمام با آب گرم میتواند موثر باشد. تقریباً ۲۰ دقیقه اعمال گرما کافی است.
- حرکت و ورزش را به آرامی شروع کنید: ابتدا با حرکت آرام مفاصل خود را گرم کنید. قبل از شروع تمرینات ورزشی هوازی یا تقویتی، حتماً ۵ الی ۱۰ دقیقه گرم کنید.
- سبک شروع کنید: ورزش خود را با حرکات آهسته و سبک شروع کنید. اگر درد داشتید، استراحت کنید. درد شدید و بدتر شدن درد مفاصل به این معناست که مشکلی در تمرینات شما وجود دارد. اگر تورم یا قرمزی ناحیه مفصل را دیدید باید سرعت تمرینات خود را کاهش دهید.
- اعمال یخ: در صورت نیاز میتوانید پس از ورزش و فعالیت روزمره، به مدت ۲۰ دقیقه روی مفاصل خود یخ بگذارید. در مواردی که مفاصل شما متورم هم شده باشند، این امر اهمیت بیشتری خواهد داشت.
پیشگیری از التهاب مفاصل
شما میتوانید با ایجاد تغییر در سبک زندگی و عادات روزمره خود، احتمال ابتلا به التهاب مفاصل را کاهش دهید. این موارد شامل نکات زیر میشوند:
- حفظ وزن متعادل و مناسب
- تمرین و ورزش منظم
- سیگار نکشیدن
- رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل که شامل مقدار زیادی میوه، سبزیجات و اسیدهای چرب امگا 3 باشد.
پرسشهای متداول
آیا التهاب مفاصل قابل درمان است؟
بسته به علت التهاب مفاصل، اگر مشکل شما ناشی از جراحت مفصلی یا بورسیت باشد، قابل درمان است اما آرتریت درمانی ندارد و هدف از درمان چنین مواردی، تسکین درد و کاهش التهاب و حفظ عملکرد مفصل خواهد بود.
التهاب داشتن مفاصل چه حسی دارد؟
التهاب مفاصل موجب گرم شدن، قرمزی و تورم ناحیه اطراف مفصل میشود. ممکن است همیشه تنها حین لمس درد داشته و یا اینکه به طور مداوم درد داشته باشید.
مصرف چه غذاهایی برای کاهش التهاب مفاصل مفید است؟
اسیدهای چرب امگا 3 میتوانند موجب کاهش التهاب و سفتی مفاصل شوند. تحقیقات نشان میدهند که، درد مفاصل در افرادی که از مواد غذایی غنی از امگا 3 و مکمل روغن ماهی استفاده میکنند، کمتر میشود. اگر ماهی دوست ندارید میتوانید جایگزینهای دارای اسیدهای چرب امگا 3 اعم از بذر کتان آسیاب شده، روغن بذر کتان و گردو را مصرف کنید.
مصرف کدام نوع مواد غذایی برای التهاب مفاصل مضر است؟
مواد غذایی که تاثیر بدی بر التهاب مفاصل دارند شامل موارد زیر هستند:
- غذاهای سرخ شده و فرآوری شده
- گوشت قرمز اعم از همبرگر و استیک
- محصولات گوشتی فرآوری شده مثل هات داگ، سوسیس و کالباس
- کربوهیدراتهای تصفیه شده یا ساده شامل شکرها و غلات تصفیه شده
آیا التهاب مفاصل عارضه جدی و خطرناکی است؟
التهاب مفاصل میتواند سایر بافتهای بدن اعم از ریه، قلب، چشم، پوست و سایر اندامها را تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل، این عارضه جدی تلقی شده و در صورت عدم درمان میتواند حتی باعث بروز آسیبهای جبران ناپذیر شود.
چه عواملی میتوانند التهاب مفاصل را تشدید کنند؟
شایعترین عامل محرک، انجام مکرر یک فعالیت تکراری یا وارد شدن ضربه و جراحت به مفصل است. محرکهایی مانند خار استخوانی، استرس، انجام حرکات تکراری، هوای سرد، تغییرات فشار هوا، عفونت یا افزایش وزن نیز میتوانند التهاب مفاصل را تشدید کنند.
آیا ممکن است که التهاب مفاصل تشدید شده و به سایر نواحی بدن گسترش یابد؟
بله، گاهاً تورم و درد تنها در اطراف یک مفصل بوده که با تشدید مشکل، میتواند به مفاصل سایر نقاط بدن نیز گسترش یافته و باعث التهاب و تورم آنها نیز بشود.
