فیزیوتراپی و ورزش برای درمان درد دنبالچه

استخوان دنبالچه (coccyx) استخوان مثلثی‌ شکل کوچکی است که در انتهای ستون فقرات قرار دارد. استخوان دنبالچه مانند نقطه اتصال عضله‌ها، استخوان‌ها و رباط‌های لگن، مفصل‌های ران و کمر عمل می‌کند. موقعیت مرکزی استخوان دنبالچه موجب می‌شود این استخوان هم در پایداری مرکزی، هم در قابلیت حرکت پاها و ستون فقرات نقش داشته باشد.

استخوان دنبالچه بزرگ‌ترین استخوان بدن نیست، اما بدون شک می‌تواند دردی شدید و آزاردهنده  را تحمیل کند. اگر هنگام نشستن، دفع مدفوع، رابطه جنسی، ورزش یا هر فعالیت دیگری دچار درد دنبالچه شده باشید، احتمالاً به عارضه‌ای موسوم به کوکسیدینی مبتلا هستید. کوکسیدینی اصطلاح پزشکی برای درد دنبالچه است.

مزایای فیزیوتراپی برای درد دنبالچه

متخصص فیزیوتراپی از روش‌های بسیاری برای تسکین درد دنبالچه بهره می‌گیرد. فهرست زیر فقط چند مورد از روش‌هایی است که فیزیوتراپیست‌ها برای کاهش درد دنبالچه به کار می‌برند:

1. هم‌تراز کردن استخوان دنبالچه، مفصل ساکروایلیاک و لگن: اگر فیزیوتراپیست متوجه شود این بخش‌ها در موقعیت درست قرار ندارند، از این تکنیک بهره می‌گیرد.
2. متحرک‌سازی یا موبیلیزاسیون استخوان دنبالچه: این تکنیک به صورت داخلی یا خارجی انجام می‌شود و شامل انحراف ملایم است.
3. درمان دستی شامل دستکاری بافت نرم و آزادسازی میوفاشیال که بر روی عضلات دور استخوان دنبالچه به صورت داخلی یا خارجی انجام می‌شود.
4. نرمش‌های کششی و حرکاتی که برای شل کردن کف لگن، عضلات مفصل ران و عضلات کمر انجام می‌شود.
5. ورزش‌هایی که برای دیگر عامل‌های دامن‌زننده به درد دنبالچه در اطراف استخوان دنبالچه انجام می‌شود؛ برای مثال حرکات قدرتی عضلات مرکزی یا مفصل ران می‌تواند برای کاهش درد دنبالچه مفید باشد.
6. راهکارهای تسکین درد مانند نشستن روی کوسن طبی و گرما یا سرما درمانی.
7. بازیابی سلامت مثانه و روده.

فیزیوتراپی و ورزش برای درد دنبالچه

متخصص فیزیوتراپی حرکات زیر را برای کاهش درد بیمار در زمان نشستن و افزایش میزان فشاری ارائه می‌دهد که بیمار می‌تواند بدون دچار درد شدن بر روی کمر تحمل کند. در این بخش حرکاتی را توضیح می‌دهیم که برای تسکین درد دنبالچه مفیداند.

ورزش زانو به سینه

ورزش زانو به سینه عضلات پیریفورمیس و ایلیوپسواس را تحت کشش قرار می‌دهد؛ هر دو عضله ممکن است سفت و منقبض شوند و توانایی حرکتی لگن را محدود کنند. عضله پیریفورمیس از استخوان دنبالچه شروع می‌شود و اگر ملتهب شود، عصب سیاتیک را تحریک می‌کند.

افزایش ملایم و تدریجی کشش موجب گسترده شدن دامنه حرکتی می‌شود.

برای انجام این حرکت به روش زیر عمل کنید:

1. به پشت دراز بکشید.
2. یک زانو را به سمت قفسه سینه خم کنید.
3. اگر می‌توانید تحمل کنید، پایین پا را صاف دراز کنید و بکشید.
4. زانوی خمیده را بگیرید و به آرامی به سمت قفسه سینه بکشید.
5. 30 ثانیه در این حالت بمانید، سپس حرکت را برای پای دیگر تکرار کنید.

پوز پنگوئن

این حرکت کششی یکی از حالت‌های یوگاست که به باز شدن مفصل‌های ران کمک می‌کند. حرکت پنگوئن عضله ایلیوپسواس و عضلات سرینی پای خمیده را تحت کشش قرار می‌دهد.

1. حرکت پنگوئن برای بیماران مبتلا به ناراحتی‌های زانو مناسب نیست. اگر مشکل زانو دارید، بهتر است حرکت فوق را انجام بدهید.
2. چهار دست و پا روی زمین قرار بگیرید، دست‌ها را کمی جلوتر از شانه‌ها بگذارید و به عرض شانه از هم باز کنید.
3. زانوی چپ خود را جلو ببرید و کمی پشت دست چپ خود قرار دهید، به طوری که مچ پای شما در سمت راست لگن شما قرار داشته باشد.
4. پای راست را به سمت عقب بلغزانید و آن را صاف نگه دارید، به طوری که ران رو به پایین به سمت زمین قرار بگیرد. اگر مفصل‌های ران صاف نیست، پنجه عقب را زیر بدن بکشید تا این وضعیت اصلاح شود.
5. بالاتنه را رو به جلو پایین بیاورید و بازوهای خمیده را تکیه‌گاه بدن کنید تا کشش در صورت لزوم بیشتر شود.
6. 30 ثانیه در این حالت بمانید و حرکت را برای سمت دیگر تکرار کنید.

پوز بچه

حرکت بچه یکی دیگر از حالت‌های یوگاست. این حرکت کششی با افزایش دادن طول ستون فقرات، کمردرد را کاهش می‌دهد و علاوه بر عضلات مفصل ران، عضلات کف لگن را نیز هدف می‌گیرد. این حرکت کششی معمولاً روی زانوها انجام می‌شود. برای این‌که حین انجام حرکت دچار ناراحتی نشوید، می‌توانید روی تشک یا حوله زانو بزنید.

• زانو بزنید، زانوها را از هم فاصله بدهید و روی پاشنه‌ها بنشینید.
• هر دو دست را صاف روی زمین بگذارید و دست‌ها و بدن را به آرامی رو به جلو بلغزانید، سر را رو به پایین نگه دارید.
• همچنان به آهستگی رو به جلو بروید تا بازوها کاملاً کشیده شود. اگر می‌توانید پیشانی‌تان را روی زمین بگذارید.
• نکته: بازوها را به طرفین بلغزانید تا کشش جانبی ایجاد شود.
• 20 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید.

کشش خم کننده هیپ

ایلیوپسواس از عضلات پسواس و ایلیاک متصل تشکیل می‌شود. عضلات هیپ یا مفصل ران عضلات اصلی‌ای هستند که به خم شدن مفصل ران کمک می‌کنند.

چون این عضله‌ها غالباً در اثر نشستن طولانی‌مدت سفت می‌شوند، با کشش این عضله‌ها می‌توان درد دنبالچه را تسکین داد.

• روی زمین زانو بزنید، یک پا را جلو ببرید و کف پا را صاف روی زمین بگذارید. ران و استخوان ساق پا باید زاویه 90 درجه تشکیل بدهند.
• استخوان ساق پا و زانوی پای عقب را روی زمین بگذارید، به گونه‌ای که نوک پنجه رو به عقب باشد. برای این‌که راحت باشید، در صورت لزوم حوله‌ای را زیر زانوی عقب بگذارید.
• قفسه سینه را صاف نگه دارید، دست‌ها را برای حفظ پایداری روی مفصل‌های ران بگذارید.
• لگن را زیر بدن بکشید، منقبض کنید و کمی رو به جلو خم شوید.
• نکته: به راحتی ممکن است بیش از حد رو به جلو خم شوید. حرکت ایمن‌تر این است که تیلت لگن را حفظ کنید.
• 20 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید.
• حرکت را برای سمت دیگر تکرار کنید.

حرکات فوق با هدف از بین بردن تعدادی از دلایل درد دنبالچه انجام می‌شود. با این‌ حال هرگز هیچ ورزشی را بدون مشورت با متخصص فیزیوتراپی شروع نکنید و حتماً ورزش‌ درمانی‌تان تحت نظر متخصص فیزیوتراپی باشد.

دیگر درمان‌های فیزیوتراپی برای درمان درد دنبالچه

متخصصان فیزیوتراپی درمان‌های زیر را نیز برای تسکین درد دنبالچه توصیه می‌کنند:

تحریک الکتریکی

TENS سرواژه تحریک الکتریکی عصب از روی پوست است. دستگاه TENS جریان برق ملایمی را به موضع می‌رساند که ارسال سیگنال‌های درد از استخوان دنبالچه به مغز را مختل می‌کند. تحریک الکتریکی روش ایده‌آلی برای مدیریت درد است، اما اثرش معمولاً چند ساعت پس از درمان از بین می‌رود.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی برون‌اندامی (ESWT) درمانی غیرتهاجمی است که از طریق رساندن امواج شوکی به بافت نرم آسیب‌ دیده با هدف کاهش درد و تسهیل فرایند التیام انجام می‌شود.

شاک ویو تراپی در یک مطالعه تصادفی با درمان‌های متداول دیگر مقایسه شد. نتیجه این مطالعه حکایت از آن دارد که شاک ویو تراپی برای تسکین درد دنبالچه درمانی اثربخش‌تر و رضایت‌بخش‌تر است.

منوال تراپی

درد دنبالچه غالباً نتیجه جابه‌جا شدن یکی از مفاصل دنبالچه یا خشک و سفت شدن یکی از این مفاصل یا اسپاسم و گرفتگی عضلات متصل به دنبالچه است. درمان دستی با هدف کاهش جابه‌جایی، متحرک ساختن مفصل‌های خشک یا شل شدن عضلات سفت و گرفته انجام می‌شود. اکثر فیزیوتراپیست‌ها حرکات خاصی را تجویز می‌کنند. فیزیوتراپیست‌های مختلف روش‌های درمان دستی متفاوتی را برای درد دنبالچه به کار می‌برند:

• منوال تراپی داخلی دنبالچه: فیزیوتراپیست انگشتش را پس از پوشیدن دستکش وارد مقعد بیمار می‌کند و ماساژ یا دستکاری دنبالچه را به آرامی انجام می‌دهد.
• منوال تراپی خارجی دنبالچه: فیزیوتراپیست سر استخوان دنبالچه را از روی پوست به سمت عقب و بالاتر از مقعد می‌کشد. این درمان صرفاً در صورت دررفتگی دنبالچه انجام می‌شود.

متخصص فیزیوتراپی می‌تواند درمان‌های فوق را انجام بدهد، البته باید مطمئن شوید که متخصص در درمان دستی مهارت دارد.

درمان دستی یا منوال تراپی، به شرط درست انجام شدن، در بلندمدت بسیار اثربخش‌تر از تزریق کورتیکواستروئید است.

تکار درمانی

دستگاه تکار تراپی جریان غیرتهاجمی با فرکانس بالا را با هدف کاهش درد و بازیابی توانایی حرکتی، پیش از شروع ورزش‌ درمانی به استخوان دنبالچه می‌رساند. تکار نوعی تسریع‌کننده زیستی طبیعی است که شتاب بیشتری به توانایی ترمیم‌کنندگی طبیعی بدن می‌دهد. تکار درمانی معمولاً حدود 20 دقیقه طول می‌کشد.

ماساژ درمانی

ماساژ دادن عضلات منقبض کف لگن که به دنبالچه متصل هستند، درد دنبالچه را تسکین یا تخفیف می‌دهد. گرفتگی عضلات این ناحیه فشار مضاعفی را به رباط‌ها و مفصل ساکروکوکسیژیال وارد می‌کند که به محدود شدن توانایی حرکتی یا کشیده شدن دنبالچه منجر می‌شود.

لیزر تراپی

در لیزر تراپی از طول موج‌های نوری خاص برای درمان عارضه‌های دردناک و ناتوان‌کننده استفاده می‌شود. انرژی نور وارد سلول‌های آسیب‌ دیده می‌شود و فعالیت درون‌ سلولی را تحریک می‌کند. این فرایند درد دنبالچه را کاهش می‌دهد و بهبود سلول‌های آسیب‌ دیده را تسریع می‌کند. فرایند التیام‌بخشی پس از بهبود سلول‌ها کامل می‌شود.

ثابت شده است لیزر درمانی برای کاهش درد دنبالچه بسیار مفید است. پزشک پس از معاینه برآورد می‌کند که چند جلسه درمان برای تسکین درد دنبالچه لازم است.

هزینه فیزیوتراپی درد دنبالچه

هزینه فیزیوتراپی درد دنبالچه به عامل‌های متعددی بستگی دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• موقعیت مکانی کلینیک فیزیوتراپی
• تجربه متخصص فیزیوتراپی
• شدت عارضه
• روش‌های درمان مورد استفاده در درمان فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپی مبلغ دقیقی را که باید پرداخت کنید، در جلسه مشاوره اعلام می‌کند.

پرسش‌های پرتکرار

درمان استخوان دنبالچه چقدر طول می‌کشد؟

مدت زمان بهبود درد دنبالچه معمولاً به شدت عارضه بستگی دارد. بهبود و جوش خوردن استخوان دنبالچه شکسته 8 تا 12 هفته طول می‌کشد. اگر آسیب‌ دیدگی دنبالچه فقط کبودی باشد، بهبود حدود 4 هفته زمان می‌برد.

چند جلسه فیزیوتراپی برای درمان درد دنبالچه لازم است؟

متخصص طب فیزیکی تعداد جلسات لازم را برای تسکین درد دنبالچه تعیین می‌کند. البته به طور متوسط 12 جلسه فیزیوتراپی برای درمان درد دنبالچه لازم است.

هر جلسه فیزیوتراپی برای درمان درد دنبالچه چقدر طول می‌کشد؟

هر جلسه معمول فیزیوتراپی 30 تا 90 دقیقه طول می‌کشد و معمولاً دو یا سه جلسه فیزیوتراپی در هفته انجام می‌شود. درمان در اکثر موارد بلافاصله پس از ارزیابی اولیه فیزیوتراپیست شروع می‌شود.

پس از فیزیوتراپی دنبالچه چه اتفاقی می‌افتد؟

متخصص طب فیزیکی دستورات تکمیلی را پس از اتمام جلسات درمان می‌دهد. برای مثال ممکن است از شما خواسته شود که نرمش‌های کششی و حرکات خاصی را هر روز انجام بدهید یا قوانینی را در فعالیت معمول روزمره‌تان رعایت کنید تا درد دنبالچه‌تان آرام شود.

فیزیوتراپی دنبالچه در ابتدای دوره درمان دردناک است؟

درد و ناراحتی دنبالچه دور از انتظار نیست، چون فیزیوتراپی برای تأثیرگذار بودن باید بدن‌تان را تمرین بدهد. همین اصل هنگام تقویت بدن از طریق ورزش صادق است.

باید قبل از فیزیوتراپی دنبالچه مسکن مصرف کنم؟

احتمال دارد متخصص فیزیوتراپی مصرف مسکن را برای قبل از جلسات فیزیوتراپی تجویز کند. احتمالاً حداقل برای دو جلسه اول به مسکن نیاز خواهید داشت. پیش از مشاوره با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی مسکن مصرف نکنید.

ممکن است فیزیوتراپی درد دنبالچه را شدیدتر کند؟

بسیاری از بیماران از انجام فیزیوتراپی می‌ترسند، چون فکر می‌کنند که فیزیوتراپی درد دنبالچه‌شان را شدیدتر خواهد کرد. اما این تصور درست نیست، چون فیزیوتراپی در اصل برای تقویت عضلات دور موضع آسیب‌ دیده یا درگیر بیماری طراحی می‌شود تا حال‌تان به مرور بهتر شود.