مفصل لگن جایی است که پا به لگن وصل می‌شود. اگر این اتصال مفصلی دچار آرتروز، فشار مکانیکی و یا آسیب شود، ممکن است فرد در قسمت باسن، کپل، پا و یا پایین کمر احساس درد کند. اگر کسی در این بخش‌ها درد داشته باشد باید اقدام به تزریق مفصلی کند. این کار تسکینی نهایی برای درد لگن است و باعث می‌شود بیمار به روال عادی زندگی خود برگردد.
آناتومی مفصل لگن
این مفصل غشائی ساده است که از دو استخوان فخذ (استخوان ران) و حرقفه (بخش پهن و فرازين استخوان لگن) تشکیل شده است. كاسه‌ى مفصل در استخوان حرقفه قرار دارد و محل اتصال با سر استخوان فخذ است این دو استخوان با هم یک مفصل حرکت‌پذیر را شکل می‌دهند، که امکان اجرای حرکات چرخشی را برای شخص فراهم می‌آورد.
این لولای طبیعی با بافتی غضروفی، ارتجاعی و هموار پوشیده شده است. این بافت، در واقع غضروفی است که مایع روان کننده‌ی مفصل را تولید می‌کند و به عنوان مایعی روان کننده سر خوردن روان استخوان‌ها بر روی هم، توزيع يکنواخت بار بدن و کاهش میزان آن هنگام قدم زدن را تضمین می‌کند.
در حالی که مایع سینوویال حفره‌ی مفصل را پر می‌کند، غضروف بر روی سطح ورقه‌ای نازک، محکم و ارتجاعی را تشکیل می‌دهد که از این بافت در برابر اثرات آسیب‌دیدگی بارهای مکانیکی محافظت می‌کند.
علاوه بر این، مایع روان کننده مفصل ماده‌ای مغذی نیز هست. در سنین جوانی در صد رطوبت غضروف بیشتر از ۸۰ درصد است، ولی بعد از ۴۰ سالگی به تدریج از این میزان کاسته می‌شود، و در نتیجه انعطاف‌پذیری و ضربه‌پذیری این مفصل نیز کاهش می‌یابد. کسی که از نظر جسمی ران و عضلات سرینی‌اش (عضلات نزديك يا وابسته به عضلات كپل) به خوبی رشد کرده‌اند، باعث برداشته شدن بخشی از بار از دوش مفصل می‌شوند و خطر آسیب مفصل کاهش می‌یابد.
علت درد لگن و باسن
درد لگن میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. اگر درد در قسمت داخلی مفصل ران (درد لگن قدامی) به وجود آید، احتمالاً علت آن مشکل داخل مفصل ران است. اما اگر درد در کنار باسن (درد لگن جانبی) یا در قسمت بیرونی مفصل ران و نزدیکتر به باسن (درد پشت لگن) رخ دهد، معمولاً به دلیل مشکلات مربوط به عضلات، رباط‌ها، تاندون‌ها و یا اعصابی است که مفصل ران را احاطه کرده‌اند.
دردهای لگن قدامی و باسن
دردهای لگن قدامی و باسن در قسمت‌های داخلی لگن و کشاله ران احساس می‌شود. دلایل این دردها عبارتند از:
- آرتریت
- آرتروز یکی از شایع ترین دلایل دردهای طولانی مدت لگن و باسن است. آرتریت میتواند باعث درد، سفتی و حساس شدن مفاصل و ایجاد مشکل در راه رفتن شود.
- استئوآرتریت (OA) که معمولا در اثر افزایش سن و ساییدگی غضروفی که مفاصل را می‌پوشاند ایجاد می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که غضروف مفصل ران به مرور زمان از بین می‌رود. شکستگی غضروف معمولا در اثر افزایش سن یا آسیب‌های قبلی ایجاد می‌شود. این مشکل باعث می‌شود که فضای مفصل در داخل مفصل ران باریک شود و استخوان‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند. درد بیمار با توجه به شدت پیشرفت آرتروز میتواند مبهم، دردناک یا تیز باشد. معمولا درد باسن و لگن با فعالیت افزایش می‌یابد و با استراحت کاهش می‌یابد.
- اسیب‌های مفصل مانند شکستگی میتواند باعث آرتریت تروماتیک مانند استئوآرتریت شود.
- عفونت مفصل باعث آرتریت عفونی شده و در نتیجه باعث از بین رفتن غضروف می‌شود.
- آرتریت روماتوئید در اثر حمله سیستم ایمنی بدن به مفاصل ایجاد می‌شود. این نوع آرتریت ممکن است در نهایت غضروف و استخوان‌های مفصلی را از بین ببرد.
- استئوآرتریت بسیار شایع تر از آرتریت روماتوئید است.
- شکستگی لگن: افراد مسن و بیمارانی که دچار پوکی استخوان هستند بیشتر در معرض شکستگی لگن قرار دارند چون استخوان‌هایشان به دلیل بالا رفتن سن و دیگر عوامل ضعیف شده است. شکستگی لگن باعث ایجاد درد شدید و ناگهانی در مفصل ران می‌شود، بیمار باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند. شکستگی در لگن یا قسمت بالایی استخوان ران بسیار دردناک است، این درد در قسمت خارجی بالای ران یا ناحیه کشاله ران احساس می‌شود. این شکستگی‌ها معمولا در اثر زمین خودرن یا برخورد ضربه‌ی مستقیم به لگن و یا حتی استرس اتفاق می‌افتد. شکستکی ممکن است باعث عوارضی ماند لخته شدن خون در ساق پا شود. شکستگی لگن معمولا با جراحی درمان می‌شود. بیمار بعد از جراحی برای بهبودی کامل نیاز به فیزیوتراپی خواهد داشت.
- بورسیت ایلیوپسواس: بورسیت به معنای تحریک یا التهاب بورس است. بورس‌ها کیسه‌های کوچی پر از مایع هستند که به عنوان ضربه‌گیر بین ماهیچه‌ها، مفاصل و تاندون‌ها قرار دارند. بورسیت ایلیوپسواس در قسمت داخلی یا کشاله ران قرار دارد و اگر ملتهب شود باعث ایجاد درد در لگن قدامی می‌شود. بازیکنان فوتبال و دوندگان بیشتر دچار بورسیت ایلیوپسواس می‌شوند. این مشکل باعث درد لگن قدامی می‌شود، این درد به قسمت جلوی ران یا باسن سرایت می‌کند. در برخی موارد به دلیل این نوع بورسیت بیمار ممکن است در لگن احساس گرفتگی یا ترکیدن کند.
- کشیدگی عضله فلکسور باسن: کشیدگی لگن به معنای کشش یا پارگی عضله یا تاندون نزدیک آن یا هر دو مورد است. عضلاتی که باعث خم شدن لگن می‌شوند مانند عضله ایلیوپسواس یا عضله راست فموریس معمولا در اثر کشیدگی مفصل ران درگیر می‌شوند. کشیدگی فلکسور لگن معمولا در اثر استفاده بیش از حد رخ می‌دهد برای مثال دوچرخه سواران یا بازیکنان فوتبال بیشتر دچار آن می‌شوند. این مشکل همچنین میتواند در اثر برخورد نوعی ضربه مانند ضربه مستقیم در ورزش‌هایی که برخود بدنی دارند رخ دهد. این فشارها علاوه بر ایجاد درد در لگن قدامی می‌توانند باعث تورم، کاهش توان حرکتی و ضعف عضلانی شوند.
- استئونکروز: اگر خون به طور موقت یا دائما به استخوان‌ها نرسد باعث ایجاد استئونکروز یا نکروز آواسکولار می‌شود. این مشکل میتواند باعث از بین رفتن استخوان نگهدارنده شود، به مرور زمان غضروف از بین می‌رود و در نهایت باعث شکستگی یا مچاله شدن استخوان‌ها می‌شود. علت استئونکروز همیشه قابل تشخیص نیست اما آسیب‌های مفصل، استفاده بیش از حد از داروهای استروئیدی یا الکل و درمان‌های سرطانی معمولا خطر ابتلا به این مشکل را افزایش می‌دهند. اما در بسیاری از موارد علت آن کاملا مشخص نمی‌شود.
- پارگی لابروم لگن: لابروم لگن نواری است که از بافتی شبیه به غضروف تشکیل شده و در اطراف لبه بیرونی حفره لگن قرار دارد. لابروم باعث حمایت از لگن و عمیق کردن سوکت می‌شود. استفاده بیش از حد یا آسیب زدن به لگن میتواند باعث پارگی لابروم شود، این یک وضعیت دردناک است که با تحمل فشار وزن بدن بدتر می‌شود.
- گیر افتادگی فموراستابولوم یا استخوان ران: در این وضعیت استخوان در اطراف مفصل ران شروع به رشد می‌کند و باعث اجاد برخی توده‌ها می‌شود که می‌توانند حرکت لگن را محدود کرده و درنهایت باعث پارگی لابروم و آرتروز مفصل ران می‌شوند. این بیماری علائمی مانند درد معمولی یا شدید در کشاله ران دارد که به قسمت‌های خارجی لگن هم سرایت می‌کند. معمولا وقتی بیمار بعد از نشستن طولانی مدت می ایستد دچار درد می‌شود. از دیگر علائم شایع این بیماری می‌توان به سفت شدن ماهیچه‌ها و لنگیدن اشاره کرد.
- مفصل ران عفونی: با وجود اینکه این مشکل بسیار کمتر اتفاق می‌افتد اما در برخی موارد ممکن است مفصل ران عفونی شود. به این مشکل سپتیک می‌گویند.
- سرطان استخوان: در موارد بسیار نادر سرطان استخوان میتواند باعث درد لگن شود. معمولا سرطانی که از استخوان شروع می‌شود (سرطان اولیه) یا سرطانی که در قسمت دیگری از بدن گسترش پیدا کرده است (متاستیک) باعث ایجاد چنین دردی می‌شود. این درد معمولا در شب بدتر می‌شود و با رشد تومور استخوانی درد دائمی می‌شود. در این وضعیت ممکن است بیمار علائم دیگری مانند تورم اطراف لگن، کاهش وزن و خستگی غیر عادی داشته باشد. لگن میتواند در اثر ضعیف شدن استخوان‌ها دچار شکستگی شود.
دردهای جانبی لگن و باسن
دردهای جانبی لگن و باسن به دردهای کنار لگن (نه دردهای جلو یا پشت لگن) گفته می‌شود:
- بورسیت تروکانتریک: بروسیت تروکانتریک یکی از علل احتمالی درد لگن و باسن است. این وضعیت در اثر التهاب کیسه‌ی پر از مایع بورسا که در نزدیکی باسن قرار دارد اتفاق می‌افتد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث بورسیت تروکانتریک شوند از جمله آسیب‌های لگن و باسن، استفاده بیش از حد از مفاصل یا مشکلات بدن و عوامل دیگری مانند آرتریت روماتوئید هم میتواند باعث درد لگن و باسن شوند. این مشکل در زنان بسیار بیشتر از مردان انفاق می‌افتد.
- سندرم اسنپینگ هیپ: این سندرم که بیشتر برای رقصندگان یا ورزشکاران اتفاق می‌افتد علائمی مانند صدا دادن مفصل ران دارد. برای مثال بیمار هنگام راه رفتن یا بلند شدن از روی صندلی این صدا را احساس می‌کند. این مشکل معمولا دردناک نیست اما در برخی موارد ممکن است دردناک هم باشد. صدا دادن مفصل ران معمولا نشان دهنده‌ی پارگی غضروف یا قسمت‌هایی از لگن است.
- دردهای لگن خلفی و مفصل ران: این دردها در قسمت خارجی لگن و باسن احساس می‌شوند که معمولا به دلیل مشکلات عضلانی، تاندون‌ها یا رباط‌هایی است که اطراف مفصل قرار دارند نه خود مفصل.
- کشیدگی عضلات همسترینگ: کشیدگی‌های عضلانی ناشی از پارگی‌های کوچکی است که در اثر چرخش یا کشش سریع عضلات ایجاد می‌شوند. وقتی عضلات همسترینگ اطراف لگن کشیده می‌شوند بیمار در باسن یا پشت لگن دچار درد می‌شود.
- مشکل مفصل ساکروایلیاک:مفصل ساکروایلیاک که در بدن همه‌ی افراد قرار دارد قسمت تحتانی ستون فقرات را به لگن متصل می‌کند. مشکلات مختلف مفصل ساکروایلیاک از جمله آرتریت مفصل، عفونت مفصل و آسیب به رباط‌های مفصلی میتواند باعث درد لگن خلفی شود. این درد یا سوزش معمولا هنگام ایستادن و راه رفتن بدتر می‌شود و ممکن است از لگن به پایین ساق پا هم سرایت کند.
- سندرم پیریفورمیس: به سندرم پیریفورمیس سندرم گلوتئال هم گفته می‌شود. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که عصب سیاتیک (عصب بزرگی که از کمر به باسن و از باسن به ساق پا می‌رود) توسط عضله پیریفورمیس تحریک یا فشرده شود. این عضله در قسمت پایینی لگن و نزدیک به قسمت بالایی مفصل ران قرار دارد. سوزش یا درد این سندرم معمولا از قسمت خلفی لگن و باسن شروع می‌شود و به قسمت پایینی پشت ران سرایت می‌کند.
علائم درد لگن و باسن
در هنگام درد لگن، ممکن است در بخش‌های زیر احساس ناخوشایندی داشته باشید:
- باسن
- کشاله‌ی ران
- داخل مفصل لگن
- خارج مفصل لگن
- ران
درد لگن میتواند به بخش‌های دیگر بدن، مانند کمر یا کشاله ران (از فتق) نیز سرایت کند. اگر شما به دلیل التهاب مفصل با دردی روبرو هستید که با انجام فعالیت بدتر می‌شود، این مشکل میتواند منجر به کاهش تحرک و گاهی اوقات لختی و بی‌حسی در کمر می‌گردد.
تشخیص درد لگن و باسن
برای تشخیص علت درد لگن بیمار نیاز به معاینه فیزیکی توسط پزشک و بررسی سابقه پزشکی و بیماری‌های قبلی دارد. معمولا پزشک آزمایش‌های تصویربرداری مانند ام آر آی را برای تشخیص بهتر توصیه می‌کند. در برخی موارد آزمایش خون هم میتواند به تشخیص علت درد لگن کمک کند.
سابقه پزشکی
معمولا پزشک از بیمار سوالاتی درباره مشکل او می‌پرسد. برخی از این سوالات عبارتند از:
- آیا درد لگن شما با استراحت بهتر می‌شود یا با ورزش؟
- آیا علائم دیگر مانند تب، تورم یا درد مفاصل دارید؟
- آیا شما یا یکی از اعضای خانواده آرتریت یا سابقه‌ی مشکلات مفصلی داشته‌اید؟
- آیا اخیرا لگن شما دچار آسیب شده است؟
معاینه فیزیکی
در معاینه فیزیکی، پزشک برای بررسی و تشخیص درد لگن و باسن، به چندین قسمت اصلی از بدن بیمار توجه می‌کند و فشار می‌آورد. او ممکن است مناطق برجسته در لگن، ساق پا، کمر و شکم را بررسی کند. همچنین، پزشک ممکن است برای ارزیابی ضعف عضلانی و رفلکس‌های عضلانی، یک معاینه عصبی انجام دهد. او ممکن است لگن بیمار را در جهت‌های مختلف حرکت داده، به نحوه راه رفتن بیمار توجه کند و وضعیت کلی بدن و توانایی بیمار در تحمل وزن را بررسی نماید. همچنین، پزشک ممکن است از آزمایشات پیچیده‌تری برای تشخیص علت درد لگن و باسن استفاده کند، به عنوان مثال آزمون FABER.
تست FABER
تست FABER برای تشخیص برخی مشکلات مفصل ران مانند استئوآرتریت یا پارگی لابروم لگن استفاده می‌شود. برای انجام این آزمایش بیمار باید به پشت دراز بکشد، پزشک پای او را خم می کند و سپس مچ پا را از همان سمت مفصل ران آسیب دیده درست بالای کاسه زانو روی پای مخالف قرار می‌دهد. پزشک زانو را از قسمت آسیب دیده فشار می‌دهد تا ساق پا پایین بیاید. اگر بیمار در مفصل ران دچار درد شود یا اگر بیمار نتواند زانو و ساق پا را در قسمت آسیب دیده موازی با پای مخالف پایین آورد جواب ازمایش مثبت خواهد بود. سایر آزمایشات عبارتند از:
- تست پای راست
- تست ترندلنبرگ
- تست رول پا
درمان با طب سوزنی
استفاده از طب سوزنی میتواند به بیمارانی که از درد لگن و باسن رنج می‌برند، کمک کند. در این روش، متخصص سوزن‌های نازک را در نقاط مختلف لگن فرو می‌کند تا درد کاهش یابد. چینیان باستان باور داشتند که با برقراری تعادل بین انرژی‌های مثبت و منفی در بدن، درد میتواند برطرف شود. در این راستا، طب سوزنی به عنوان روشی موثر برای برقراری این تعادل شناخته شده است. همچنین، پزشکان مدرن نیز باور دارند که طب سوزنی با تحریک نقاط فشاری، منجر به آزاد شدن اندورفین‌ها می‌شود که عوامل تسکین‌دهنده درد می‌باشند. بنابراین، طب سوزنی میتواند در کاهش درد لگن و باسن در بسیاری از بیماران مؤثر باشد، بدون توجه به علت اصلی درد.
مهم است به ذکر این نکته که طب سوزنی به عنوان یک روش تکمیلی و مکمل به درمان‌های دیگر استفاده می‌شود. قبل از شروع هرگونه درمان، مشاوره با پزشک متخصص و متخصص طب سوزنی ضروری است. آنها می‌توانند به شما راهنمایی کنند و تشخیص دقیق‌تری در مورد اینکه طب سوزنی آیا مناسب و مؤثر است یا خیر، ارائه دهند. همچنین، می‌توانند نکات و توصیه‌هایی را برای بهبود علائم لگن دردناکتان ارائه دهند.
در نتیجه، طب سوزنی به عنوان یک روش کمکی در کاهش درد لگن و باسن در بیماران مختلف، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، همواره باید با پزشکان و متخصصان مجرب همکاری کرده و رهنمودهای آنها را رعایت کنید تا بهترین نتیجه در بهبود وضعیت خود بدست آورید.
پیشگیری
- در بعضی موارد، لگن درد غیرقابل پیش‌بینی و بخشی طبیعی از روند افزایش سن است.
- ورزش در حد تعادل با کفش مناسب و حفظ وزن سالم به محافظت از استخوان‌ها و مفاصل کمک می‌کند. انجام این دو کار در جلوگیری از بدتر شدن درد مفصل ران مفید هستند.
- اجتناب از انجام فعالیت‌های تکراری که باعث ایجاد فشار بر روی لگن می‌شود.
- اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، وزن کم کنید.
- حفظ قدرت و انعطاف‌پذیری در مفصل ران با استفاده از ورزش‌های ایمن.
