سندرم پیریفورمیس باعث ایجاد درد یا بی‌حسی در باسن، لگن و بالای پا می‌گردد. زمانی روی می‌دهد که عضله پیریفورمیس (عضله در ناحیه گلوتئال اندام‌های تحتانی) به عصب سیاتیک فشار وارد کند. این حالت ممکن است به علت صدمه، ورم یا گرفتگی عضلات در پیریفورمیس ایجاد گردد. اغلب در عرض چند روز یا چند هفته با استراحت و درمان‌های ساده رفع می‌گردد. اما در برخی موارد ممکن است نیاز به درمان‌های جدی باشد.
سندروم پیریفورمیس چیست؟
سندروم پیریفورمیس زمانی روی می‌دهد که عضله پیریفورمیس به عصب سیاتیک فشار آورده و منجر به التهاب گردد. این امر می‌تواند باعث ایجاد درد یا بی حسی در باسن و پایین پشت پا گردد. می‌تواند در یک یا هر دو پا ایجاد شود.
پیریفورمیس عضله‌ای باریک و صاف است. از پایین ستون فقرات و باسن تا بالای ران‌ها کشیده شده است. عضله پیریفورمیس شکم در هر دو طرف بدن گسترده شده و تقریباً به تمامی حرکات پایین تنه کمک میکند.
عصب سیاتیک معمولاً از زیر پیریفورمیس عبور میکند. عصب از طناب عصبی گذشته، از باسن عبور کرده و به پشت پاها می‌رود. این عصب بلندترین و بزرگترین عصب بدن است.
انواع سندرم پیریفورمیس
دو نوع سندروم پیریفورمیس وجود دارند:
- اولیه
- ثانویه
سندرم پیریفورمیس اولیه
در میان مبتلایان به سندروم پیریفورمیس، کمتر از 15% موارد علل اولیه دارند. در سندروم پیریفورمیس اولیه، بروز علائم به علت تغییرات آناتومیکی عضله پیریفورمیس، عصب سیاتیک یا مسیر حرکت آن است.
سندرم پیریفورمیس ثانویه
سندروم پیریفورمیس ثانویه بسیار رایج‌تر است و باعث التهاب در بافت‌های نرم، گرفتگی عضله یا هر دو می‌شود که منجر به فشار روی عصب می‌گردد. آسیب مستقیم به باسن می‌تواند منجر به بروز التهاب، زخم و انقباض عضله پیریفورمیس گردد.
چه چیزهایی باعث ایجاد سندرم پیریفورمیس می‌شود؟
هر چیزی که باعث ایجاد فشار پیریفورمیس روی عصب سیاتیک گردد می‌تواند باعث بروز سندروم پیریفورمیس گردد.
رایج‌ترین دلایل سندرم پیریفورمیس عبارتند از:
- التهاب (ورم) در پیریفورمیس یا بافت‌های اطراف آن
- گرفتگی عضلات
- زخم عضلانی
این موارد می‌تواند ناشی از مشکلات زیر باشند:
- بالا رفتن از پله‌ها، پیاده روی یا دویدن بدون داشتن عضلات پیریفورمیس قوی
- صدمه به ران، باسن یا پا، مثلاً افتادن یا تصادف
- سفتی عضلات به علت کمبود فعالیت جسمانی
- بلند کردن نامناسب اجسام و آسیب زدن به عضله پیریفورمیس
- انجام فعالیت جسمانی بدون گرم کردن بدن یا انجام ندادن حرکات کششی بعد از آن
- ورزش کردن بیش از حد یا انجام حرکات تکراری مانند دویدن مسافت طولانی
- نشستن برای مدت طولانی (مثلا نشستن زیاد پشت میز کار)
اما گاهی، آناتومی غیرطبیعی بدن باعث ایجاد پیریفورمیس می‌شود. مثلاً شخصی می‌تواند با عصب سیاتیکی در بدن متولد شود که مسیر غیر طبیعی دارد. یا شخصی می‌تواند با شکل غیرطبیعی عضله پیریفورمیس یا عصب سیاتیک متولد گردد.
علائم سندروم پیریفورمیس چه هستند؟
علائم سندرم پیریفورمیس در باسن، لگن یا بالای پا ایجاد می‌گردند. بیماران اغلب درد را به صورت زیر توصیف میکنند:
- تیر کشیدن
- سوزش
- بی‌حسی
- درد
- گزگز
- حس ضربه زدن
در هنگام انجام برخی ورزش‌ها ممکن است درد بدتر گردد:
- نشستن برای مدت طولانی
- پیاده روی یا دویدن
- بالا رفتن از پله‌ها
چه زمانی برای درمان پیریفورمیس باید به پزشک مراجعه کنم؟
اگر سندروم پیریفورمیس دارید و هر کدام از موارد زیر را حس می‌کنید، به پزشک مراجعه کنید:
- لنگیدن یا افتادن مداوم به خاطر درد و بی‌حسی
- دردی که بیشتر از یک هفته طول بکشد، مخصوصاً اگر دستوارت پزشک را انجام و سبک زندگی خود را تغییر داده باشید.
- مشکل در کنترل روده (مدفوع) یا مثانه (ادرار)
- درد شدید و ناگهانی در کمر یا پا
- ضعف و بی‌حسی ناگهانی در کمر یا پا
- صدمه یا آسیب به کمر، باسن یا پا
- مشکل در بلند کردن پا
سندرم پیریفورمیس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص سندروم پیریفورمیس می‌تواند دشوار باشد و اغلب شامل حذف موارد دیگر می‌گردد.
پزشک موارد زیر را انجام می‌دهد:
- در مورد علائم و عادات شما می‌پرسد.
- در مورد پیشینه پزشکی مانند هر نوع صدمه‌ای صحبت میکند.
- باسن، ران و پا را به منظور بررسی اینکه چه چیزی باعث ایجاد درد می‌شود، چرخانده، فشار داده یا کشش می‌دهد.
هیچ آزمایش خاصی برای سندرم پیریفورمیس وجود ندارد. اما پزشک ممکن است آزمایشاتی را برای شناسایی دلایل دیگر که باعث ایجاد علائم شما میشوند بخواهد. این تست‌ها به صورت زیر هستند:
- اولتراسوند
- عکسبرداری CT
- MRI
- الکترومیوگرافی (EMG)
سندروم پیریفورمیس چگونه درمان می‌شود؟
درمان سندرم پیریفورمیس شامل موارد زیر می‌شود:
- چند روز استراحت
- ورزش‌های خانگی
- فیزیوتراپی
- اولتراپی
- تزریق دارو
- جراحی
ورزش‌های خانگی
بیمار می‌تواند چندین ورزش و درمان را نیز در خانه انجام دهد:
- در حالی که به پهلو خوابیده‌اید، چرخش پهلو به پهلو با خم کردن و کشش زانو را انجام دهید.
- هنگامی که ایستاده‌اید و دست‌ها را شل کرده‌اید، به مدت یک دقیقه در هر ساعت به طرفین بچرخید.
- دوش آب گرم بگیرید.
- روی کمر بخوابید و ران‌ها را با دست بالا آورده و همانند زمانی که دوچرخه سواری می‌کنید، پدال بزنید.
- هرچند ساعت، شش بار زانو را خم کنید.
درمان با فیزیوتراپی برای رفع سندروم پیریفورمیس
مبتلایان به سندرم پیریفورمیس با فیزیوتراپی مناسب بهبود می‌یابند. این روش اغلب شامل ماساژ و حرکات کششی در عضلات پیریفورمیس می‌شود. برنامه توانبخشی روی بازیابی توانایی انجام فعالیت‌ها تمرکز دارند:
سرما و گرما درمانی
در گرما درمانی می‌توان از بطری آب گرم، پدهای گرمایشی یا حمام گرم استفاده کرد. سرما درمانی شامل بسته‌های یخ، آب سرد یا کمپرس سرد میشوند.
کشش عضلات سفت اطراف باسن، لگن و پاها
این درمان روی ورزش‌های کاربردی تمرکز دارد. تمرین درمانی برای لگن با هدف تقویت اکستانسورهای لگن، ابدکتورها و روتاتورهای داخلی و اصلاح الگوی حرکتی ناقص استفاده می‌شود.
ماساژ بافت نرم به منظور رفع سفتی عضلات و کاهش فشار روی عصب سیاتیک
سندروم پیریفورمیس توسط سفتی یا گرفتگی عضله و بافت نرم ایجاد شده و توسط روش‌های ماساژ (که معمولاً در ورزش استفاده میشوند) می‌تواند فشار را رفع کرده و عملکرد مناسب این ناحیه را بازگرداند.
اولتراپی
درمان با اولتراسوند بافت زخمی را تجزیه و جریان خون موضعی را افزایش می‌دهد. تمامی این ترکیبات به منظور افزایش میزان ترمیم در ناحیه مورد نظر بوده و این درمان را روشی مناسب برای تسریع بهبودی آهسته یا رفع مشکلات مزمن می‌سازد.
درمان با تزریق دارو
تزریق به عضله پیریفورمیس به منظور رفع اسپاسم و درد در این بیماران انجام می‌شود. این تزریق حاوی یک بی‌حس کننده و استروئید جهت کاهش گرفتگی است. در اکثر بیماران، درد با یک با دو تزریق رفع می‌شود، اما ممکن است برای رسیدن به نتایج مطلوب‌تر سه تزریق نیاز باشد.
کل درمان معمولاً 15 تا 20 دقیقه زمان می‌برد و در طی آن باید روی شکم دراز بکشید. بی‌حسی موضعی برای بی‌حس کردن ناحیه تزریق استفاده می‌شود. پزشک سوزن را به کمک فلوروسکوپ، به داخل عضله پیریفورمیس وارد میکند. مقدار کمی ماده حاجب به منظور هدایت پزشک به ناحیه درست برای قرار گرفتن سوزن تزریق می‌گردد. بعد از تایید موقعیت سوزن، ترکیب استروئید-بی‌حس کننده به عضله پیریفورمیس تزریق می‌گردد. بعد از تزریق دارو، سوزن را بیرون می‌آورند و محل تزریق را با بانداژ می‌پوشانند.
درمان با جراحی
جراحی سندروم پیریفورمیس معمولاً تا وقتی دیگر درمان‌ها مفید نباشند، توصیه نمی‌شود. جراحی در این شرایط ممکن است شامل برداشتن بافت زخمی و دیگر منابع فشار از روی عصب شود.
عوارض مربوط به جراحی چه هستند؟
- آسیب عصبی
- آسیب به عصب سیاتیک مرسوم‌ترین آنهاست.
- عفونت
- خونریزی
اگر این بیماری درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
در موارد جدی سندروم پیریفورمیس، درد در باسن و پاها می‌تواند بسیار شدید شده و ناتوان کننده گردد. ممکن است نتوانید کارهای روزانه و اصلی مانند نشستن پشت رایانه، رانندگی برای مدت طولانی یا کارهای خانه را به طور کامل انجام دهید.
آیا سندرم پیریفورمیس به طور دائمی درمان می‌شود؟
سندروم پیریفومیس با تغییر سبک زندگی و درمان‌های ساده به سرعت رفع می‌گردد. علائم اغلب طی چند روز یا هفته بهتر میشوند.
اما این بیماری، مخصوصاً در افرادی که دستورالعمل‌های پزشک را انجام نمی‌دهند، عود میکند. موارد شدیدی که به طور مناسب درمان نشوند، می‌توانند به شدت توانایی فرد در انجام کارها را کاهش دهند.
چگونه می‌توانم از بروز سندروم پیریفورمیس جلوگیری کنم؟
به منظور پیشگیری از سندرم پیریفورمیس، از جمله عود آن، برخی از روش‌های زیر را به خاطر داشته باشید:
- به منظور حفظ سلامت عضلات، به طور منظم ورزش کنید.
- روی حالت بدنی خوب، مخصوصاً زمانی که نشسته‌اید، رانندگی می‌کنید یا ایستاده‌اید، تمرکز کنید.
- اجسام را با خم کردن زانوها و نیم خیز شدن بلند کنید، مطمئن شوید که کمر صاف است. اجسام را نزدیک بدن نگه داشته و در هنگام بلند کردن آنها بدن را نچرخانید.
- قبل از انجام فعالیت جسمانی، بدن را گرم کرده و بعد از آن نیز حرکات کششی انجام دهید.
- زمانی که به مدت زیادی نیاز به نشستن دارید، با ایستادن، راه رفتن و انجام حرکات کششی، استراحت کنید.
سؤالات پرتکرار
درد سندروم پیریفورمیس چگونه است؟
اکثر بیماران علائم حساسیت حاد به لمس را در باسن و دردی شبیه سیاتیک را در پشت ران، ساق پا و پا حس میکنند.
آیا سندرم پیریفورمیس می‌تواند شما را فلج کند؟
از آنجایی که بسیاری از گروه‌های عصبی و عضلات درگیر هستند، می‌تواند شما را به خاطر درد زیاد و مشکلات ناشی از آن ناتوان کند.
آیا پیریفورمیس باعث ایجاد آسیب دائمی می‌گردد؟
درمان نشدن این بیماری می‌تواند منجر به آسیب عصبی دائمی گردد، بنابراین حتماً دستورات پزشک را انجام دهید.
چقدر زمانی می‌برد تا درد پیریفورمیس تسکین یابد؟
صدمه خفیف ممکن است در چند هفته ترمیم گردد، اما بهبودی صدمات شدید ممکن است 6 هفته یا بیشتر زمان برد.
تزریق پیریفورمیس تا چه مدت ماندگاری دارد؟
در اکثر بیماران به مدت 2 تا 4 ماه درد تسکین می‌یابد. برخی بیماران می‌توانند بسیار بیشتر از یک سال تسکین درد را حس کنند.
چه کسی در خطر ابتلا به سندروم پیریفورمیس است؟
بانوان به علت آناتومی متفاوت خود، شش برابر بیشتر از آقایان به سندرم پیریمورفیس مبتلا میشوند. سبک زندگی بی تحرک اکثر افراد به خاطر شغل یا دلایل دیگر احتمال بالایی در ابتلا به سندروم پیریفورمیس دارند.
