داروهای پوکی استخوان باعث افزایش تراکم مواد معدنی در استخوانها شده و از شکستگی جلوگیری میکنند. برخی از این داروها به ساخت بیشتر استخوان کمک کرده و برخی دیگر سرعت تخریب آن را کاهش میدهند. با افزایش سن ممکن است سرعت تخریب استخوانهای شما بیشتر از سرعتترمیم آنها شود. اگر تراکم استخوانهای شما تا حد زیادی کاهش یافته باشد احتمالاً تشخیص پوکی استخوان برای شما مطرح خواهد شد.
پوکی استخوان درمان قطعی نداشته ولی میتوان با تغییر در سبک زندگی و مصرف برخی داروها روند آن را کند و حتی متوقف کرد. ورزش منظم، رژیم غذایی غنی از کلسیم و ویتامین D و جلوگیری از زمین خوردن میتوانند تأثیر به سزایی در این زمینه داشته باشند ولی ممکن است این اقدامات کافی نباشند. در این صورت پزشک استفاده از دارو را به شما پیشنهاد خواهد کرد. گزینههای بسیار متعددی در بین داروهای پوکی استخوان وجود دارند که آشنا شدن با آنها میتواند برای شما مفید باشد.
اگر تحت درمان برای پوکی استخوان قرار گرفتهاید یعنی که به سلامت استخوانهای خود اهمیت میدهید. البته ممکن است سوالاتی در مورد روند درمان داشته باشید. آیا دارویی که مصرف میکنید برای شما مناسب است؟ تا چه مدت باید این دارو را مصرف کرد؟ چرا پزشک شما قرصهایی را به صورت هفتگی برای شما تجویز کرده در حالی که دوستانتان قرصهای ماهیانه مصرف میکنند؟ دکتر سپهریان سؤالات شما را درباره داروهای پوکی استخوان پاسخ میدهند. برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره های 02166576991 و 02166914650 تماس حاصل فرمایید.
چه دارویی برای من مناسب است؟
یکی از جنبههای مورد توجه پزشک برای تجویز داروها پوکی استخوان، شدت این عارضه در بیمار خواهد بود. ولی این تنها عامل مورد توجه نبوده و عوامل زیر نیز در تجویز دارو تاثیرگذار خواهند بود:
- جنسیت: برخی از داروها تنها برای خانمها مورد استفاده قرار میگیرند در حالی که برخی دیگر برای آقایان نیز قابل استفاده هستند.
- سن: برخی از داروها برای خانمهایی که به تازگی وارد سن یائسگی شدهاند مناسب بوده در حالی که برخی داروهای دیگر برای خانمهای با سن بالاتر بهتر خواهند بود.
- راحتی: داروها به شکلهای مختلفی مثل قرص و آمپول وجود دارند. برخی از آنها باید به صورت روزانه مصرف شوند در حالی که برخی دیگر تنها با یک بار مصرف در سال نقش خود را ایفا خواهند کرد. این عامل نیز به هنگام انتخاب داروی مناسب برای شما در نظر گرفته میشود.
- سوابق مصرف دارو: اگر به مشکلات کلیه یا مری مبتلا بوده و یا سابقهی سرطان سینه داشته باشید ممکن است برخی از داروها برای شما بهتر باشند.
انواع داروهای پوکی استخوان
داروهای پوکی استخوان در دو گروه طبقه بندی میشوند:
- داروهای ضد باز جذب استخوان که سرعت تخریب استخوان در بدن را کاهش میدهند. این داروها شامل بیس فسفونات ها، دنوزوماب، استروژنها، کلسی تونین و غیره خواهند بود.
- داروهای آنابولیک سرعت تشکیل استخوان را افزایش میدهند. برای مثال میتوان به روموسوزوماب و تری پاراتاید اشاره کرد.
برخی از داروهای پوکی استخوان در هر دو دسته قرار میگیرند.
داروی تجویز شده توسط پزشک به عوامل مختلفی بستگی خواهد داشت. برای مثال ممکن است دارو به منظور پیشگیری از پوکی استخوان و یا برای درمان این عارضه تجویز شود. همچنین ابتلا به بیماریهای دیگر نیز مورد توجه خواهد بود. همهی داروهای مورد استفاده برای پوکی استخوان مورد تأیید سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) به منظور درمان این بیماری در همهی افراد نیستند. برای مثال ممکن است دارویی که برای درمان پوکی استخوان در خانمهای یائسه مورد تأیید است برای درمان این عارضه در آقایان قابل استفاده نباشد. میتوانید در مورد این داروها از پزشک خود سؤال کرده و اطلاعات بگیرید.
بیس فسفونات ها
این داروها رایجترین کلاس دارویی برای درمان پوکی استخوان در خانمها و آقایان هستند. اصلیترین داروهای این گروه عبارتاند از:
- آلندرونات: ممکن است این دارو به صورت روزانه یا هفتگی برای شما تجویز شود.
- ایباندرونات: این دارو تنها برای خانمهای یائسه کاربرد داشته و ممکن است به صورت یک قرص در هفته و یا یک آمپول هر سه ماه یک بار تجویز شود.
- ریسدرونات: ممکن است این قرص به صورت روزانه، هفتگی و یا ماهانه تجویز شود.
- زولدرونیک اسید: این دارو به صورت تزریقی هر سال یک بار مصرف میشود.
آیا مصرف این داروها به پایان میرسد؟
لازم است تا تأثیر داروهای خود را تحت نظر داشته و به طور منظم با پزشک خود مشورت کنید. اگر تا 5 سال به خوبی این داروها را مصرف کرده و علاوه بر داشتن تراکم استخوان مناسب، شکستگی نداشته باشید، ممکن است به شما توصیه شود تا مدتی داروهای خود را قطع کنید.
این داروها تا مدتی پس از قطع مصرف در خون شما باقی خواهند ماند. بدین ترتیب حتی پس از قطع آنها همچنان شاهد اثرات مثبت این داروها خواهید بود.
عوارض جانبی
شایعترین عوارض قرصها عبارتاند از:
- تهوع
- سوزش سر دل
- درد شکم
پس از مصرف دارو از دراز کشیدن به مدت 30 تا 60 دقیقه پرهیز کنید تا دارو وارد مری شما نشود. اکثر افرادی که نکات توصیه شده را رعایت میکنند شاهد عوارض این داروها نخواهند بود.
قرصهای بیس فسفونات به خوبی در معده جذب نمیشوند و مصرف آنها با معدهی خالی به همراه یک لیوان بزرگ آب میتواند مؤثر باشد. پس از مصرف این قرص بین 30 تا 60 دقیقه چیزی نخورید. پس از آن میتوانید غذا، نوشیدنی و داروهای دیگر را مصرف کنید. اگر قرصها را دقیقاً مطابق با دستور مصرف کنید احتمال بروز مشکل برای شما کمتر خواهد بود. با مصرف داروهای تزریقی نیز ممکن است تا مدت 3 روز دچار تب، سردرد و درد عضلانی شوید.
قرصها و داروهای تزریقی میتوانند باعث عوارض دیگری نیز بشوند که نادر خواهند بود:
- مصرف این داروها به مدت بیش از 3 تا 5 سال میتواند خطر بروز شکستگی در استخوان ران را افزایش دهد.
- در صورت مصرف این داروها به مدت بیش از 4 سال و یا مصرف هم زمان آنها با داروهای استروئیدی ممکن است به استئونکروز فک مبتلا شوید (در این عارضه پس از کشیدن یک دندان یا اعمال این چنینی، استخوان فک شما ترمیم نخواهد شد).
دنوزوماب
اگر احتمال بروز شکستگی در شما زیاد باشد ممکن است پزشک برای شما دنوزوماب تجویز کند. همچنین در صورت ناکارآمدی بیس فسفونات ها و یا در صورتی که امکان استفاده از آنها وجود نداشته باشد میتوان از دنوزوماب استفاده کرد. بسته به نوع دارو میتوانید دنوزوماب را به صورت تزریقی در فواصل 1 تا 6 ماه استفاده کنید.
آیا مصرف این دارو به پایان میرسد؟
قانون خاصی در رابطه با مدت مصرف این دارو وجود ندارد. این دارو به اندازهی بیس فسفونات ها در بدن ماندگار نخواهد بود. بهتر است به منظور بررسی میزان تأثیر دارو و بروز عوارض جانبی، به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنید.
عوارض جانبی
دنوزوماب ممکن است باعث کاهش سطح کلسیم در بدن شود بنابراین باید از بالا بودن سطح کلسیم و ویتامین D بدن قبل از شروع این دارو مطمئن شوید.
همچنین این دارو خطر بروز عفونت به خصوص در ناحیهی پوست را افزایش خواهد داد. در صورت مشاهدهی موارد زیر با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب و لرز
- پوست قرمز و متورم
- درد شکم
- درد و سوزش ادرار
ازجمله دیگر عوارض جانبی شایع این دارو میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد عضلات و استخوانها به خصوص در کمر، دست و پا
- مشکلات پوستی مثل تاول، خارش، راش، قرمزی، خشکی و پوسته پوسته شدن
روموسوزوماب
این محصول که یک آنتی بادی مونوکلونال است یکی از جدیدترین داروهایی است که تأییدیهی FDA را برای درمان پوکی استخوان بعد از یائسگی دریافت کرده است. این دارو پروتئینی به نام اسکلروستین که روند ساخت و تخریب استخوان را کنترل میکند را مسدود میسازد. تأثیر دوگانهی این دارو میتواند با کاهش سرعت تخریب استخوان و افزایش تراکم آن به درمان پوکی استخوان کمک کند.
این دارو به صورت تزریقی مورد استفاده قرار گرفته و ازجمله عوارض جانبی شایع آن میتوان به سردرد و درد مفاصل اشاره کرد. روموسوزوماب میتواند خطر حملهی قلبی، سکتهی مغزی و مرگ را نیز افزایش دهد. اگر در سال گذشته دچار سکتهی قلبی یا مغزی شدهاید از مصرف این دارو خودداری کنید.
هورمون درمانی
میتوان از هورمونها برای درمان پوکی استخوان استفاده کرد ولی این کار عوارض جانبی خطرناکی را به همراه خواهد داشت.
هورمون پاراتیروئید
این هورمون که در داروهای آبالوپاراتید یا تری پاراتید وجود دارد باعث رشد استخوان خواهد شد. این دارو اکثراً در مواردی استفاده میشود که فرد تراکم استخوان بسیار پایینی داشته و دچار شکستگی شده باشد.
این دارو به صورت تزریقی بوده و باید هر روز مورد استفاده قرار بگیرد. حداکثر مدت استفاده از این دارو 2 سال است. پس از آن داروی شما عوض شده و به حفظ تودهی استخوانی ایجاد شده کمک خواهد کرد.
ازجمله عوارض جانبی شایع این دارو میتوان به سرگیجه، سردرد و احساس تهوع اشاره کرد.
کلسی تونین
این هورمون در دو نوع اسپری و تزریقی وجود دارد. این دارو تنها برای خانمهایی که حداقل 5 سال از سن یائسگی گذشته باشند استفاده میشود و میتواند به کاهش شکستگیهای ستون فقرات کمک کند ولی تاثیری بر استخوانهای دیگر نخواهد داشت.
از آن جایی که کلسی تونین احتمالاً سرطان زاست، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از آن را تنها زمانی توصیه میکند که دیگر روشهای درمانی کارایی نداشته باشند. تحقیقات نشان میدهند که کلسی تونین خطر شکستگی در استخوانهای غیر از ستون فقرات را به خوبی بیس فسفونات ها یا دنوزوماب کاهش نخواهد داد.
استروژن
استروژن که نوعی هورمون است میتواند به درمان پوکی استخوان در خانمهای یائسه کمک کند ولی عوارض جانبی خطرناکی مثل موارد زیر را به همراه خواهد داشت:
- لختهی خونی
- سرطان سینه
- سرطان آندومتر رحم
- بیماریهای قلبی
به همین دلیل سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) استفاده از کمترین دوز این دارو برای کوتاهترین زمان ممکن را تنها در صورتی که در خطر بالای ایجاد شکستگی قرار داشته باشید توصیه میکند.
SERM (اصلاح کنندههای انتخابی گیرندهی استروژن)
این داروها تاثیری شبیه به استروژن داشته ولی برخی از عوارض جانبی خطرناک آن را نخواهند داشت. رالوکسیفن یکی از این داروهاست که حتی میتواند خطر بروز سرطان سینه را در فرد کاهش دهد. ولی همچنان خطر بروز لختهی خونی و سکته برای آن وجود خواهد داشت. پزشک میتواند به شما در مقایسهی مزایا و معایب این داروها کمک کند.
سؤالات متداول
کدام داروی پوکی استخوان معمولاً به عنوان خط اول مورد استفاده قرار میگیرد؟
بیس فسفونات ها معمولاً اولین داروی تجویز شده برای پوکی استخوان هستند. ازجمله این داروها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آلندرونات که یک قرص هفتگی است.
- ریسدرونات که یک قرص هفتگی یا ماهیانه است.
- ایباندرونات که به صورت قرص ماهیانه و یا تزریق هر 3 ماه یک بار استفاده میشود.
- زولدرونیک اسید که به صورت سالیانه تزریق میشود.
یکی دیگر از داروهای رایج برای درمان پوکی استخوان دنوزوماب است. این دارو که ارتباطی با بیس فسفونات ها ندارد میتواند در افرادی که نمیتوانند بیس فسفونات مصرف کنند مثل افرادی با نارسایی کلیوی مورد استفاده قرار بگیرد.
دنوزوماب هر 6 ماه یک بار به صورت تزریق زیرپوستی مورد استفاده قرار میگیرد. اگر دنوزوماب مصرف میکنید باید تا زمانی که پزشک داروی شما را تغییر میدهد مصرف آن را ادامه دهید. تحقیقات اخیر نشان دادهاند که قطع مصرف این دارو میتواند خطر بروز شکستگیهای ستون فقرات را افزایش دهد بنابراین باید به طور مستمر این دارو را مصرف کنید.
آیا انواع تزریقی بیس فسفونات نسبت به قرص آن مزیت خاصی دارند؟
فرمهای تزریقی بیس فسفونات مثل ایباندرونات و زولدرونیک اسید باعث مشکلات گوارشی نمیشوند. همچنین برنامه ریزی برای تزریق سالیانه یا 3 ماه یک بار این داروها میتواند سادهتر از مصرف هفتگی یا ماهیانهی قرص باشد.
بیس فسفونات های تزریقی باعث علائم خفیف سرماخوردگی در برخی افراد میشوند ولی این عارضه معمولاً فقط بعد از تزریق اول مشاهده میشود. میتوانید با مصرف استامینوفن قبل از تزریق این علائم را تسکین دهید.
آیا داروهای پوکی استخوان میتوانند باعث آسیب به استخوان شوند؟
یکی از عارضههای بسیار نادر بیس فسفونات ها و دنوزوماب شکستگی در وسط استخوان ران خواهد بود. این آسیب که با نام شکستگی آتیپیک فمور شناخته میشود میتواند باعث درد در ران و کشالهی ران شده و به تدریج تشدید شود.
بیس فسفونات ها و دنوزوماب همچنین میتوانند باعث استئونکروز استخوان فک شوند. در طی این عارضهی نادر، استخوان فک تواناییترمیم خود را از دست داده و یا ترمیم آن بسیار کند انجام میشود. این مشکل معمولاً پس از کشیدن دندان و یا انجام اعمال تهاجمی بر روی دندان مشاهده میشود. این مشکل بیشتر در افراد مبتلا به سرطانهای استخوانی – که نسبت به بیماران عادی دوزهای بسیار بالاتر بیس فسفونات مصرف میکنند – دیده میشود.
آیا لازم است تا در میان دورهی مصرف بیس فسفونات ها استراحت کنم؟
با طولانی شدن دورهی مصرف بیس فسفونات ها خطر بروز شکستگیهای آتیپیک فمور و استئونکروز فک بیشتر خواهد شد. بنابراین ممکن است پزشک به شما پیشنهاد کند تا هر چند وقت یک بار مصرف داروی خود را به طور موقت قطع کنید. به این کار دورهی استراحت گفته میشود.
البته حتی با قطع مصرف این داروها اثرات مثبت آنها همچنان باقی خواهد بود چراکه پس از مصرف طولانی مدت بیس فسفونات، این دارو در استخوانهای شما باقی خواهد ماند.
به دلیل این ماندگاری بالا، متخصصین توصیه میکنند که افرادی که به خوبی به درمان پاسخ دادهاند – افرادی که شکستگی نداشته و تراکم استخوان مناسبی پیدا کردهاند – میتوانند پس از 5 سال مصرف بیس فسفونات، این دارو را قطع کنند.
داروهای پوکی استخوان چگونه عمل میکنند؟
در طول زندگی شما بافت استخوانی به طور مداوم در حال تخریب و تولید مجدد است. با افزایش سن – به خصوص پس از یائسگی – سرعت تخریب استخوانها بیشتر خواهد شد. از آن جایی که سرعت تخریب استخوان بیش از تولید آن میشود، تراکم استخوان کاهش یافته و استخوان ضعیف خواهد شد.
اکثر داروهای پوکی استخوان با کاهش سرعت تخریب استخوان نقش خود را ایفا میکنند. برخی از این داروها نیز سرعت تولید بافت استخوانی را افزایش میدهند. در هر دو روش استخوانها تقویت شده و خطر بروز شکستگی کاهش مییابد.
کدام داروها به افزایش سرعت ساخت استخوان کمک میکنند؟
ازجمله داروهای محرک ساخت استخوان میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تری پاراتاید
- آبالوپاراتاید
- روموسوزوماب
این نوع داروها معمولاً برای افرادی استفاده میشوند که تراکم استخوانی بسیار پایینی داشته، دچار شکستگی بوده و یا پوکی استخوان آنها در اثر داروهای استروئیدی ایجاد شده است.
تری پاراتاید و آبالوپاراتاید نیازمند تزریق روزانه هستند. مطالعات بر روی موشهای آزمایشگاهی نشان دادهاند که این داروها خطر بروز سرطانهای استخوانی را افزایش میدهند بنابراین مصرف آنها در افرادی که در خطر بالای سرطان قرار دارند توصیه نمیشود. تا به امروز افزایش سرطانهای استخوانی در افرادی که این داروها را استفاده کردهاند مشاهده نشده است.
روموسوزوماب به صورت ماهیانه در مطب پزشک به شما تزریق میشود. این دارو جدید بوده و اثرات طولانی مدت آن نسبتاً ناشناختهاند ولی برای افرادی که اخیراً سابقهی سکتهی مغزی یا قلبی داشتهاند استفاده نمیشود. درمان با این دارو پس از 12 تزریق ماهیانه پایان مییابد.
این داروها که ساخت استخوان را تحریک میکنند تنها به مدت 1 تا 2 سال قابل استفاده بوده و اثرات مثبت آنها سریعاً پس از قطع مصرف از بین میروند. به منظور محافظت از استخوانهای ساخته شده توسط این داروها لازم است تا از داروهای پایدار کنندهی استخوان مثل بیس فسفونات ها استفاده کنید.
آیا داروها به تنهایی میتوانند پوکی استخوان را درمان کنند؟
نباید برای درمان پوکی استخوان تنها به داروها تکیه کنید. اقدامات زیر نیز در این جهت اهمیت زیادی خواهند داشت:
- ورزش: تمرینات ورزشی که تعادل و حالت بدن را بهبود بخشیده و تمرینات وزنه برداری میتوانند استخوانها را تقویت کرده و خطر بروز شکستگی را کاهش دهند. هر چقدر فعالتر بوده و تناسب اندام بیشتری داشته باشید احتمال زمین خوردن و شکستگی استخوان در شما کمتر خواهد بود.
- تغذیهی مناسب: از یک رژیم غذایی مناسب استفاده کنید و مطمئن شوید که کلسیم و ویتامین D کافی در غذای شما وجود دارد.
- سیگار را ترک کنید: سیگار کشیدن سرعت تخریب استخوان را افزایش خواهد داد.
- مصرف الکل را محدود کنید: اگر الکل مصرف میکنید این کار را به صورت متعادل انجام دهید. برای خانمهای سالم این مقدار برابر یک نوشیدنی در روز و برای آقایان سالم برابر دو نوشیدنی در روز خواهد بود.
