شاید شما هم این روزها قصد دارید که رژیم غذاییتان را برای بهبود سلامت استخوانها اصلاح کنید. اگر اینطور باشد، احتمالاً کلسیم اولین ماده مغذیای است که به فکرتان میرسد. اما باید بدانید که ویتامین D هم به اندازه کلسیم برای قوی نگه داشتن استخوانها و پیشگیری از ابتلا به بیماری پوکی استخوان مهم است.
اگر پیش از این به بیماری پوکی استخوان مبتلا شدهاید، از یاد نبرید که ویتامین D و کلسیم به تنهایی برای درمان این بیماری کافی نیست؛ بلکه علاوه بر ویتامین دی و کلسیم باید داروهای دیگری را که پزشک برایتان تجویز میکند، هم مصرف کنید.
استخوانهایتان بدون ویتامین دی نرم، شکننده و نازک میشود. کمبود ویتامین D یکی از دلایل ابتلا به پوکی استخوان است. اگر ویتامین D کافی را از نور خورشید یا منابع غذایی دریافت نکنید، باید مکمل ویتامین D مصرف کنید.
دکتر سپهریان بعد از انجام معاینه های دقیق و عکسبرداری های لازم بهترین راه را برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان تجویز می کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تماس02166576991 و 02166914650 حاصل فرمایید.
ویتامینDچیست؟
ویتامین D هم یکی از مواد مغذی است که آن را از راه مصرف مواد غذایی دریافت میکنیم، هم یکی از هورمونهایی است که توسط بدن تولید میشود. ویتامین D ویتامینی محلول در چربی است که مدتهاست ثابت شده است که برای جذب و حفظ کلسیم و فسفر به بدن کمک میکند؛ همانطور که میدانید وجود کلسیم و فسفر برای تقویت استخوانها ضروری است. همچنین مطالعات آزمایشگاهی نشان میدهد که ویتامین D میتواند به کاهش رشد سلولهای سرطانی، کنترل عفونت و کاهش التهاب کمک کند. بسیاری از بافتها و اندامهای بدن گیرندههای ویتامین D دارند، وجود این گیرندهها بیانگر دیگر نقشهای مهم ویتامین دی، علاوه بر حفظ سلامت استخوانها است. دانشمندان در حال تحقیق برای یافتن دیگر عملکردها و فواید احتمالی ویتامین D هستند.
ویتامین دی در جذب کلسیم از غذاهای مصرفی به رودهها کمک میکند. دریافت مقدار کافی از مواد مغذی نقش مهمی در قوی و متراکم نگه داشتن استخوانها دارد.
مطالعات متعدد بیانگر همبستگی بین کمبود ویتامین دی در خون و افزایش خطر شکستگی در سالمندان است؛ به همین دلیل پژوهشگران مصرف ویتامین D را برای پیشگیری از چنین شکستگیهایی توصیه میکنند. البته برای آن که ویتامین دی از شکستگی جلوگیری کند، باید در دز بالا مصرف شود.
همچنین ویتامین D میتواند به تقویت عضلات نیز کمک کند که به نوبه خود مانع از زمین خوردن میشود، مشکل رایجی که میتواند به ناتوانی اساسی یا حتی مرگ سالمندان منجر شود.
کمبود ویتامینD
کمبود شدید ویتامین D در کودکان میتواند باعث ایجاد بدشکلیهای استخوانی، موسوم به راشیتیسم شود؛ همین عارضه در بزرگسالان استئومالاسی یا نرمی استخوان نامیده میشود. راشیتیسم و استئومالاسی در کشورهای صنعتی نسبتاً نادر است. بااینحال پایین بودن میزان ویتامین دی در بدن مشکل شایعی است که بر سلامت استخوانها اثر میگذارد و خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش میدهد. مصرف مقدار کافی ویتامین D در دوران بارداری نیز بسیار مهم است، چون شواهد موجود حکایت از آن دارد که کمبود ویتامین دی در دوران بارداری میتواند باعث کاهش تراکم استخوان کودکان شود که به نوبه خود میتواند یکی از عاملهای خطر پوکی استخوان در سنین بالاتر باشد.
میزان مناسب مصرف ویتامینD
چنانچه ویتامین دی را به میزان توصیه شده در رژیم غذایی مصرف کنید، میزان ویتامین دی مورد نیاز روزانه برای حفظ سلامت استخوانها و متابولیسم نرمال کلسیم در افراد سالم تأمین میشود. برای توصیه این مقادیر فرض شده است که حداقل میزان نور خورشید را دریافت میکنید.
به بزرگسالان 19 سال به بالا، مرد یا زن، توصیه میشود که هر روز IU 600 ویتامین D مصرف کنند؛ البته سالمندان بالای 70 سال روزانه به IU 800 ویتامین D نیاز دارند.
حداکثر میزان قابلتحمل دریافت روزانه بیشترین مقداری است که در روز میتوانید مصرف کنید و دچار عوارض جانبی نشوید. حداکثر میزان مجاز مصرف روزانه ویتامین دی برای بزرگسالان و کودکان بالای 9 سال IU 4000 است.
منابع ویتامین دی
منابع غذایی
غذاهای کمی هستند که بهطور طبیعی سرشار از ویتامین D3 باشند. ماهی چرب و روغن کبد ماهی بهترین منابع ویتامین D3 به شمار میآیند. همچنین ویتامین D3 به میزان کمتر در زرده تخممرغ، پنیر و جگر گاو وجود دارد. بعضی قارچها حاوی مقداری ویتامین D2 هستند؛ البته مقدار ویتامین D2 در بعضی قارچهای تجاری بالاتر است، چون تولیدکنندگان قارچها را عمداً بیشتر مقابل نور ماوراءبنفش قرار میدهند. همچنین تولیدکنندگان بسیاری از مکملها و مواد غذایی، مانند فراوردههای لبنی و غلات صبحانه را به صورت غنی شده با ویتامین دی تولید میکنند. خوراکیهای زیر حاوی ویتامین دی هستند:
- روغن کبد ماهی
- ماهی سالمون
- شمشمیرماهی
- ماهی تن
- آب پرتقال غنی شده با ویتامین دی
- لبنیات و شیرهای گاهی غنی شده با ویتامین D
- ساردین
- جگر گاو
- زرده تخممرغ
- غلات صبحانه غنی شده
نور ماوراءبنفش
ویتامین D3 زمانی تشکیل میشود که واکنشی شیمیایی در پوست بدن رخ بدهد؛ در این واکنش نور UVB خورشید یا اصطلاحاً اشعههای «برنزه کننده» استروئیدی به نام 7 ـ دیهیدروکلسترول را تجزیه میکند. میزان ویتامین جذب شده بسیار متغیر است. شرایط زیر تماس با نور UVB و در نتیجه جذب ویتامین دی را کاهش میدهد:
- استفاده از ضدآفتاب: چنانچه از ضدآفتاب به درستی استفاده کنید، جذب ویتامین دی به میزان بیش از 90 % کمتر میشود.
- پوشش کاملی که پوست را بپوشاند.
- صرف مدت زمانی اندک در فضای باز
- تیرهتر بودن رنگ پوست به دلیل وجود مقادیر بیشتری رنگدانه ملانین: ملانین مانند نوعی ضدآفتاب طبیعی عمل میکند.
- بالا بودن سن: میزان 7 ـ دیهیدروکلسترول به مرور زمان کمتر میشود و تغییراتی نیز در گذر عمر در پوست رخ میدهد، به علاوه هر چه سن بالاتر برود، احتمال قرار گرفتن در فضای باز کمتر میشود.
- نور UVB در بعضی فصول و مکانهای واقع در عرضهای جغرافیایی شمالی بالای خط استوا ضعیفتر است.
دقت داشته باشید که تماس با اشعه ماوراءبنفش میتواند باعث ابتلا به سرطان پوست شود، بنابراین از تماس بیش از حد با نور خورشید اجتناب کنید و از حمام آفتاب یا سولاریوم استفاده نکنید.
مکملها
مکمل ویتامین دی به دو صورت ویتامین D2 و D3 فروخته میشود. ویتامین D2 از گیاهان تهیه میشود و در مواد غذایی غنی شده و بعضی مکملها وجود دارد. ویتامین D3 بهطور طبیعی در بدن تولید میشود و در غذاهای حیوانی وجود دارد. بحثهای مستمری دربارۀ بهتر بودن ویتامین D3 «کولکالسیفرول» از ویتامین D2 «ارگوکالسیفرول» برای افزایش دادن میزان ویتامین دی در خون وجود دارد. فراتحلیل آزمایشهای کنترلشده تصادفی که اثر مصرف مکملهای ویتامینهای D2 و D3 را بر میزان ویتامین دی در خون مقایسه کردهاند، نشان میدهد که مکملهای D3 معمولاً غلظت ویتامین را در خون بیشتر افزایش میدهند و این میزان افزایشیافته مدت بیشتری حفظ میشود. برخی متخصصین ویتامین D3 را ترجیح میدهند، چون ویتامین D3 بهطور طبیعی در بدن تولید میشود و در اکثر مواد غذایی حاوی ویتامین دی وجود دارد.
ایمنی و عوارض جانبی
مصرف ویتامین دی به شرط مصرف شدن در دز مناسب معمولاً ایمن است. اما زیادهروی در مصرف مکملهای ویتامین D میتواند خطرناک باشد. کودکان 9 سال به بالا، بزرگسالان و بانوان باردار و شیردهی که در روز بیش از IU 4000 ویتامین دی مصرف میکنند، ممکن است با عوارض زیر مواجه شوند:
- حالت تهوع و استفراغ
- بیاشتهایی و کاهش وزن
- یبوست
- ضعف
- گیجی و گمگشتگی
- مشکلات ضربان قلب
- سنگ کلیه و آسیب کلیوی
تداخلهای دارویی
ممکن است ویتامین دی با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- آلومینیوم:داروهای باندشونده به فسفات و حاوی آلومینیوم برای درمان بالا بودن میزان فسفات در سرم خون برای بیماران دچار ناراحتی کلیوی مزمن تجویز میشوند. مصرف ویتامین دی و این دسته از داروها میزان آلومینیوم را در بلندمدت در بیماران مبتلا به نارسایی کلیه در حد خطرناکی افزایش میدهد.
- داروهای ضدتشنج:مصرف داروهای ضدتشنج فنوباربیتال و فنیتوئین (دیلانتین، فنیتک) تجزیه شدن ویتامین دی را افزایش و جذب کلسیم را کاهش میدهد.
- آتورواستاتین (لیپیتور):مصرف ویتامین دی روش هضم این داروی کلسترول را در بدن تغییر میدهد.
- کلسیپوترین (دوونکس، سوریلوکس):ویتامین دی را با این داروها که برای پسوریازیس تجویز میشوند، مصرف نکنید. این ترکیب خطر بیش از حد بالا رفتن غلظت کلسیم در خون (هایپرکلسمی) را افزایش میدهد.
- کلستیرامین (پروالیت):کلستیرامین دارویی است که میزان کلسترول را کاهش میدهد؛ مصرف همزمان ویتامین دی و این دارو جذب ویتامین دی را کم میکند.
- زیرلایههای سیتوکرومP-450 3A4(CYP3A4):چنانچه داروهایی مصرف میکنید که توسط این آنزیمها هضم میشود، در مصرف ویتامین D احتیاط کنید.
- دیگوکسین (لانوکسین):دیگوکسین دارویی است که برای درمان بیماریهای قلبی تجویز میشود؛ اگر دیگوکسین مصرف میکنید، از مصرف مقادیر زیاد ویتامین دی خودداری کنید. دز بالای ویتامین D میتواند موجب هایپرکلسمی شود که خطر مشکلات قلبی مرگبار را در بیماران تحت درمان با دیگوکسین افزایش میدهد.
- دیلتیازم (کاردیزم، تیازاک و اقلام مشابه):از مصرف همزمان مقادیر زیاد ویتامین دی با این نوع داروهای فشار خون خودداری کنید. مصرف مقادیر بالای ویتامین دی باعث بروز هایپرکلسمی میشود و در نتیجه اثرگذاری داروها کاهش مییابد.
- ارلیستات (زنیکال، الی):مصرف این داروهای لاغری جذب ویتامین دی را کاهش میدهد.
- داروهای مدر تیازیدی:مصرف همزمان این دسته از داروهای فشار خون و ویتامین D خطر هایپرکلسمی را افزایش میدهد.
- داروهای استروئیدی:مصرف داروهای استروئیدی مانند پردنیزون جذب کلسیم را کاهش میدهد و توانایی بدن را برای هضم ویتامین دی مختل میکند.
- ملینهای محرک:مصرف مقادیر زیاد ملینهای محرک جذب کلسیم و ویتامین دی را در بلندمدت کاهش میدهد.
- وراپامیل (ورلان، کالانSR):مصرف مقادیر زیاد ویتامین دی با این نوع داروی فشار خون میتواند موجب بروز هایپرکلسمی شود؛ همچنین این مصرف همزمان اثرگذاری وراپامیل را کاهش میدهد.
دیگر مزایای ویتامین دی برای سلامتی
تحقیقات نشان میدهد که مصرف ویتامین دی برای مبتلایان به عارضههای خاص مفید است. از جمله مزایای ویتامین دی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سرطان:یافتههای مرتبط با مزایای ویتامین دی برای پیشگیری از سرطان با هم تناقض دارد. لازم است مطالعات بیشتری انجام شود تا مشخص شود که آیا مصرف مکمل ویتامین دی خطر ابتلا به بعضی سرطانها را کمتر میکند یا خیر.
- سلامت شناختی :تحقیقات نشان میدهد که پایین بودن میزان ویتامین D در خون میتواند زمینهساز افت شناختی شود. بااینحال باید مطالعات بیشتری انجام شود تا مزایای مصرف مکمل ویتامین D برای سلامت شناختی مشخص شود.
- اختلالات استخوانی ارثی:مکملهای ویتامین D را میتوان برای کمک به درمان اختلالهای ارثی ناشی از ناتوانی در جذب یا هضم ویتامین دی مانند هیپوفسفاتمی فامیلیال مصرف کرد.
- ام اس:نتایج پژوهشهای انجام شده بیانگر آن است که مصرف مکمل ویتامین D در بلندمدت خطر ابتلا به ام اس را کاهش میدهد.
- استئومالاسی:مصرف مکملهای ویتامین دی برای درمان بزرگسالان دچار کمبود شدید ویتامین D توصیه میشود. همانطور که میدانید کمبود ویتامین دی به دردهای استخوانی، از بین رفتن مواد معدنی استخوانها، ضعف عضلانی و نرمی استخوان (استئومالاسی) دامن میزند.
- پسوریازیس:استعمال ویتامین دی یا نوعی داروی موضعی حاوی ترکیبات ویتامین دی به نام کلسیپوترین روی پوست میتواند پسوریازیس پلاکی برخی بیماران را درمان کند.
- راشیتیسم:راشیتیسم عارضه نادری در کودکان دچار کمبود ویتامین دی است. با مصرف مکمل ویتامین دی میتوان از این بیماری پیشگیری یا آن را درمان کرد.
