از درمان‌های نوین و رایج رفع درد های ناحیه کمر، گردن و پا که به عارضه های نخاعی مربوط می شود، تزریقات به ناحیه اپیدورال می باشد. تزریق اپیدورال درد بیمار را در کوتاه مدت و بدون نیاز به دوره ریکاوری بلند مدت تسکین داده و به افزایش کیفیت زندگی وی بسیار کمک خواهد کرد. همچنین انجام این تزریقات توسط پزشکان متخصص و رعایت نکات قبل و بعد از تزریق، میتواند تاثیر مستقیمی بر نتایج کار داشته باشد.
تزریق استروئید اپیدورال چیست؟
تزریق استروئید اپیدورال (ESI) گزینه درمانی رایجی برای بسیاری از انواع پا درد و کمردرد است. این روش سال هاست مورد استفاده قرار می گیرد و یکی از بخش های جدایی ناپذیر درمان سیاتیک و کمر درد به روش غیرجراحی است.
به این تزریق، تزریق استروئید اپیدورال می گویند چون طی آن بی حس کننده موضعی و داروی استروئیدی مستقیما به ناحیه اپیدورال تزریق می شود که نخاع و ریشه های عصبی را احاطه کرده است. اهداف تزریق استروئید اپیدورال موارد زیر است:
- کنترل درد به کمک کاهش التهاب داخل و اطراف ریشه های عصبی.
- بهبود حرکت و عملکرد در پاها و پایین کمر.
- به بیمار کمک می کند که بتواند در دوره درمانی فیزیوتراپی و توانبخشی شرکت کند و به سمت بهبودی پیش برود.
در اغلب موارد، در طول دوره درمانی پس از یک سری درمان های غیرجراحی مانند داروها و فیزیوتراپی و پیش از در نظر گرفتن جراحی، ممکن است تزریق استروئید اپیدورال پیشنهاد شود.
تزریق اپیدورال به تسکین درد بیمار کمک می کند و او می تواند به فعالیت های روزمره خود برگردد و به کمک فیزیوتراپی با گذشت زمان بهبود یابد.
فواید تزریق استروئید اپیدورال
اکثر پزشکان معتقدند تزریق اپیدورال در دوره حاد کمردرد یا پا درد مفید است. مهم ترین ایراد وارد بر تزریق اپیدورال این است که همیشه اثرگذار نیست و در صورتی که موثر باشد درد را موقتا از یک هفته تا یک سال تسکین می دهد و اثر آن دائمی نیست. اگر تزریق اول موثر باشد ممکن است در یک سال تا ۳ تزریق انجام شود.
زمانی که اپیدورال برای ناحیه ای از کمر که به آن لومبار می گویند تجویز شود تزریق استروئید ممکن است مزایای زیر را داشته باشد:
کاهش درد و التهاب عصبی
استروئید تولید مواد شیمیایی التهابی را کاهش می دهد. همچنین با تولید سیگنال های درد کمتر از حساسیت رشته های عصبی به درد می کاهد.
محدود کردن مصرف داروهای خوراکی
به کمک تزریق این داروی مسکن، نیاز به مصرف داروهای مسکن خوراکی محدود میشود و گاهی دیگر نیازی به داروی خوراکی نخواهد بود. برخی از داروهای خوراکی درصورت مصرف طولانی مدت ممکن است عوارض جانبی داشته باشند.
امکان شرکت در جلسات فیزیوتراپی
این تزریق می تواند با تسکین درد بیمار به او کمک کند تا با شرکت در جلسات توانبخشی فیزیوتراپی به سمت بهبودی حرکت کند.
به تعویق انداختن جراحی
تسکین درد ناشی از تزریق استروئید اپیدورال کمری می تواند نیاز به جراحی را به تعویق اندازد. اگر فیزیوتراپی اثرگذار باشد ممکن است دیگر نیاز به جراحی نباشد.
انواع تزریق اپیدورال
این نوع تزریق می تواند درد حاد را تسکین دهد چون مستقیما یک داروی استروئیدی با اثر قوی ضد التهابی به ناحیه دردناک نزدیک به اعصاب نخاعی وارد میشود. پزشک ممکن است بسته به تجربه و مهارت خود، با استفاده از فلوروسکوپی هدایت شده، تشخیص بیمار و نتایج درمان علائم و تشخیص های قبلی،تزریق اپیدورال را تجویز کند. تزریق اپیدورال می تواند به یکی از روش های زیر انجام شود:
روش ترانس فورمینال
در این روش محلول استروئیدی در ناحیه اپیدورال به طور دقیقی در نزدیکی عصب تحریک شده تزریق میشود. در این روش ریشه های عصبی خاصی هدف قرار می گیرد تا التهاب و درد کنترل شود.
روش اینترلامینار
در این روش، سوزن از پشت ستون فقرات وارد می شود و دارو در ناحیه اپیدورال قرار می گیرد. در این روش دقت پایین تر است چون دارو در نزدیکی ریشه عصبی مورد نظر وارد بدن نمیشود و محلول استروئیدی در ناحیه اپیدورال می تواند آزادانه پخش شود.
روش کودال
این روشی کلی است که برای موارد ساده تجویز می شود که درآن داروی تزریق شده مستقیما سمت منبع درد و اطراف اعصاب نمی رود. روش کودال ممکن است کمتر اثرگذار باشد ولی ایمن تر و آسان تر از دیگر روش هاست. این روش می تواند درد های متداول و پراکنده را کنترل کند.
افراد مناسب برای تزریق اپیدورال
اگر درد زیادی در پاها و دست هایتان دارید که از التهاب اعصاب نخاعی ناشی میشود تزریق استروئید اپیدورال می تواند دردتان را سریعا تسکین دهد. اکثر اوقات این درد ناشی از باریک شدن مسیرهای عصبی میان ستون فقرات و دست ها یا پا ها است. این باریک شدن میتواند باعث التهاب اعصاب نخاعی شود.
موارد دیگری هم وجود دارد که با تزریق اپیدورال دردششان تسکین میابد از جمله:
- فتق دیسک کمر
- لغزش مهره های کمر
- کیست مفصلی
- زائده استخوانی
- ضخیم شدن رباط های ستون فقرات به دلیل آرتروز نخاعی
- درد در پا و کمر هنگام راه رفتن و کمردرد موضعی با این تزریق ها ممکن است تسکین یابد. گرچه برای این مورد کمتر رایج است.
استروئید تزریق شده التهاب را کاهش میدهد و مسیرهای عصبی که باریک شده اند را گشاد میکند تا درد را تسکین دهد.
ممنوعیت استفاده از تزریق استروئید اپیدورال
در صورت وجود برخی از مشکلات در سلامت فرد، احتمال خطرات و عوارض پس از تزریق استروئيد اپیدورال افزایش میابد که چند نمونه از آنها در زیر بیان شده اند.
موارد منع مصرف مطلق
در شرایط زیر تزریق استروئید اپیدورال مطلقا ممنوع است:
- عفونت در هر بخشی از بدن از جمله محل تزریق
- اختلالات خونریزی
- تومور یا سرطان
همچنین در صورت وجود حساسیت شناخته شده به داروهای استروئیدی، بی حس کننده های موضعی، یا رنگ کنتراست استفاده شده در فلوروسکوپی نباید از تزریق استروئید اپیدورال استفاده شود.
موارد منع مصرف نسبی
- دیابت کنترل نشده
- مشکلات قلبی مانند نارسایی احتقانی قلب
- بارداری مخصوصا اگر از فلوروسکوپی استفاده شود.
- پوکی استخوان
بسته به عوامل مختلفی مانند سن و سلامت عمومی بیمار پزشک ممکن است تصمیم بگیرد که در این موارد تزریق انجام شود.
با وجود اینکه تزریق استروئید اپیدورال میتواند به کنترل درد ستون فقرات تا یک سال کمک کند اما ممکن است برای برخی از بیماران هیچ تاثیر مثبتی به همراه نداشته باشد.
دکتر تزریق اپیدورال
پزشکانی که این نوع از تزریق را انجام می دهند متخصصان ستون فقرات و مدیریت درد هستند مانند متخصص توانبخشی و طب فیزیکی، متخصص هوشبری، رادیولوژيست، متخصص مغز و اعصاب و جراح ستون فقرات. تزریق معمولا در یک مرکز جراحی، بیمارستان و یا کلینیک پزشک انجام میشود.
اقدامات قبل از تزریق اپیدورال
نکاتی که قبل از این روش درمانی باید در نظر داشته باشید:
- تزریق استروئید اپیدورال به طور کلی به صورت سرپایی انجام میشود. ممکن است پزشک از شما بخواهد برای سهولت فرایند لباس جراحی به تن کنید.
- ممکن است نیاز داشته باشید یک آرام بخش ضعیف بخورید اما بیشتر افراد تنها بی حس کننده موضعی دریافت میکنند.
- اگر مبتلا به دیابت، حساسیت به رنگ کنتراست یا سایر بیماری های خاص هستید باید قبل از شروع فرایند هرگونه نگرانی را با پزشک خود درمیان بگذارید.
با توجه به وضعیت پزشکیتان پزشک شما ممکن است مراحل دیگری را برایتان در نظر بگیرد.
نحوه انجام تزریق استروئید اپیدورال
تزریق معمولا درحالی انجام می شود که بیمار روی میز فلوروسکوپی به شکم دراز می کشد. فرایند تزریق حدودا ۳۰ دقیقه زمان میبرد. پزشک می تواند تزریق را به یکی از روش های ترانس فورمینال، اینترلامینار یا کودال انجام دهد. در صورت نیاز به داروی آرام بخش تزریق داخل وریدی (تزریق دارو به داخل ورید بیمار) انجام میشود.
مراحل متدوال در فرایند تزریق استروئيد اپیدورال:
- پوست روی محل تزریق علامت گذاری می شود و با بتادین ضدعفونی میشود.
- برای تعیین کردن سطح درست مهره برای هدایت سوزن از اشعه ایکس فلوروسکوپی استفاده میشود. تصاویر را میتوان به صورت زنده در نمایشگر کامپیوتر مشاهده کرد.
- برای بی حس کردن ناحیه تزریق به پوست و بافت های زیرین آن بی حس کننده موضعی تزریق میشود.
- سوزن نخاعی اپیدورال را به محل تزریق مورد نظر وارد میکنند و به کمک فلوروسکوپی آن را هدایت می کنند.
- رنگ کنتراست را به ناحیه اپیدورال تزریق می کنند تا گسترش محتویات تزریق شده را بررسی کنند.
- بعد از اینکه انتشار محتویات مورد تایید قرار گرفت داروی استروئیدی به ناحیه اپیدورال تزریق می شود.
با ورود داروی استروئیدی به ناحیه اپیدورال ممکن است احساس فشار یا سوزش خفیفی داشته باشید. بعد از اتمام تزریق تحریک و ناراحتی در عرض چند دقیقه از بین میرود. معمولا علائم حیاتی بیمار به مدت ۳۰ دقیقه تا یک ساعت در اتاق ریکاوری تحت نظر قرار میگیرد.
در روز پس از عمل رانندگی، فعالیت بدنی سنگین و پرواز با هواپیما توصیه نمی شود.
بعد از تزریق استروئید اپیدورال
با وجود اینکه بی حس کننده موضعی در تزریق استروئيد اپیدورال معمولا تسکین درد فوری برای بیمار به همراه دارد، داروی استروئيدی تزریق شده ممکن است برای اثرگذاری روی بیمار تا ۲ هفته زمان ببرد.
بهبودی پس از تزریق استروئيد اپیدورال
بیمار میتواند روز بعد از تزریق به آرامی به فعالیت های روزمره خود بپردازد. درمنزل در صورت بروز درد در ناحیه تزریق میتوان از کمپرس یخ کمک گرفت. از کمپرس یخ معمولا به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و با حداقل ۲ ساعت فاصله بین هر دور استفاده برای جلوگیری از آسیب به پوست استفاده میشود. بهتر است از حمام آب گرم، سونا و شنا به مدت ۲ تا ۳ روز پس از تزریق اجتناب شود تا عفونت رخ ندهد.
فرایند تزریق اپیدورال معمولا بدون درد است اما در برخی از بیماران ممکن است تا یک یا دو روز بعد از تزریق درد خفیف رخ دهد. بیماران معمولا با اقدامات پیشگیرانه مناسب و مراقبت های پس از تزریق می توانند ظرف یک هفته پس از تزریق فعالیت های روزانه شان را از سربگیرند.
اثرگذاری تزریق اپیدورال
تحقیقات حاضر نشان می دهد به طور کلی نتایج تزریق اپیدورال مطلوب بوده است. در ۷۰٪ تا ۹۰٪ از بیماران درد پس از تزریق تسکین یافته و این تسکین یک هفته تا یک سال دوام داشته است. اگر اولین تزریق نتیجه مطلوبی داشته باشد ممکن است زمانی که اثرگذاری تزریق اول شروع به کاهش می کند تزریق دوم برای فرد انجام شود. معمولا در یک دوره ۱۲ ماهه تا ۳ تزریق می توان برای بیمار انجام داد.
محدودیت های تزریق اپیدورال
اثرات تزریق اپیدورال ممکن است موقتی باشد و تسکین درد به صورت بلند مدت نداشته باشد. هر فرد متفاوت است با این وجود گاهی ممکن است نیاز باشد تزریق بعد از چند هفته یا چند ماه تکرار شود تا اثرگذاری دارو حداکثر شود. اگر تزریق اپیدورال به کاهش درد کمکی نکند پزشک به احتمال زیاد روش درمان متفاوتی را پیشنهاد خواهد کرد.
خطرات و عوارض تزریق اپیدورال
فرایند تزریق استروئید اپیدورال نسبتا ایمن و کمتر تهاجمی در نظر گرفته می شود. عوارض جانبی موقتی ممکن است رخ بدهد و که برخی از آنها عبارتند از:
- درد پس از تزریق
- حالت تهوع
- سردرد
- سرگیجه
- غش
- برافروختگی صورت
این عوارض جانبی معمولا طی چند دقیقه تا چند ساعت برطرف می شوند. عوارض خطرناک گرچه بسیار نادر است شامل آسیب نخاع، پونکسیون دورال (dural puncture) و یا سکته میشود.
سوالات متداول
ماندگاری تزریق اپیدورال چه قدراست؟
تزریق اپیدورال ممکن است به صورت کوتاه مدت کمردرد شما را تسکین دهد. به طور میانگین این مدت ۳ ماه است.
تاثیر تزریق اپیدورال چه زمانی و به چه شکلی بروز می کند؟
معمولا اثر فوری حاصل از بی حسی موضعی تزریق شده است. این اثر ظرف چند ساعت از بین میرود. اثرگذاری استروئید طی ۲ تا ۷ روز پس از تزریق شروع میشود و ماندگاری آن از چند روز تا یک سال ممکن است طول بکشد.
تزریق اپیدورال چقدر دردناک است؟
ممکن است مقداری فشار هنگام تزریق حس کنید. اکثر اوقات فرایند تزریق دردناک نیست. بسیار مهم است که حین تزریق تکان نخورید چون تزریق باید بسیار دقیق انجام شود. پس از تزریق و قبل از رفتن به خانه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه تحت نظر خواهید بود.
آیا تزریق اپیدورال بی خطر است؟
اپیدورال معمولا بی خطر است اما خطر وقوع عوارض جانبی نادر وجود دارد.
پس از تزریق اپیدورال چه کارهایی نباید انجام داد؟
پس از تزریق اپیدورال تا ۱۲ ساعت نباید رانندگی کنید. همچنین حداقل تا ۳ روز نباید محل تزریق را مستقیما در معرض حرارت قرار دهید، این شامل مواردی مانند اتاق بخار، سونا و کیسه آب گرم میشود، البته استفاده از دوش معمولی بی خطر است.
چه مدت پس از تزریق اپیدورال می توانید دوباره راه بروید؟
اکثر اوقات میتوانید پس از گذشتن حدود نیم ساعت از تزریق اپیدورال راه بروید. با این وجود در این مرحله لزوما به صورت نرمال راه نمی روید.
چند تزریق اپیدورال در یک سال می توان انجام داد؟
تزریق استروئید اپیدورال در یک سال حداکثر ۳ تا ۶ بار توصیه می شود.
آیا تزریق اپیدورال برای سیاتیک موثر است؟
درصورتی که تزیرق استروئید اپیدورال به درستی انجام شود اکثر بیماران پس از تزریق دردشان تسکین میابد. به طور کلی تزریق اپیدورال کمری زمانی نتیجه بهتری دارد که سیاتیک تازه شروع شده باشد (مثلا ناشی از فتق حاد دیسک باشد) و فشردگی ریشه عصبی حداقل باشد.
