پوکی استخوان شایع‌ترین نوع بیماری استخوان است. پوکی استخوان خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد. در حدود نیمی از زنان بالای 50 سال در طول عمر خود دچار شکستگی‌های لگن، مچ دست و یا مهره (استخوان‌های ستون فقرات) می‌شوند. شکستگی‌های ستون فقرات شایع‌ترین نوع شکستگی هستند.
بدن شما برای استخوان سازی و حفظ سلامت آنها نیازمند کلسیم، مواد معدنی و فسفات است.
- در طول زندگی، بدن شما همواره در حال بازجذب استخوان قدیمی و ساختن استخوان جدید است.
- تا زمانی که در بدن شما تعادل مناسبی میان استخوان جدید و قدیمی برقرار است، استخوان‌های شما سالم و قوی باقی خواهد ماند.
- از دست دادن استحکام استخوان، زمانی رخ می‌دهد که استخوان قدیمی‌تر، زودتر از ایجاد استخوان جدید باز جذب می‌شود.
علت‌ها و دلایل پوکی استخوان
گاهی اوقات، از دست دادن استحکام استخوان به علت نامعلومی رخ می‌دهد. در سایر موارد، ضعیف و نازک شدن استخوان به طور وراثتی در افراد یک خانواده بروز می‌کند. به طور کلی، احتمال از دست دادن استحکام استخوان برای زنان سالمند و سفید پوست، بیشتر از سایرین است.
علت شکنندگی و نازکی استخوان‌ها می‌تواند هر چیزی باشد که باعث تحلیل و بازجذب بیش از حد استخوان در بدن می‌شود و یا مانع تولید کافی استخوان جدید می‌گردد. با افزایش سن، بدن شما ممکن است به جای حفظ کلسیم و فسفات در استخوان‌ها، این مواد معدنی را باز جذب کند. این امر باعث می‌شود استخوان‌های شما به تدریج ضعیف‌تر گردد.
مسئله اصلی، داشتن کلسیم کافی برای تولید بافت استخوان جدید نیست. اگر چه خوردن غذاهای سرشار از کلسیم به اندازه کافی، بسیار اهمیت دارد، اما بدن شما به ویتامین D هم نیازمند است. زیرا ویتامینD به جذب کلسیم کمک می‌کند. استخوان‌های شما ممکن است شکننده شده و بیشتر در معرض خطر شکستگی قرار بگیرد، اگر:
- اگر به اندازه کافی غذاهای حاوی کلسیم و ویتامین D مصرف نمی‌کنید.
- اگر بدن شما کلسیم کافی را از مواد غذایی جذب نمی‌کند. (مثلا" پس از یک جراحی بای پس معده)
سایر علل از دست دادن استحکام و پوکی استخوان عبارتند از:
- کاهش هورمون استروژن در زنان در زمان یائسگی و کاهش هورمون تستوسترون در مردان به دلیل افزایش سن.
- بستری شدن طولانی مدت به دلیل یک بیماری (که غالبا" استخوان‌های کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.)
- ابتلاء به عوارض پزشکی خاصی که باعث افزایش التهاب در بدن می‌شود.
- مصرف برخی از داروها، مانند داروهای خاص ضد تشنج، هورمون درمانی برای سرطان پروستات یا پستان و مصرف داروهای استروئیدی برای مدت بیش از 3 ماه.
عوامل خطرساز پوکی استخوان
- نداشتن دوره‌های قاعدگی برای مدت زمان طولانی
- سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- افراط در نوشیدن الکل
- وزن کم بدن
- سیگار کشیدن
- اختلال غذا خوردن، مانند بی‌اشتهایی عصبی
علائم و نشانه‌های پوکی استخوان
در مراحل اولیه پوکی استخوان، هیچ‌گونه علائمی وجود ندارد. بسیاری از اوقات، افراد قبل از آنکه از ابتلای خود به این بیماری آگاه شوند، دچار شکستگی استخوان می‌شوند.
شکستگی استخوان‌های ستون فقرات می‌تواند تقریبا" در هر نقطه در ستون فقرات، موجب درد شود. به این شکستگی‌ها شکستگی‌های فشاری گفته می‌شود واغلب بدون هرگونه صدمه و آسیبی رخ می‌دهد. درد به طور ناگهانی و یا به آرامی در طول زمان بروز می‌کند.
به مرور زمان، امکان کاهش ارتفاع ستون فقرات (به اندازه 15 سانتی متر) وجود دارد. ستون فقرات فرد ممکن است دچار حالت خمیده و یا یک بیماری موسوم به "قوز بیوه زن" گردد.
تست‌ها و آزمایشات
اسکن دگزا (DEXA) یک تصویربرداری با دوز پایین اشعه ایکس است که تراکم مواد معدنی در استخوان‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش معمولا" تراکم استخوان‌های ستون فقرات و لگن را اندازه گیری می‌کند. اهداف پزشک شما از این آزمایش عبارتند از:
- تشخیص از دست دادن استحکام استخوان و پوکی استخوان
- پیش بینی خطر ابتلاء به شکستگی استخوان در آینده
- مشاهده تاثیرات درمانی داروها بر پوکی استخوان
تصاویر اشعه ایکس ساده از ستون فقرات یا لگن ممکن است شکستگی و یا فروپاشی استخوان ستون فقرات را نشان دهد. اما تصاویر اشعه ایکس از سایر استخوان‌ها، قادر به پیش بینی بسیار دقیق احتمال ابتلاء شما به پوکی استخوان نمی‌باشد. در حال حاضر یک تصویربرداری جدید اشعه ایکس با دوز اشعه پایین از ستون فقرات، موسوم به ارزیابی شکستگی مهره‌ای (VFA) موجود است که اغلب با دستگاه دگزا برای شناسایی بهتر شکستگی‌های بدون علامت انجام می‌شود.
اگر پزشک احتمال می‌دهد که علت پوکی استخوان شما یک عارضه پزشکی است (نه از دست دادن تدریجی استخوان که با افزایش سن رخ می‌دهد)، ممکن است برای شما آزمایشات خون و ادرار تجویز کند.
نتایج اسکن دگزا (DEXA)، تراکم مواد معدنی استخوان شما را با جوانان دارای استخوان‌های سالم و نیز با افراد هم سن و هم جنس شما مقایسه می‌کند. بر اساس این نتایج اسکن دگزا (DEXA)، تقریبا" یک سوم از زنانی که به طور طبیعی دچار از دست دادن استخوان به دلیل افزایش سن می‌شوند، در سن 80 سالگی مبتلا به پوکی استخوان خواهند شد.
درمان پوکی استخوان
در كلينيك طب فيزيكي و توان‌بخشي پیشگام به شما در تشخيص، پيشگيري و درمان صحيح دارویي و غير دارویي پوکی استخوان كمك خواهيم كرد. استفاده از ورزش‌هاي متناسب همچون Extention type exs و ورزش‌هاي ديناميك متناسب با تراكم استخوان فرد و استفاده از ارتزهاي مناسب مانند W.K.O به همراه داروهاي مورد نياز تخصصي، بخشي از درمان‌هاي اين مركز را شامل مي شود.
تلفن های کلینیک : 66576991-021 ، 09128940331
درمان پوکی استخوان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- ایجاد تغییرات در شیوه زندگی، مانند تغییر رژیم غذایی و ورزش منظم
- مصرف کلسیم و ویتامین D
برای دریافت کلسیم و ویتامین D کافی برای جلوگیری از پوکی استخوان، از دستورالعمل زیر پیروی کنید:
- بزرگسالان زیر 50 سال باید 1000 میلی گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد ویتامین D در روز مصرف کنند.
- زنان 51-70 سال باید 1200 میلی گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد ویتامین D در روز مصرف کنند.
- مردان 51-70 سال باید 1000 میلی گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد ویتامین D در روز مصرف کنند.
- افراد بالاتر از 70 سال باید 1200 میلی گرم کلسیم و 800 واحد ویتامین D در روز مصرف کنند.
- پزشک شما ممکن است مصرف مکمل کلسیم را به شما توصیه کند. (لینک به مقاله کمبود کلسیم)
- از یک رژیم غذایی پیروی کنید که به مقدار مناسب کلسیم و ویتامین D برای شما فراهم می‌کند.
- پزشک شما در صورت وجود عامل خطرساز پایین بودن سطح ویتامین D، ممکن است دوزهای بالاتر این ویتامین را برای شما تجویز کند.
(توجه: برخی از متخصصان، از برتری مزایا و ایمنی مصرف این مقدار ویتامین D و کلسیم، نسبت به خطرات آن اطمینان ندارند. بنابراین حتما" با پزشک خود درباره مناسب بودن مصرف این مکمل‌ها مشورت کنید.)
ازون درمانی
ازون درمانی تا چه حد در درمان پوکی استخوان مفید است؟
در سال‌های اخیر، آسیب شناسان با انجام کالبدشکافی در بیماران فوت‌شده متوجه شده‌اند، کسانی که قبل از مرگشان به پوکی استخوان شدید مبتلا بوده‌اند؛ در سیستم گردش خونشان مقداری زیادی رسوب کلسیم وجود داشته درصورتی‌که هنوز آنها به پوکی شدید استخوان مبتلا گردیده بودند. درواقع مشکل پوکی استخوان، صرفاً کمبود کلسیم نیست، بلکه فقدان اکسیژن است. مهم‌ترین عامل در درمان پوکی استخوان، به گردش خون و اکسیژن مربوط می‌شود. استخوان یک بافت زنده است که در طول زمان خود را بازسازی می‌کند. به همین دلیل، ورزش با وزنه، بهترین پیشگیری مدرن برای پوکی استخوان محسوب می‌گردد. پارگی‌های جزئی در رباط‌ها باعث افزایش بازسازی استخوان‌ها می‌شود، زیرا که اکسیژن‌رسانی ناحیه از طریق گردش خون افزایش‌یافته و استخوان‌ها اکسیژن بیشتری دریافت می‌کنند. ازون درمانی کمک می‌کند تا اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن و ماتریکس‌های استخوانی افزایش یابد. استخوان یک بافت زنده و پویا در بدن می‌باشد که برای بازسازی خود به اکسیژن نیاز دارد.
آیا اکسیژن به‌اندازه کلسیم و ویتامین‌ها در پوکی استخوان مهم است؟
اکسیژن و خون‌رسانی، به همان اندازه‌ای برای سالم ماندن و بازسازی استخوان‌ها مهم می‌باشد که کلسیم، ویتامین D و K مهم هستند. در بیماری‌های تحلیل برنده مانند پوکی استخوان، اکسیژن یک جزء حیاتی درمان محسوب می‌شود که متأسفانه اغلب توسط متخصصان نادیده گرفته می‌شود.
امروزه ازون درمانی چگونه استفاده می‌شود؟
ازون درمانی به‌تنهایی برای درمان بیماری‌ها در نظر گرفته نمی‌شود. بلکه معمولاً با درمان‌های دیگر تلفیق شده تا مکانیسم اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن افزایش و بهبود یابد. در تجربیات بالینی، ما شاهد هستیم که اوزون درمانی سبب افزایش اثر درمان‌های دیگر می‌شود. این روش درمانی بسیار مفید است زیرا که اکسیژن جزء مهمی از فرایند درمان و بازسازی بافت‌ها محسوب می‌شود.
درمان دارویی پوکی استخوان
هنگامی برای تقویت استخوان‌های شما دارو تجویز می‌شود که:
پوکی استخوان شما از طریق سنجش تراکم استخوان تشخیص داده شده است، صرف‌نظر از اینکه دچار شکستگی شده باشید و یا احتمال شکستگی استخوان شما بالا باشد.
شما دچار یک شکستگی استخوان شده‌اید و آزمایش تراکم استخوان نشان می‌دهد که شما مبتلا به نازک شدگی استخوان (نه پوکی استخوان) هستید.
داروهایی که برای درمان پوکی استخوان مصرف می‌شوند، عبارتند از:
- بیس فسفونات‌ها (داروهای اصلی مورد استفاده برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان در زنان پس از یائسگی)
- استروژن و تعدیل کننده گیرنده استروژن
- تری پاراتید (یک هورمون مصنوعی مشابه هورمون طبیعی بدن شما که باعث افزایش تراکم استخوان می‌شود.)
- کلسی تونین (یک هورمون مصنوعی مشابه هورمون بدن شما که باعث افزایش تراکم استخوان شده و عمدتا" برای درمان درد ناگهانی ناشی از شکستگی ستون فقرات مصرف می‌شود.)
- دنوزوماب (روند از دست دادن استحکام استخوان را کند می‌کند و تراکم استخوان را افزایش می‌دهد.)
ارتوزهای W.K.O
داروها و مکمل‌های ویتامین متعددی موجود است که برای کاهش سرعت فرآیند تحلیل استخوان و درمان پوکی استخوان تجویز می‌شود. همچنین برنامه‌های درمانی و فیزیوتراپی نیز تاثیرات تقویت کننده بدن و به تاخیر انداختن عوارض پوکی استخوان را نشان داده است. اعمال هر دو روش، بهترین راه برای خنثی کردن اثرات پوکی استخوان است.
با این حال، استعمال اورتزها می‌تواند به بیماران کمک کند که تحرک و فعالیت خود را افزایش دهند و قدرت لازم برای زندگی با کیفیت بهتر را کسب کنند. کارشناسان می‌گویند روش‌های درمانی که با استفاده از بیومکانیک، در ستون فقرات تغییرات دینامیک ایجاد می‌کنند، برتری دارند نسبت به بریس‌های سنتی که حرکت ستون فقرات را محدود کرده و باعث آتروفی می‌شوند.
متخصصان اورتوز نباید بیماران مبتلا به پوکی استخوان حاد و مزمن را به شیوه یکسان درمان کنند. در پوکی استخوان حاد، شکستگی فشاری مهره‌ای نیاز به تثبیت کردن اطراف محل شکستگی دارد؛ با این حال، اگر بیمار به عارضه مزمن ثانویه پوکی استخوان مبتلا باشد، غالبا" راه حل درمان، به شدت مورد بستگی خواهد داشت. طبق نتایج بدست آمده، برای خفیف‌ترین موارد پوکی استخوان، تمرینات ثباتی ستون فقرات موثر واقع می‌شود و با کمک به تقویت عضلات، منجر به تحرک بیشتر و استقرار بهتر ستون فقرات می‌گردد.
تمرینات
- تمرینات ورزشی، نقش کلیدی در حفظ تراکم استخوان سالمندان دارد. برخی از تمرینات که به منظور کاهش احتمال شکستگی استخوان توصیه می‌شود، عبارتند از:
- تمرینات تحمل وزن مثل پیاده روی، آهسته دویدن، بازی تنیس، رقص
- تمرینات با وزن آزاد، دستگاه‌های بدنسازی، باندهای کششی
- تمرینات تعادلی مانند تای چی و یوگا
- دستگاه قایقی روئینگ
از انجام هر گونه ورزش که با خطر سقوط همراه است، اجتناب کنید. همچنین، تمرینات استقامتی و مقاومتی که می‌تواند باعث شکستگی استخوان در افراد مسن شوند، انجام ندهید.
ترک عادات ناسالم:
- مصرف سیگار را ترک کنید.
- مصرف نوشیدنیهای الکلی را کاهش دهید. زیرا الکل می‌تواند موجب آسیب به استخوان‌های شما شود. تاثیرات الکل، شما را در معرض خطر افتادن و شکستگی استخوان قرار می‌دهد.
جلوگیری از سقوط و زمین خوردن بسیار مهم است. پیشنهادات زیر می‌تواند در این زمینه مفید باشد:
- از مصرف داروهای آرام بخش که شما را خواب آلود و نامتعادل می‌سازد، اجتناب کنید. اگر مجبور به استفاده از آنها هستید، هنگام ایستادن و راه رفتن فوق العاده دقت کنید. برای مثال، برای جلوگیری از افتادن، لبه‌های میز یا مبلمان را محکم نگه دارید.
- به منظور کاهش خطر سقوط، خطرات خانگی (مانند قالیچه‌ها) را برطرف سازید.
- در طی شب، لامپ‌ها را روشن نگاه دارید، تا هنگام راه رفتن، اطراف خود را بهتر ببینید.
- میله ایمنی مخصوص را در حمام نصب کنید.
- کفپوش ضد لغزش را کنار وان حمام نصب کنید.
- از قدرت بینایی خود اطمینان حاصل کنید. برای معاینه چشم‌های خود یک یا دو بار در سال به یک چشم پزشک مراجعه کنید.
- کفش‌هایی بپوشید که کاملا" اندازه و پاشنه کوتاه هستند. این نکات را در مورد دمپایی هم رعایت کنید. دمپایی‌های بدون پاشنه می‌توانند باعث لیز خوردن و سقوط شوند.
- در روزهای یخبندان، به تنهایی از خانه خارج نشوید.
پیامدهای بیماری پوکی استخوان
مصرف داروهای پوکی استخوان می‌تواند به جلوگیری از شکستگی استخوان در آینده کمک کند، اما مصرف آنها موجب قوی‌تر شدن استخوان‌های ستون فقرات که قبلا" شکسته شده‌اند، نمی‌شود.
پوکی استخوان می‌تواند باعث ناتوانی و از کار افتادگی یک فرد مبتلا به ضعیف بودن استخوان‌ها شود. شکستگی لگن یکی از دلایل اصلی بستری شدن افراد مسن درخانه‌های سالمندان است.
پیشگیری
به منظور استخوان سازی و حفظ سلامت استخوان‌های خود، اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی کلسیم و ویتامین D را دریافت می‌کنید. پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند به دریافت کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی مهم کمک کند.
نکات دیگر برای پیشگیری از پوکی استخوان:
- از مصرف زیاد نوشیدنیهای الکلی پرهیز کنید.
- سیگار نکشید.
- به صورت منظم ورزش کنید.
