سندروم پای بی‌قرار یک اختلال عصبی است که باعث ایجاد احساسات ناخوشایند در پاها، همراه با میل شدید به حرکت دادن آنها می‌شود. برای اکثر مردم، این میل زمانی شدیدتر است که شما آرام هستید یا سعی می‌کنید بخوابید. جدی‌ترین نگرانی برای افراد مبتلا به RLS این است که این عارضه باعث خواب آلودگی و خستگی در طول روز می‌شود. در صورت عدم درمان، بی خوابی می‌تواند افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار را در معرض سایر مشکلات سلامتی از جمله افسردگی قرار دهد.
سندروم پای بی‌قرار چقدر شایع است؟
براساس گزارش موسسه ملی اختلالات عصبی امریکا (NINDS)، عارضه سندرم پای بی‌قرار حدود 10 درصد از افراد جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عارضه می‌تواند در هر سنی رخ‌دهد، اگرچه معمولا خطر ابتلا به این بیماری در سنین میانسالی یا بعد از آن بیشتر است. همچنین طبق برخی مطالعات، احتمال ابتلا به سندرم پای بی‌قرار در زنان دو برابر بیشتر از مردان است.
انواع سندروم پای بی‌قرار و علل بروز هر یک
برای درک بهتر علت بروز پای بی‌قرار، این بیماری را به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم کرده‌اند:
سندروم پای بی‌قرار اولیه یا ایدیوپاتیک
ایدیوپاتیک به این معناست که علت بروز این نوع RLS ناشناخته است. این نوع RLS رایج‌ترین نوع است و دارای این ویژگی‌ها است:
- اغلب قبل از ۴۰ سالگی آغاز می‌شود.
- ممکن است از دوران کودکی آغاز شود.
- ممکن است علت ژنتیکی داشته باشد.
- زمانی که این نوع بیماری آغاز می‌شود، معمولا تا آخر عمر فرد همراه او است.
علائم این نوع بیماری ممکن است ناپیوسته باشد و تنها هرچند وقت یکبار اتفاق بیفتند. به‌علاوه ممکن است این علائم به‌تدریج بدتر شوند و در طول زمان رایج‌تر شوند.
در موارد خفیف، ممکن است فرد برای مدت طولانی هیچ علامتی نداشته باشد.
تقریبا دو سوم افرادی که سندروم پای بی‌قرار اولیه را تجربه می‌کنند، یکی از اعضای خانواده‌شان نیز به این بیماری مبتلاست (همچون یکی از والدین، خواهر، برادر یا فرزند)
سندروم پای بی‌قرار ثانویه
سندروم پای بی‌قرار ثانویه ناشی از بیماری یا اختلال دیگری است.
این بیماری اغلب پس از ۴۵ سالگی آغاز می‌شود و زمینه ژنتیکی ندارد. این نوع RLS:
- به طور ناگهانی آغاز می‌شود.
- علائم آن معمولا با گذشت زمان تشدید نمی‌شوند.
- از نظر شدت، علائم آن ممکن است شدیدتر از سندروم پای بی‌قرار اولیه باشند.
رایج‌ترین علل سندروم پای بی‌قرار ثانویه عبارت‌اند از:
پای بی‌قرار در دوران بارداری
برخی از زنان در دوران بارداری (خصوصا در سه ماه آخر بارداری)، این وضعیت را تجربه می‌کنند. در این شرایط علائم معمولا یک ماه پس از زایمان از بین می‌روند.
کمبود آهن
کمبود آهن (حتی بدون کم‌خونی)، می‌تواند باعث بروز یا تشدید پای بی‌قرار شود. اگر سابقه خونریزی از معده یا روده دارید، دوره‌های قاعدگی شدیدی را تجربه می‌کنید یا این که به طور مکرر خون اهدا می‌کنید، ممکن است کمبود آهن داشته باشید.
بیماری کلیوی در مرحله نهایی
بیماری کلیوی در مرحله نهایی که به‌عنوان بیماری کلیوی مزمن نیز شناخته می‌شود، خطر ابتلا به سندرم پای بی‌قرار را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد. این امر خصوصا در شرایطی صدق می‌کند که فرد به دیالیز وابسته باشد.
اگر نارسایی کلیه دارید، ممکن است دچار کمبود آهن نیز باشید که اغلب با کم‌خونی همراه است. زمانی که کلیه‌ها به‌درستی کار نمی‌کنند، ذخیره آهن در خون کاهش می‌یابد. این وضعیت و سایر تغییرات در شیمی بدن ممکن است سبب بروز یا تشدید پای بی‌قرار شوند.
بیماری عصبی
برخی از بیماری‌های عصبی نیز می‌توانند منجر به بروز علائم RLS ثانویه شوند. بیماری پارکینسون به طور مستقیم مسیر دوپامینرژیک را مختل می‌کند.
این در حالی است که مولتیپل اسکلروزیس (MS) اتصال نورون‌ها را کاهش می‌دهد. بیماری ام اس این کار را با آسیب رساندن به غلاف‌های میلین انجام می‌دهد که عصب‌ها را عایق (نارسانا) می‌کنند و سرعت انتقال پیام‌های الکتریکی را افزایش می‌دهند.
ازآنجایی‌که بیماری پارکینسون و MS هر دو با مختل کردن ارتباطات مغزی‌ای که برای حرکت اندام‌های حرکتی مهم هستند بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند، می‌توانند علائم مرتبط با RLS را ایجاد کنند. علاوه بر این، برخی از داروهایی که برای درمان این دو بیماری مصرف می‌شوند نیز خطر ابتلا به RLS ثانویه را افزایش می‌دهند.
پای بی‌قرار و دیابت
ارتباطی قوی بین دیابت و RLS ثانویه وجود دارد. در چندین مطالعه نشان داده شد که افراد مبتلا به دیابت، دو الی سه برابر بیشتر از سایر افراد در معرض این بیماری قرار دارند.
نوروپاتی محیطی
نوروپاتی محیطی نوعی آسیب به عصب‌های دست و پا است که گاهی به دلیل اعتیاد به الکل و بیماری‌های مزمن نظیر دیابت رخ می‌دهد.
اختلالات طناب نخاعی
ضایعاتی که به دلیل آسیب روی طناب نخاعی ایجاد می‌شوند، با RLS مرتبط هستند. دریافت بی‌حسی نخاعی نیز خطر احتمال ابتلا به RLS را افزایش می‌دهد.
علائم سندروم پای بی‌قرار
بارزترین علائم سندروم پای بی‌قرار، میل شدید به حرکت دادن پاهای خود است، به خصوص زمانی که یک جا نشسته‌اید یا در رختخواب دراز کشیده‌اید. همچنین ممکن است احساسات غیرعادی مانند سوزن سوزن شدن در پاهای خود احساس کنید. اگر پای بی‌قرار خفیف داشته باشید، ممکن است علائم شما هر شب رخ ندهد. همچنین ممکن است این حرکات را به عصبی بودن یا استرس نسبت دهید. نادیده گرفتن علائم شدیدتر پای بی‌قرار می‌تواند برای شما چالش برانگیز باشد. این علائم می‌تواند ساده‌ترین فعالیت‌ها را نیز برای شما دشوار کنند.
علائم بیماری سندروم پای بی‌قرار در طول شب بدتر می‌شود، به همین علت افراد مبتلا به این عارضه در به خواب رفتن یا خواب ماندن مشکل دارند. در موارد خفیف، علائم بیماری ممکن است به طور کوتاه مدت ظاهر شوند و از بین بروند. عارضه RLS همچنین می‌تواند سایر قسمت‌های بدن، از جمله بازوها و سر شما را نیز تحت تاثیر قرار دهد. برای اکثر افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار، علائم با افزایش سن بدتر می‌شود. افراد مبتلا به این سندروم پای بی‌قرار اغلب از حرکت دادن به عنوان راهی برای تسکین علائم استفاده می‌کنند.
چه عواملی باعث سندرم پای بی‌قرار می‌شود؟
گاهی اوقات، سندرم پای بی‌قرار با سایر مشکلات پزشکی مانند بیماری کلیه در مراحل آخر، کمبود آهن، نوروپاتی، مولتیپل اسکلروزیس یا بیماری پارکینسون همراه است.
سندرم پای بی‌قرار همچنین می‌تواند به طور موقت در دوران بارداری رخ دهد، حدود 20٪ از زنان در سه ماهه سوم دچار سندرم پای بی‌قرار می‌شوند. علائم سندرم پای بی‌قرار معمولاً پس از زایمان کاهش می‌یابند.
با این حال، علت اکثر موارد سندرم پای بی‌قرار ناشناخته است. سندرم پای بی‌قرار ممکن است منشا ژنتیکی داشته باشد. بین 40 تا 90 درصد بیماران مبتلا به سندرم پای بی‌قرار حداقل یک خویشاوند درجه یک (والدین، خواهر و برادر یا فرزند) با این بیماری دارند. محققان برخی تغییرات ژنتیکی را شناسایی کرده‌اند که خطر ابتلا به سندرم پای بی‌قرار را افزایش می‌دهد، اما به احتمال زیاد هنوز چیزهای زیادی برای کشف وجود دارد.
روش‌های تشخیص
تشخیص سندروم پای بی‌قرار اغلب بر اساس علائمتان انجام می‌شود. در این شرایط پزشک از شما درباره علائم، تاریخچه پزشکی‌تان و هرگونه سابقه خانوادگی سوال می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد.
حتما در مورد داروها و مکمل‌های بدون نسخه و تجویزی‌ای که مصرف می‌کنید پزشک را مطلع کنید و اگر هر بیماری زمینه‌ای دارید به پزشکتان اطلاع دهید.
به‌طورکلی هیچ تست آزمایشگاهی یا آزمایش تصویربرداری‌ای وجود ندارد که بتواند به طور قطعی ثابت کند که دچار سندروم پای بی‌قرار هستید. بااین‌حال برخی از آزمایش‌های خاص می‌توانند به تشخیص بیماری‌های زمینه‌ای نظیر کم‌خونی و اختلالات متابولیک (همچون دیابت یا بیماری کلیوی) که ممکن است با پای بی‌قرار مرتبط باشند، کمک کنند:
- ممکن است پزشک برای شمارش سلول‌های خونی و هموگلوبین، فریتین (برای بررسی ذخیره آهن)، بررسی عملکرد اندام‌ها و سطح هورمون تیروئید، از شما خون بگیرد.
- اگر پزشکتان متوجه علائم مرتبط با مشکلات عصبی (همچون نوروپاتی) شود، ممکن است الکترومیوگرافی سوزنی و مطالعات هدایت عصبی را انجام دهد.
- برای تشخیص اختلالات خواب و تعیین این که آیا به اختلال حرکت دوره‌ای اندام مبتلا هستید، ممکن است انجام پلی‌سومنوگرافی (تست خواب) ضروری باشد. این تست خصوصا برای افرادی ضروری است که حتی پس از تسکین علائم پای بی‌قرار با روش‌های درمانی، همچنان دچار اختلالات خواب قابل‌توجهی هستند.
اگر علائمی وجود داشته باشد که نشان دهند عامل دیگری دلیل سندروم پای بی‌قرار است، ممکن است پزشک شما را به یک متخصص اختلالات خواب، متخصص مغز و اعصاب یا سایر متخصصان ارجاع دهد.
تشخیص سندرم پای بی‌قرار در کودکانی که قادر به توصیف علائمشان نیستند دشوارتر است.
درمان با طب سوزنی
این روش درمانی شامل استفاده از سوزن‌های کوچک، نازک و فولادی ضدزنگ برای تحریک نقاط فشار مختلف در بدن است. طب سوزنی با تحریک گردش خون و جریان انرژی عمل می‌کند و به ایجاد حس خوب و کاهش هرگونه ناراحتی یا درد در هر قسمتی از بدن کمک می‌کند.
این یک روش درمانی ایمن و بدون عوارض جانبی است که بدون درد نیز هست. به‌علاوه بلافاصله پس از درمان احساس آرامش خواهید کرد.
طبق تحقیقات صورت‌گرفته، سندرم پای بی‌قرار ارتباط نزدیکی با عدم تعادل اعضای بدن از جمله کبد، قلب و کلیه‌ها دارد. طب سوزنی برای درمان پای بی‌قرار شامل متعادل کردن یین و یانگ، تقویت گردش خون، بهبود عملکرد طحال و تنظیم کانال‌های انرژی حیاتی بدن است.
