داغ شدن کف پا: علت ها، درمان و پیشگیری

داغ شدن کف پا که احساس گرمی آزاردهنده‌ای در پا است می‌تواند متوسط یا شدید باشد. در برخی موارد ممکن است داغی کف پا به قدری دردناک باشد که این درد باعث اختلال در خواب شما شود. وقتی که داغ شدن کف پا ناشی از برخی بیماری‌ها و مشکلات باشد، ممکن است با احساس سوزن‌سوزن شدن (پارستزی) یا بی‌حسی و یا هردوی این علائم نیز همراه باشد. در این مقاله با علائم، دلایل، درمان‌ها و پیشگیری از داغ شدن کف پا آشنا خواهید شد.

چه مواردی باعث داغ شدن کف پا می‌شوند؟

علائم داغ شدن کف پا می‌توانند ناشی از بیماری‌ها یا مشکلات مختلفی باشند. این بیماری‌ها عبارتند از:

آسیب عصبی یا گیر افتادگی (انتراپمنت)

آسیب عصبی دلایل زیادی دارد. این مشکل می‌تواند ناشی از بیماری‌های مختلف، صدمات کمر یا فرسایش تدریجی (تغییرات دژنراتیو) ستون فقرات، جراحی، داروهای شیمی‌درمانی یا داروهای دیگر و یا قرار گرفتن در معرض سموم باشد.

نوروپاتی اعصاب محیطی

این مورد یکی از رایج‌ترین دلایل سندرم داغ شدن کف پا است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که اعصاب حسی پیرامونی که نخاع را به انتهای اندام‌ها (دست‌ها و کف پا) متصل می‌کنند، آسیب ببینند. افرادی که مدت زیادی است که به دیابت مبتلا بوده‌اند، یا افرادی که سطح قند خونشان را به خوبی کنترل نمی‌کنند، بیشتر در معرض ابتلا به نوروپاتی محیطی قرار دارند. نوروپاتی محیطی مربوط به دیابت به تدریج پیشرفت می‌کند و ممکن است به مرور زمان بدتر شود. مشکلات دیگری که باعث نوروپاتی محیطی می‌شوند عبارتند از: استفاده از داروهای شیمی‌درمانی، بیماری‌های ارثی، مشکلات خود ایمنی (از جمله روماتیسم مفصلی)، تماس با مواد شیمیایی سمی، عفونت، مشکلات کلیوی، مصرف الکل و نامتعادل بودن مواد مغذی در بدن (کمبود ویتامین B، سندرم سوء جذب).

سندرم تونل تارسال

تونل تارسال به فضای باریکی در مچ پا و نزدیکی قوزک پا گفته می‌شود. تحت فشار بودن یا فشردگی عصب تیبیال خلفی (عصبی که در پشت بلندترین استخوان پا قرار دارد) در تونل تارسال می‌تواند باعث احساس سوزش، گزگز یا درد در قسمت‌هایی از کف پا شود. قوزک‌های داخلی پا و ساق پا نیز ممکن است درگیر شوند.

نوروم مورتون

ممکن است بافت عصب در میان استخوان‌ها، در قسمت سینه‌ی کف پا  ضخیم شده و باعث درد شود. کفش خیلی تنگ می‌تواند باعث این نوع نوروم شود؛ همچنین ممکن است در اثر آسیب‌های ورزشی، فشار، یا وضعیت یا حرکت نادرست پا رخ دهد.

سندرم درد پیچیده‌ی ناحیه‌ای (CRPS)

سندرم درد پیچیده‌ی ناحیه‌ای (CRPS) وضعیتی کمتر شناخته شده است که در آن فرد درد شدید مداوم و طاقت‌فرسایی احساس می‌کند. معمولاً این درد تنها یک عضو را درگیر می‌کند، اما می‌تواند به قسمت‌های دیگر بدن نیز کشیده شود. پوست ناحیه‌ی درگیر به قدری حساس خواهد شد که فشار جزئی، جوش یا حتی تغییر دما می‌تواند باعث درد شدید شود. همچنین ممکن است نواحی درگیر، متورم یا خشک شوند و یا درگیر تغییرات مداوم در رنگ یا دما گردند. دلیل CRPS ناشناخته است، اما باور بر این است که نتیجه‌ی واکنش غیر عادی بدن به یک آسیب می‌باشد. همچنین سابقاً گفته می‌شد که CRPS وضعیتی سایکوزوماتیک (روان‌تنی) است و تمام علائم آن در ذهن و روان هستند، اما تحقیقات این مورد را رد کرده.

اختلال شارکو ماری توث

این اختلال نورولوژیکی موروثی می‌تواند باعث آسیب به اعصاب محیطی پاها و کف پا شود. این آسیب به مرور زمان بدتر می‌شود. شارکو ماری توث (CMT) عضلات و عصب‌های انتهای اعضای بدن (دست‌ها و پاها) را درگیر می‌کند و باعث ضعف غیرعادی و بالا رفتن قوس کف پا می‌شود. فشارهای غیرعادی به کف پا می‌توانند باعث بالا رفتن احتمال شکستگی فشاری شوند و افراد مبتلا به این مشکل باید مرتباً از بریس کمک بگیرند.

اختلالات اندوکرین یا متابولیک

برخی اختلالات هستند که باعث داغ شدن کف پا می‌شوند و عبارتند از:

دیابت ملیتوس (دیابت شیرین)

دیابت نوع 1 و 2 ممکن است روی اعصاب محیطی بدن، مخصوصاً اعصاب حسی کف پا و پاها اثر بگذارند. بالا بودن سطح گلوکز خون یا دیابت کنترل نشده می‌تواند باعث آسیب به اعصاب محیطی، مخصوصاً در طولانی مدت شود. بالا بودن سطح قند خون، انتقال سیگنال‌های این عصب‌ها را مختل کرده و می‌تواند دیواره‌ی عروق را ضعیف کند.

کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی)

کم‌کاری غده‌ی تیروئید می‌تواند باعث احساس داغ شدن کف پا، افزایش وزن، خشکی پوست و خستگی شود.

عفونت‌ها

سندرم پای ورزشکاری (تینا پدیس)، که نوعی عفونت قارچی است، توسط قارچ درماتوفیت که در محیط‌های مرطوب و گرم پوست رشد می‌کند ایجاد می‌شود. کفش و جوراب‌های خیس و محیط‌های مرطوب باعث رشد و تکثیر این قارچ می‌شوند. علائم سندرم پای ورزشکار می‌تواند شامل خارش، سوزش و گزگز بین انگشتان پا و پاشنه‌ی پاها باشد.

دلایل دیگر

• HIV و ایدز (AIDS): یکی از علائم ایدز یا HIV در مراحل پایانی، نوروپاتی محیطی و گرمی یا داغ شدن کف پا است. آسیب عصبی در حدود یک‌ سوم از افراد مبتلا به HIV رخ می‌دهد. برخی از داروهای ایدز، مانند مهارکننده‌های ترانس‌کریپتاز معکوس نوکلئوزیدی (NRTIs) نیز باعث احساس داغ شدن کف پا می‌شوند.
• اریتروملالژی/اریترومیالژی: این اختلال نادر می‌تواند باعث درد سوزشی شدید، افزایش دمای پوست و قرمزی مشهود (اریتما) انگشتان پا یا پاشنه‌ی پا شود؛ ممکن است دست‌ها نیز درگیر شوند. دلیل اصلی آن نامشخص است. حملات ممکن است تنها در زمان‌های خاص باشند (ناگهانی و مقطعی) و از چند دقیقه تا چند روز طول بکشند و یا اینکه این درد، مداوم باشد. ناحیه‌ی درگیر ممکن است حساس، متورم و گرم باشد.
• فشار خون بالا: یکی دیگر از مشکلات مربوط به گردش خون که می‌تواند باعث داغ شدن کف پا شود، فشار خون بالا است. همچنین فشار خون بالا ممکن است باعث کاهش میزان گردش خون نیز گردد که منجر به تغییر رنگ پوست، کندی نبض در کف پا و کاهش دمای دست و پا و احساس سوزش و داغی در آن‌ها خواهد شد.
• مشکلات کبدی: عفونت هپاتیت C می‌تواند باعث بروز علائم مختلف در کف پا و مچ پا شود که عبارتند از: داغی، گزگز، خارش و درد. هپاتیت C نوعی عفونت ویروسی است و باعث بروز بیماری‌های مزمن کبدی می‌شود. هپاتیت C می‌تواند بیماری خفیف و موقتی بوده و یا عفونتی شدید و دائمی باشد.
• کفشی که تنگ است یا اندازه نیست: کفش یا جوراب تنگ می‌تواند باعث آزردگی پاهای حساس شده یا روی قسمت‌های خاصی از پا فشار وارد کند.
• فشار در اثر ورزش یا آسیب جسمی.
• آلرژی: ممکن است مواد استفاده شده در کفش یا جوراب باعث تشدید علائم یا بروز آن‌ها شوند.
• سایر دلایل عبارتند از: بیماری مزمن کوهستان (به دلیل کاهش اکسیژن در ارتفاعات)، سندرم گیتلمن، لیشمانیازیس، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، اختلال روان‌شناختی (سایکوزوماتیک)، دلایل ارثی و دلایل ناشناخته (ایدیوپاتیک).

علائم رایج داغ شدن کف پا

رایج‌ترین علائم عبارتند از:

• احساس داغی یا سوزشی که اغلب شب‌ها بدتر می‌شود.
• بی‌حسی در کف پا یا پاها.
• درد شدید یا تیرکشنده.
• احساس سنگینی در پا.
• درد مبهم پا.
• قرمزی پوست یا گرمای زیاد.
• مورمور شدن، گزگز یا سوزن‌سوزن شدن.

تسکین داغ شدن کف پا در خانه

برای درمان داغی کف پا باید علت آن در مرحله‌ی اول مشخص شود. اما تا زمان مراجعه به پزشک می‌توانید از روش‌های زیر برای تسکین موقتی آن استفاده کنید.

• قرار دادن پاها در آب خنک حداقل به مدت 15 دقیقه. این کار می‌تواند باعث تسکین موقت شود. آب یخ توصیه نمی‌شود.
• اجتناب از قرار دادن پاها در گرما.
• بالا گرفتن پاها و کف پا.
• مصرف داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه (آنالجسیک). داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، مانند ایبوپروفن، کتوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند موقتاً درد را تسکین دهند.
• استفاده از کرم‌های موضعی و پمادها. کرم‌ها و پمادهای بدون نیاز به نسخه‌ای که حاوی کپسایسین هستند می‌توانند به کف پا زده شوند تا درد تسکین یابد.
• تغییرات رژیم غذایی. یک برنامه‌ی غذایی متعادل که حاوی سبزیجات و میوه‌های تازه باشد، می‌تواند احساس داغی کف پا را کاهش دهد. غذاهای سالم دیگری که می‌توان مصرف کرد عبارتند از: منابع پروتئین مانند لوبیا و بنشن، ماهی‌های حاوی امگا 3 مانند ماهی تن و سالمون، غلات کامل، گوشت بدون چربی و مغزیجات و دانه‌ها.
• پد پا و کفی کفش (ارتوتیک).

چه وقت برای داغ شدن کف پا به پزشک مراجعه کنیم؟

چنانچه احساس داغی یا گزگز ادامه داشت یا بدتر شد و با درمان‌های خانگی بهبود پیدا نکرد، برای مشخص کردن دلیل آن به پزشک یا پا پزشک (پودیاتریست) مراجعه کنید.

داغ شدن کف پا می‌تواند نشانه‌ی مشکلی جدی در بدن، مانند: دیابت شیرین، آسیب اعصاب محیطی یا سوء تغذیه باشد. دیابت تشخیص داده نشده یا درمان نشده می‌تواند باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیر به اعصاب محیطی شود.

تشخیص داغ شدن کف پا

چون آزمایشی برای اندازه‌گیری شدت درد یا داغی کف پا وجود ندارد، پزشک سعی خواهد کرد تا دلیل زمینه‌ای این علائم را بیابد.

معاینه‌ی فیزیکی

پزشک سوابق پزشکی شما، از جمله علائم جسمی و داروهایی که مصرف می‌کنید را می‌پرسد. او واکنش شما را بررسی کرده و پاهایتان را معاینه می‌کند و علائم عفونت، آسیب یا مشکلات دیگر را در آن‌ها بررسی می‌نماید.

آزمایشات خون

کمبود پانتوتنیک اسید (ویتامین B5) باعث بروز بالینی علائم داغ شدن کف پا می‌شود. ویتامین B1 که با نام تیامین نیز شناخته می‌شود، باعث کاهش احساس داغی خواهد شد. ممکن است آزمایشاتی برای سنجش سطح قند خون یا بررسی کمبود مواد مغذی (ویتامین B1 و B5) یا اختلال اندوکرین انجام شوند. معمولاً آزمایش شمارش کامل سلول‌های خون (CBC) نیز انجام می‌شود. بررسی‌های آزمایشگاهی دیگر عبارتند از اندازه‌گیری الکترولیت ادرار و سرم خون (اندازه‌گیری منیزیم، سدیم، پتاسیم، میزان ویتامین B و کلراید).

آزمایشات کارکرد عصب

ممکن است در صورت مشکوک بودن به آسیب عصبی، تست الکترودیاگنوستیک تجویز شود.

نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی)

این تست فعالیت الکتریکی عضله را بررسی می‌کند و برای بررسی نحوه‌ی واکنش عضله به تحریک عصب استفاده می‌شود. سوزن بسیار باریکی در پوست فرو برده می‌شود تا به عضله برسد و فعالیت عضله را حین منقبض و منبسط شدن بسنجد. این تست برای مشخص کردن دلیل درد، بی‌حسی یا گزگز انجام می‌شود.

تست سرعت هدایت عصبی (NCV)

این تست برای بررسی سرعت حرکت تکانه‌ها در امتداد عصب انجام می‌شود. این تست جهت یافتن تفاوت اختلالات حقیقی عصب و مواردی که عضلات به خاطر آسیب عصبی درگیر هستند استفاده می‌شود. الکترودهای مسطحی روی پوست و در امتداد مسیر عصب قرار می‌گیرند و شوک الکتریکی خفیفی وارد می‌کنند.

درمان داغ شدن کف پا

درمان به دلیل زمینه‌ای و مشکل اصلی بستگی دارد.

داروهای تجویزی

پزشک با توجه به علت داغ شدن کف پا ممکن است داروهای مختلفی را تجویز کند که عبارتند از:

• انسولین یا داروهای هیپوگلیسمی (افت قند خون) خوراکی می‌توانند سطح قند خون را در افراد دیابتی کنترل کنند.
•  مکمل‌های غذایی برای افرادی که دچار کمبود ویتامین هستند تجویز خواهند شد.
• داروهای مسکن (آنالجسیک). ممکن است داروهای مخدر یا غیرمخدر خوراکی یا موضعی برای تسکین درد تجویز شوند. کرم‌های موضعی، لوسیون، اسپری یا چسب‌های حاوی لیدوکائین هم ممکن است باعث تسکین ناراحتی شوند.
• داروهای ضدافسردگی. داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای و انواع دیگر، می‌توانند به تسکین درد مزمن مربوط به نوروپاتی کمک کنند.
• داروهای ضد صرع یا ضد تشنج. گاباپنتین، کاربامازپین، پرگابالین و … می‌توانند برای تسکین درد مزمن مصرف شوند.
• داروهای ضدقارچ. برای درمان عفونت‌های مقاوم به داروهای موضعی می‌توان از داروهای خوراکی استفاده کرد.

فیزیوتراپی و ورزش

سه نوع ورزش برای افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی وجود دارد: ایروبیک، تعادلی و کششی.

قبل از ورزش کردن عضلاتتان را با حرکات کششی داینامیک، مانند حرکت بازو دایره‌ای، گرم کنید. این کار باعث افزایش انعطاف‌پذیری و جریان خون می‌شود؛ همچنین انرژیتان را نیز بالا می‌برد و سیگنال‌های عصبی شما را فعال می‌کند.

ورزش‌های ایروبیک (هوازی)

ورزش‌های ایروبیک باعث تحرک عضلات بزرگ شده و باعث می‌شوند که عمیق نفس بکشید. این امر باعث افزایش گردش خون و آزادسازی اندورفین‌ها می‌شود که به عنوان مسکن‌های طبیعی بدن عمل می‌کنند.

بهترین راه برای ورزش ایروبیک عبارت است از فعالیت روتین روزانه حدود 30 دقیقه و حداقل سه روز در هفته. اگر تازه‌ می‌خواهید شروع کنید، روزی 10 دقیقه ورزش کنید.

تمارین تعادلی

نوروپاتی محیطی می‌تواند باعث احساس خشکی و گاهی اوقات ضعف در عضلات و مفاصل شود. تمارین تعادلی می‌تواند شما را قوی کرده و احساس گرفتگی و خشکی را کاهش دهد. همچنین بالا بردن تعادل باعث جلوگیری از افتادن نیز می‌شود.

شروع حرکات تعادلی می‌تواند با بالا نگه داشتن پا و ساق پا باشد.

بالا کشیدن پا به پهلو

1. از صندلی یا کابینت کمک بگیرید و تعادلتان را با قرار دادن یک دست روی آن حفظ کنید.
2. صاف بایستید و پاهایتان را کمی باز کنید.
3. یکی از پاها را به آرامی از پهلو بالا بیاورید و 5 تا 10 ثانیه در این حالت نگه دارید.
4. پایتان را به همان آرامی پایین بیاورید.
5. با پای دیگر نیز انجام دهید.
6. با افزایش تعادل، می‌توانید این حرکت را بدون کمک کابینت یا صندلی انجام دهید.

بالا بردن ساق پا

1. برای حفظ تعادل از صندلی یا دیوار کمک بگیرید.
2. پاشنه‌های هر دو پا را از زمین جدا کنید و روی پنجه‌ی پا بایستید.
3. به‌آرامی پاشنه‌ها را پایین بیاورید.
4. 10 تا 15 بار تکرار کنید.

ورزش‌های کششی

کشش باعث افزایش انعطاف‌پذیری شده و بدنتان را برای انجام فعالیت‌های فیزیکی دیگر گرم می‌کند. کشش مداوم و روتین می‌تواند باعث کاهش خطر آسیب‌دیدگی حین ورزش شود. انواع رایج این حرکات عبارتند از: کشش ساق پا و کشش همسترینگ نشسته.

کشش ساق پا

1. یکی از پاهایتان را کمی عقب قرار دهید و پنجه‌هایتان رو به جلو باشند.
2. پای دیگر را جلو بگذارید و زانویتان را کمی خم کنید.
3. وزنتان را روی پای جلویی بیندازید و پاشنه‌ی پای عقبی را چسبیده به زمین نگه دارید.
4. 15 ثانیه در این وضعیت بمانید.
5. برای هر پا 3 بار این حرکت را تکرار کنید.

کشش همسترینگ نشسته

1. لبه‌ی یک صندلی بنشینید.
2. یکی از پاهایتان را صاف دراز کنید و انگشتانتان را رو به بالا بگیرید.
3. پای دیگر را خم کنید و کف پایتان را روی زمین قرار دهید.
4. سینه را به پای صاف نزدیک کنید و کمرتان را صاف کنید تا کشش عضلات را احساس نمایید.
5. 15 تا 20 ثانیه در این وضعیت بمانید.
6. برای هر پا 3 بار این حرکت را انجام دهید.

جلوگیری از احساس داغ شدن کف پا

راهی برای جلوگیری از داغ شدن کف پا وجود ندارد، اما می‌توان با اقدامات زیر برخی از مشکلات را برطرف کرد.

• مرتباً برای معاینه نزد پا پزشک یا متخصص مراقبت از پا بروید. در صورت ابتلا به دیابت یا بیماری‌های دیگری که اعصاب را درگیر می‌کنند، چکاپ‌های مرتب ضروری است. افراد دیابتی یا کسانی که به بیماری‌های دیگری مبتلا هستند، ممکن است نیازمند استفاده از کفش‌های مخصوص باشند.
• کفشی انتخاب کنید که اندازه باشد و پا بتواند راحت باشد. کفش باید پاشنه کوتاه باشد، پنجه‌ی پهنی داشته باشد و از قوس پا به خوبی حمایت کند.
•  جوراب تمیز و خشک بپوشید تا از ابتلا به سندرم پای ورزشکار جلوگیری شود. اگر ورزش می‌کنید یا کار دیگری انجام می‌دهید که باعث تعریق پا می‌شود، جوراب‌هایتان را مرتباً عوض کنید.
• هر روز پاهایتان را بررسی کنید تا علائم عفونت و آسیب را در آن‌ها تشخیص دهید. ببینید که پاهایتان تاول، جراحت، یا زخم نداشته باشند و پوست هم بریدگی نداشته باشد تا از عفونت جلوگیری شود.
• اگر مبتلا به دیابت هستید، کنترل سطح قند خون می‌تواند بهترین کار برای جلوگیری از نوروپاتی ناشی از این وضعیت یا درمان آن باشد.

سؤالات متداول

وقتی کف پا داغ می‌شود چه معنایی دارد؟

در حالیکه خستگی یا عفونت پوستی می‌تواند باعث داغی یا تورم موقتی کف پا شود، اما اغلب داغ شدن کف پا نشانه‌ی آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی) است. آسیب عصبی دلایل مختلفی دارد که عبارتند از: دیابت، مصرف الکل، تماس با برخی سموم، کمبود ویتامین B یا عفونت HIV.

آیا باید نگران احساس داغ شدن کف پا باشم؟

در مواردی مانند بروز ناگهانی داغ شدن کف پا، مخصوصاً اگر در تماس با مواد سمی بوده‌اید، یا در صورتی که زخم بازی در پایی که عفونی به نظر می‌رسد باشد، مخصوصاً اگر دیابت دارید باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

کمبود چه ویتامین‌هایی می‌تواند باعث داغ شدن کف پا شود؟

کمبود برخی ویتامین‌های گروه B (ویتامین B12، ویتامین B6، ویتامین B9) می‌تواند باعث داغ شدن کف پا و مشکلات عضلانی شود. آنمی، که ضعف در سلول‌های قرمز کارکردی (RBC) است هم می‌تواند در اثر کمبود ویتامین B باشد.

اگر کمبود ویتامین B12 عامل داغ شدن کف پا باشد، این مشکل نشان دهنده‌ی این است که عصب در حال آسیب دیدن است. در صورتی که کمبود ویتامین B12 ادامه پیدا کند، عصب‌ها آسیب‌های جبران‌ناپذیری خواهند دید. داغ شدن کف پا در اثر مصرف الکل، ناشی از کمبود ویتامین B1 است.

آیا اسیدیته می‌تواند باعث داغ شدن کف پا شود؟

وقتی که میزان اسید اوریک بالا برود، کلیه‌ها قادر به جدا کردن آن از خون نخواهند بود و این امر باعث مسموم شدن خون خواهد شد. اگر در پاشنه‌ی پا احساس داغی می‌کنید، می‌تواند ناشی از بالا بودن میزان اسید اوریک باشد.

آیا داغ شدن کف پا ناشی از سندرم پای ورزشکار را می‌توان درمان کرد؟

در مورد داغ شدن کف پا ناشی از سندرم پای ورزشکار، داروهای ضدقارچ می‌توانند عفونت قارچی را درمان کرده و علائم داغ شدن کف پا را کاهش دهند. باید ابتدا داروهای بدون نیاز به نسخه (OTC) مانند میکونازول (میکاتین) یا تربینافین (لامیزیل AT) مصرف شوند.