مکانوتراپی چیست؟ مزایا، کاربردها و روش های مورد استفاده

ساختار بدن انسان به گونه‌ای است که نیروهای فیزیکی را حس کند، تولید کند و نسبت به آنها واکنش نشان دهد. در واقع فیزیوتراپی یا حرکت بدن بر بافت‌ها و سلول‌های ما تأثیر می‌گذارد. مکانوتراپی روشی درمانی برای این نیاز است. با مطالعه این مقاله با جزئیات مربوط به مکانوتراپی آشنا می‌شوید.

مکانوتراپی چیست؟

مکانوتراپی روشی برای بهبود بیماری‌های جسمی و بازیابی سلامتی به کمک ورزش است. این اصطلاح مشابه الکتروتراپی و دارو درمانی است که به استفاده از روش‌های الکتریکی، مانند اولتراسوند و کاربردهای دارویی برای درمان بیماری‌ها اشاره دارد. این روش درمانی تمرینات مختلفی برای افزایش ترمیم بافت تجویز می‌کند. انتقال مکانیکی پدیده‌ای است که در آن سلول‌های بدن بارهای مکانیکی را حس کرده و به آن واکنش نشان می‌دهند.

چرا مکانوتراپی به بهبود مشکلات عضلانی بدن کمک می‌کند؟

بدن انسان تمایل زیادی به حرکت ندارد، چون ساختار آن به گونه‌ای است که تا حد ممکن انرژی را ذخیره کند. بنابراین بافت‌های بدن (استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، رباط‌ها) تنها به اندازه کاری که باید همیشه انجام دهند قوی خواهند بود. با توجه به این شرایط مکانیزم مکانوتراپی در سه مرحله طراحی شده است.

سه مرحله مکانوتراپی

1. مکانوکوپلینگ (Mechanocoupling): در این مرحله از لودسل‌های فیزیکی برای بهبود وضعیت استفاده می‌شود. بار فیزیکی به سیگنال‌های شیمیایی منتقل می‌شود و تغییرات سلولی را تحریک می‌کند.
2. ارتباط سلول-سلول: هنگامی که یک سلول تحریک می‌شود سایر سلول‌های آن ناحیه (چه مستقیماً توسط محرک مکانیکی اولیه تحریک شده باشند یا نه) تحت یک واکنش سلولی قرار می‌گیرند.
3. واکنش اثرگذار: هنگامی که یک سلول به صورت مکانیکی با فشرده سازی، انحراف و غیره تحریک می‌شود چندین فرایند به صورت ذاتی رخ می‌دهند تا امکان ایجاد تغییر را فراهم کنند.

فواید و کاربردهای مکانوتراپی

از طریق هر یک از این بافت‌ها می‌توان متوجه شد که مکانوتراپی نقش منحصر به فردی در بهبود بافت‌های مختلف دارد.

بهبود تاندون

هنگامی که یک تاندون در حال بهبودی است فاکتور رشد شبه انسولین، سایر فاکتورهای رشد و سیتوکین‌ها افزایش می‌یابند و باعث تکثیر سلولی و بازسازی بافت می‌شوند. با توجه به اینکه که بهبودی در سطح سلولی اتفاق می‌افتد استرس یا فشار بسیار کم بر بافت تاندون می‌تواند باعث تغییر در تنظیم افزایشی شود در نتیجه تاندون به طور مؤثر بهبود نمی‌یابد. تاندون‌ها به بارگذاری کنترل شده واکنش مثبت نشان می‌دهند.

غضروف مفصلی

غضروف مفصلی از تعداد زیادی سلول‌های حساس به حرکت تشکیل شده است. بنابراین اگر این غضروف‌ها به طور مکرر با تمرینات ورزشی و دیگر روش‌های مکانوتراپی تحریک شوند ممکن است به مرور عملکرد آن‌ها بهبود می‌یابد.

استخوان

استئوسیت‌ها مکانیزم حسگرهای اولیه برای بررسی ترمیم استخوان هستند. اخیراً یک مطالعه به بررسی افرادی که دچار شکستگی رادیوس دیستال می‌شوند پرداخت. بیماران فشرده سازی متناوب را به عنوان مکمل برای مراقبت استاندارد دریافت کردند و رشد استخوان قوی تری داشتند. فشرده سازی پنوماتیک باعث تحریک بیشتر سلول‌های استخوانی و افزایش سرعت بهبودی می‌شود.

عضله

بارگذاری کنترل شده برای آسیب عضلانی پس از یک دوره استراحت کوتاه برای تثبیت بافت اسکار شروع می‌شود. از مزایای بارگذاری می‌توان به تراز بهتر میوتوب‌های درحال بازسازی، ترمیم سریع و کامل تر و به حداقل رساندن آتروفی میتوب‌های اطراف اشاره کرد.

روش‌های مورد استفاده در مکانوتراپی

• موبیلیزاسیون مفصل
• کشش عضله یا تاندون
• تمرینات مقاومتی
• ویبره درمانی
• ماساژ درمانی مکانیکی
• تجهیزات ورزشی

موبیلیزاسیون مفاصل

موبیلیزاسیون مفصل یک تکنیک درمانی دستی خاص است که باعث بهبود دامنه حرکتی مفصل و کاهش درد می‌شود. پزشک با دست فشارهای هدفمندی را در جهات خاصی روی مفصل اعمال می‌کند تا به بهبودی تحریک مفصل کمک کند. این کار می‌تواند با شدت‌های مختلفی انجام شود و با بازخورد بیمار ادامه می‌یابد. موبیلیزاسیون معمولاً بدون درد است. این روش معمولاً برای بیمارانی که دارای انعطاف پذیری بیش از حد مفصل هستند انجام نمی‌شود.

کشش ماهیچه یا تاندون

حرکات کششی می‌توانند به بهبود انعطاف پذیری و دامنه حرکتی مفاصل کمک کنند. بهبود انعطاف پذیری می‌تواند: فعالیت‌های بدنی شما را بهتر کند، خطر آسیب را کاهش دهد، باعث بهبود کامل دامنه حرکتی شود. عضلات خود را فعال کنید تا بهترین عملکرد را داشته باشند.

برای این کار فیزیوتراپیست با ایجاد انقباض در مقابل عضله مورد نظر مقاومت ایجاد می‌کند. این انقباض حدود پنج ثانیه طول می‌کشد و این حرکت چندین بار با یک استراحت کوتاه در بین آن تکرار می‌شود. برای این کار می‌توان از برخی وسایل مانند نوار پلاستیکی استفاده کرد.

تمرینات مقاومتی

تمرینات قدرتی یا مقاومتی با ایجاد کارکرد عضلات در برابر وزنه یا نیرو، قدرت عضلانی را افزایش می‌دهند. تمرینات مقاومتی غیر هوازی هستند.

انواع مختلف تمرینات قدرتی عبارتند از:

• وزنه: شامل ابزارهای کلاسیک تمرین‌های قدرتی ماند دمبل، هالتر و کتل بل است.
• ماشین وزنه: دستگاه‌هایی که دارای صندلی‌های قابل تنظیم با دسته‌های متصل به وزنه با هیدرولیک هستند.
• کش‌های ورزشی: این کش‌ها هنگام کشیده شدن مقاومت ایجاد می‌کنند. آنها قابل حمل هستند و می‌توانند با اکثر تمرینات سازگار شوند.
• تجهیزات سوسپانسیون: ابزار تمرینی که از جاذبه و وزن بدن کاربر برای انجام تمرینات مختلف استفاده می‌کند.
• وزن بدن: می‌توان حرکاتی مانند: اسکات، شنا رفتن و بارفیکس انجام داد.

ویبره درمانی

ویبره درمانی دو نوع اصلی دارد: تمام بدن و موضعی.

در روشی که کل بدن تحت درمان قرار می‌گیرد، پزشک از شما می‌خواهد که بایستید، بنشینید یا روی دستگاهی دراز بکشید که توسط یک صفحه ارتعاشی پشتیبانی می‌شود. برای مثال ممکن است از شما بخواهد در حالت نیمه اسکات بایستید و زانوهایتان خمیده شود.

در طول ویبره درمانی موضعی، پزشک یک دستگاه ارتعاشی دستی را روی قسمت‌های خاصی از از بدن شما مانند عضلات ساق پا یا ران قرار می‌دهد.

انتقال ارتعاشات به بدن باعث انقباض و شل شدن عضلات می‌شود. انواع خاصی از ارتعاشات می‌توانند باعث تولید استئوبلاست بیشتری در بدن شود. استئوبلاست‌ها سلول‌هایی هستند که باعث تولید استخوان می‌شوند.

جهت و شدت ارتعاشات می‌تواند تعیین کند که ویبره درمانی چقدر مؤثر خواهد بود. برخی از دستگاه‌ها فقط ارتعاشات عمودی تولید می‌کنند. برخی دیگر ارتعاشاتی تولید می‌کنند که بالا و پایین، جلو و عقب می‌شود. ارتعاشات بالا و پایین برای ایجاد انقباضات سریع عضلانی مؤثرتر هستند.

گفته می‌شود ویبره درمانی موضعی و کل بدن مزایای بسیار زیادی برای سلامتی دارد. به عنوان مثال برخی افراد ادعا می‌کنند که ویبره درمانی می‌تواند به موارد زیر کمک کند:

• افزایش تراکم استخوان
• افزایش توده عضلانی
• بهبود گردش خون
• کاهش درد مفاصل
• کاهش درد کمر
• کاهش استرس
• افزایش متابولیسم

ویبره درمانی نیاز به تحقیقات بیشتری دارد، اما یافته‌های اولیه نشان می‌دهند که ممکن است فوایدی برای درمان برخی مشکلات داشته باشد.

ماساژ درمانی مکانیکی

ماساژ مکانیکی باعث تسکین تنش عضلانی، درد، بهبود گردش خون و بهبود وضعیت پوست می‌شود. بسیاری از انواع دستگاه‌های ماساژ مکانیکی اثرات مشابهی با ماساژ دستی دارند. دستگاه‌های مورد استفاده می‌توانند از کوبه‌های کوچک دستی  و تجهیزات امواج صوتی که برای درمان نواحی کوچک و موضعی طراحی شده‌اند تا لرزاننده‌های چرخشی بزرگ که برای تأثیرات عمیق‌تر روی نواحی بزرگتر بدن استفاده می‌شوند متفاوت باشند.

دستگاه‌های ورزشی

بسیاری از حرکات مکانوتراپی با کمک دستگاه‌های ورزشی مختلف انجام می‌شوند مانند:

دوچرخه ثابت

دوچرخه ثابت برای همه افراد قابل استفاده است. دوچرخه ثابت تحریک را افزایش می‌دهد و از بروز انواع بیماری‌های ناشی از کم تحرکی جلوگیری می‌کند. بنابراین می‌تواند برای حفظ سلامت افراد بسیار مفید باشد.

پارالل

پارالل نوعی تمرین راه رفتن است و می‌تواند به افرادی که توانایی راه رفتن خود را از دست داده‌اند کمک کند تا دوباره راه رفتن را شروع کنند. پارالل برای افرادی که مشکل نخاع دارند یا افرادی که از واکر استفاده می‌کنند بسیار کاربردی و مفید است.

الیپتیکال

حرکات الیپتیکال به نوعی دویدن را شبیه سازی می‌کند. شما می‌توانید سطح مناسب را با توجه به توانایی‌های بدن خود انتخاب کنید. این دستگاه معمولاً سطوح مختلفی دارد که به راحتی قابل تغییر است. بنابراین همه می‌توانند با هر سطح توانایی از نظر حرکت از این دستگاه کمک بگیرند. دستگاه الیپتیکال می‌تواند به طور همزمان به تقویت اندام فوقانی و تحتانی به راحتی کمک کند.

این دستگاه برای افرادی که می‌خواهند قلب سالم‌تری داشته باشند هم بسیار مفید است. بنابراین همه می‌توانند از مزایای این دستگاه بهره‌مند شوند.

ارگومتر

این دستگاه مانند دوچرخه ثابت است، اما با دست استفاده می‌شود. دسته‌های دستگاه را می‌توان با دست و به صورت دایره‌ای حرکت داد. بیماران ام اس یا افراد مبتلا به فلج اندام تحتانی می‌توانند از این دستگاه استفاده کنند.

آیا مکانوتراپی می‌تواند مشکل ما را برای همیشه حل کند؟

هدف از مکانوتراپی درمان بیماری نیست بلکه جلوگیری از آسیب بیشتر به بدن و کاهش روند بهبودی بیمار و بهبود برخی عملکردهای بدن است. بیماران باید برای مدت طولانی مکانوتراپی را ادامه دهند. در برخی موارد امکان درمان همیشگی مشکل وجود دارد.

هزینه درمان با مکانوتراپی چقدر است؟

هزینه درمان به تکنیک درمانی مورد نیاز، تعداد جلسات، مدت جلسات و تعداد تکنیک‌های مورد استفاده بررسی دارد. بنابراین ممکن است هزینه‌ها برای بیماران مختلف یکسان نباشد.

سوالات پرتکرار

چه کسی مکانوتراپی را اختراع کرد؟

مکانوتراپی توسط یک پزشک به نام گوستاو زاندر و یک ارتوپد سوئدی اختراع شد.

چه بافت‌هایی بیشترین توانایی را برای ترمیم با مکانوتراپی دارند؟

بافت اپیتلیال و بافت همبند بیشترین ظرفیت را برای بازسازی توسط مکانوتراپی دارند.

کدام بافت دارای بهترین قابلیت بازسازی توسط مکانوتراپی است؟

سلول‌های عضلانی صاف بیشترین توانایی را برای بازسازی با مکانوتراپی دارند.

به چند جلسه مکانوتراپی نیاز دارم؟

این مسئله به میزان مشکل و اینکه چقدر زمان برای بهبود وضعیت شما لازم است بستگی دارد. برای مثال بهبودی بافت‌های نرم بین شش تا هشت هفته طول  می‌کشد.

آیا مکانوتراپی واقعاً موثر است؟

بله. مطالعات ثابت کرده‌اند که واقعاً بسیار مؤثر است.