گیرافتادگی عصب به حالتی گفته می‌شود که یک عصب یا گروهی از عصب‌ها به عللی تحت فشار قرار می‌گیرند، در بین بافت‌های دیگر بدن گیر می‌افتند یا دچار کشیدگی می‌شوند. گیر افتادگی عصب موجب بروز علائمی مانند بیحسی، گزگز و سوزن‌سوزن شدن یا احساس درد و سوزش می‌شود. در برخی موارد نیز ممکن است ضعف عضلانی ایجاد شود. علائم ناشی از گیرافتادگی عصب ممکن است به طور ناگهانی بروز کنند یا به تدریج ظاهر شده و کم‌کم بدتر شوند.
عصب‌هایی که از داخل ستون فقرات خارج می‌شوند ممکن است در محلی که از برجستگی‌های استخوانی، یا از بین عضلات یا زیر رباط‌ها عبور می‌کنند دچار فشار شوند. این حالت میتواند ناشی یک آسیب دیدگی باشد. بیماری‌هایی مانند سیاتیک و سندرم تونل کارپال دو مورد از شایع ترین بیماری‌هایی هستند که بر اثر گیرافتادگی عصب رخ می‌دهند. البته گیرافتادگی عصب ممکن است در ناحیه دیگری از بدن نیز رخ دهد.
درمان گیرافتادگی عصب شامل استراحت دادن به عصب‌های تحت فشار، فیزیوتراپی، استفاده از آتل یا اُرتز، داروهای مسکن غیرتجویزی و تزریق استروئید می‌شود. در برخی موارد ممکن است لازم باشد عمل جراحی انجام شود تا عصب آزادسازی شود.
در صورتی که دچار درد شدید و تیرکشنده یا تپنده‌ای در هر ناحیه از بدن شدید یا حادثه‌ای برای شما رخ داده و درد بسیار زیادی حس می‌کنید و یا علائمی مانند تغییر در حس لامسه، بی‌اختیاری ادرار و عدم توانایی حرکت دست و پاها را پیدا کردید لازم است حتما با اورژانس تماس بگیرید.
اگر به طور مداوم علائمی مانند احساس گزگز، سوزن‌سوزن شدن یا سایر علائم حسی مشابه را دارید یا متوجه کاهش قدرت عضلانی یا تحلیل رفتن غیر عادی عضلات در یک ناحیه از بدن شدید، بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید. داشتن درد در حدی که در خواب شما اختلال ایجاد کرده و با استراحت کردن یا داروهای مسکن غیرتجویزی بهبود پیدا نمی کند نیز باید توسط پزشک بررسی شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره ی گیر افتادگی عصب و یا برای رزرو نوبت در کلینیک طب فیزیکی توانبخشی پیشگام، دکتر محمدحسین سپهریان با شماره تلفن‌های 02166914650 – 02166576991 تماس حاصل فرمایید.
علل بروز گیرافتادگی عصب چیست؟
برخی مشکلات یا آسیب‌های خاص می‌توانند باعث شوند که یک شاخه عصبی یا گروهی از عصب‌ها تحت فشار قرار بگیرند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- بیرون‌زدگی دیسک کمر: اگر مایع ژل‌مانند درون دیسک به سمت بیرون برآمده شود یا دیسک پاره شود و این مایع به بیرون تراوش کند، این موضوع باعث می‌شود عصب‌های پشت دیسک تحت فشار قرار بگیرند. و درد ناشی از این مشکل در تمام طول مسیر عصبی که تحت فشار قرار گرفته احساس می‌شود.
- روماتیسم مفصلی: روماتیسم نوعی بیماری خودایمنی است که موجب بروز التهاب در بدن و خصوصا در مفاصل می‌شود. این بیماری همچنین میتواند بر روی عصب‌ها تاثیر بگذارد و موجب بیحسی یا احساس سوزن‌سوزن شدن و گزگز شود.
- انجام حرکات تکراری و فرسایشی: برخی از مشاغل یا فعالیت‌های خاص مستلزم انجام یک حرکت یکسان در ناحیه دست، مچ یا شانه برای دفعات مکرر در طول روز است. این وضعیت احتمال بروز گیرافتادگی عصب را افرایش می‌دهد.
- چاقی مفرط: داشتن اضافع وزن بیش از حد موجب می‌شود عصب‌هایی که از کانال نخاعی عبور می‌کنند تحت فشار قرار بگیرند. زمانی که شخص اضافه وزن دارد، فشار بسیار زیادی به به قسمت‌های مختلف ستون فقرات او وارد شده و موجب و درد شدید می‌شود.
- زایده‌های استخوانی ناشی از آرتروز: زمانی که شخص به آرتروز ستون فقرات مبتلا باشد، مفاصل او دچار فرسایش و ساییدگی می‌شوند و در ادامه ممکن است در محل آسیب‌دیدگی استخوان‌ها، زوائد و خارهای استخوانی رشد کنند. رشد این زائده‌های استخوانی میتواند موجب گیرافتادگی عصب‌های اطراف شود.
- تنگی کانال نخاعی: باریک شدن و تنگ شدن کانال استخوانی در ستون فقرات که طناب نخاعی از آن عبور می‌کند.
- آسیب دیدگی
- التهاب در بدن
- قرارگیری بدن در وضعیت و شکل نامناسب (حالت نامناسب بدن در هنگام نشستن، خوابیدن یا انجام برخی کارها)
چه بیماری‌هایی با گیرافتادگی عصب در ارتباط است؟
گیرافتادگی عصب میتواند موجب بروز بیماری‌های مختلفی در نواحی مختلف بدن شود. تحت فشار قرار گرفتن عصب‌های ستون فقرات نیز میتواند در محل هر یک از مهره‌های ستون فقرات و بر اثر هرگونه آسیب یا التهاب باشد.
- سندرم تونل کارپال بر اثر گیرافتادگی عصب مدیال ایجاد می‌شود که از داخل تونل کارپال در مچ دست عبور می‌کند. این مشکل موجب بروز درد و ضعف عضلانی در تمام طول مسیر پخش شدن ریشه‌های عصبی مدیان در انگشتان شست، میانی، سبابه و بخشی از انگشت انگشتری می‌شود. اگر این بیماری بیشتر پیش برود و درمان نشود میتواند موجب تحلیل رفتن عضلات کف دست شود. انجام دادن فعالیت‌هایی که مستلزم خم کردن و راست کردن مکرر مچ دست هستند، معمولا عامل اصلی بروز سندرم تونل کارپال هستند.
- سندرم تونل رادیال ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب مدیال در بازو است.
- سندرم تونل کوبیتال یا “آسیبِ آرنج تنیس بازان” ناشی از تحت فشار قرار گرفتن عصب اولناردر ارنج است. تکیه دادن به آرنج یا خم نگه داشتن آرنج برای مدت زمان طولانی میتواند موجب بروز این عارضه شود.
- تحت فشار قرار گرفتن عصب پرونئال
- تحت فشار قرار گرفتن عصب فمورال
- سیاتیک به حالتی گفته می‌شود که عصب سیاتیک به دلایلی تحت فشار قرار می‌گیرد. درد ناشی از گیرافتادگی عصب سیاتیک دردی منتشر شونده است که از کمر تا باسن و ران پاها حس می‌شود. گیرافتادگی عصب سیاتیک میتواند ناشی از بیرون زدگی یکی از دیسک‌های کمری یا اسپاسم عضلات پریفورمیس باشد که عصب را تحت فشار قرار می‌دهند.
- رادیکولوپاتی در واقع نوعی تحری عصبی ناشی از آسیب‌دیدگی دیسک‌های ستون فقرات است. این حالت میتواند ناشی از آسیب‌دیدگی و بروز حوادث و یا بر اثر روند طبیعی فرسایش دیسک‌ها و ستون فقرات بر اثر بالا رفتن سن باشد. ستون فقرات از مهره‌های متعدد تشکیل شده و بین هر دو مهره یک دیسک قرار دارد که نه‌تنها بستری نرم برای هر مهره فراهم می‌کند بلکه موجب جذب فشار‌های وارد شده به ستون فقرات می‌شود. هر دیسک دارای یک لایه خارجی است و درون این لایه ماده نرمی قرار دارد. اگر لایه خارجی دیسک پاره شود این ماده ی نرم به بیرون تراوش کند، رادیکولوپاتی ایجاد می‌شود. بسته به این که بیرون‌زدگی دیسک دقیقا در کدام قسمت از ستون فقرات رخ داده باشد، علائمی بروز می‌کند:
- رادیکولوپاتی گردنی: تحریک شدن یک یا تعداد بیشتری از عصب‌های ناحیه گردنی که موجب احساس گزگز و سوزن‌سوزن شدن یا سوزش در یک یا هر دو دست می‌شود
- رادیکولوپاتی توراسیک(سینه‌ای): گیرافتادگی عصب‌ها در ناحیه توراسیک یا همان ناحیه میانی ستون فقرات که میتواند موجب درد در میانه ی کمر، کتف‌ها و قفسه سینه شود.
- رادیکولوپاتی لومبار(پایین کمر): گیرافتادگی عصب در پایین ستون فقرات. این مورد شایع‌ترین علت بروز درد سیاتیک در امتداد انتشارعصب سیاتیک است. در این حالت احساس سوزش یا درد تیرکشینده در پایین کمر می‌شود که تا باسن، کشاله‌ران و ساق پاها منتشر می‌شود. احساس درد میتواند در یک یا هر دو طرف باشد. این احساس درد ممکن است گاهی با احساس گزگز و سوزن‌سوزن شدن پاها همراه باشد
- سندرم پریفورمیس بر اثر فشار به عصب سیاتیک، همان علائم سیاتیک را ایجاد می‌کند اما در این حالت، گیرافتادگی عصب سیاتیک به خاطر عضله‌ای به نام پریفورمیس است. ورزشکارانی مانند دوندگان، دوچرخه‌سواران و افرادی شغل آنها مستلزم نشستن در تمام طول روز باشد، اغلب دچار این سندرم می‌شوند.
- سندرم دم‌اسبی حالتی است که در آن گروهی از شاخه‌های عصبی درگیر هستند. نام این شاخه‌های عصبی “دم اسبی” است که از پایین ستون فقرات آغاز شده و روی استخوان دنبالچه پخش می‌شود. عصب‌های دم‌اسبی ممکن است بر اثر بیرون‌زدگی یا برآمدگی دیسک، تومور، آسیب دیدگی یا تورم ناشی از التهاب، تحت فشار قرار بگیرند. سندرم دم‌اسبی موجب کاهش حس لامسه در باسن، ران، مثانه و روده‌ها می‌شود.
- نوروپاتی محیطی
- اسپوندیلوز گردن زمانی رخ می‌دهد که دیسک‌های بین مهره‌ای در ناحیه گردن دچار فرسایش می‌شوند و در نتیجه به طناب نخاعی در ناحیه گردن فشار وارد می‌شود. این بیماری در بین افراد مسن بیشتر شایع است. علائم اولیه این بیماری مشکل در تعادل در هنگام راه رفتن، درد گردن و کاهش دامنه حرکتی گردن است.
علائم و نشانه‌های گیرافتادگی عصب
احساس گزگز و یا بیحسی یکی از شایع‌ترین علائم گیرافتادگی عصب‌ها است. این حالت ممکن است مرتبا بروز کند و بعد از مدتی برطرف شود و این روند تکرار شود تا جایی که احساس گزگز یا بیحسی به مرور زمان، دائمی شود. سایر علائم گیرافتادگی عصب عبارتند از:
- خواب رفتن دست یا پاها یا احساس سوزن‌سوزن شدن
- احساس گزگز در امتداد مسیر عصبی که تحت فشار قرار گرفته است
- درد تیز، تیرکشنده، منتشرشونده یا احساس سوزش (این درد در تمامی طول مسیر گسترش عصب در بدن، احساس می‌شود)
- گیرافتادگی عصب در ناحیه گردن موجب بروز درد گردن، درد منتشر شونده از ناحیه گردن، درد شانه، بازو، دست و انگشتان می‌شود.
- گیرافتادگی عصب در ناحیه پایین کمر(لومبار) موجب درد کمر می‌شود که این درد تا باسن، کشاله‌ران، ساق پا و پاها منتشر می‌شود. ممکن است احساس لامسه یا قدرت عضلانی شخص در این نواحی کم شود.
- کاهش حس لامسه در نواحی که توسط عصب مورد نظر درگیر هستند. برای مثال گیرافتادگی عصب در گردن موجب درد در شانه، بازو و دست‌ها می‌شود. گیرافتادگی عصب در ناحیه کمر نیز موجب بیحسی و گزگز و درد در باسن، ران پا، ساق پا و پاها می‌شود.
- ضعف عضلانی. در موارد شدید گیرافتادگی عصب موجب ضعف عضلانی و اختلال در کارایی حرکتی بیمار می‌شود. بیمار اغلب در دست یا پاهای خود احساس خواب رفتن دارد و بسته به محلی که عصب تحت فشار قرار گرفته ممکن است بیمار در راه رفتن یا بلند کردن اجسام دچار مشکل شود.
- قرارگیری بدن در وضعیت غیرطبیعی برای مثال نشستن یا خوابیدن روی یک دست یا پا برای مدت طولانی که موجب حس خواب رفتن دست و پا می‌شود. این امری طبیعی است و پس از چند لحظه بعد از برخواستن و راه رفتن برطرف می‌شود. اما اگر خواب رفتن دست و پاها بسیار زیاد رخ می‌دهد و دلیل آن نامشخص است، ممکن است بر اثر گیرافتادگی عصب باشد.
گیرافتادگی عصب چگونه تشخیص داده می‌شود؟
معمولا با انجام معاینات بالینی و سوال در مورد سوابق پزشکی و فعالیت‌های بیمارمی توان وجود گیرافتادگی عصب را تشخیص داد. اما در مواردی که علائم بیمار بسیار شدید و نگران‌کننده هستند یا بنا به دلایلی تشخیص پزشک مطمئن نیست، انجام برخی تست‌ها تجویز می‌شود:
- تست هدایت عصبی یا آزمایش سرعت هدایت عصبی تستی است که طی تعدادی الکترود هستند به پوست بیمار چسبانده می‌شود و سپس با کمک جریان الکتریکی ضعیف، عصب‌ها تحریک می‌شوند. این کار موجب بروز یک شوک الکتریکی خفیف می‌شود و هدف از آن بررسی میزان آسیب عصبی است.
- الکترومیوگرافی یا EMG تستی است که برای بررسی میزان تخلیه الکتریکی ایجاد شده در عضلات انجام می‌شود. این تست اطلاعاتی در مورد میزان آسیب عصبی در ناحیه عضلانی مورد نظر به دست می‌دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی یا همان عکسبرداری ام‌آر‌آی برای بررسی تحت فشار قرار گرفتن ریشه‌های عصبی در ستون فقرات انجام می‌شود.
- عکسبرداری سی‌تی‌اسکن
- رادیولوژی یا تصویربرداری با اشعه ایکس
- میلوگرام: تزریق ماده کنتراست رنگی در بدن برای بهبود دادن کیفیت نتایج عکسبرداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن
گیر افتادگی عصب چگونه درمان می‌شود؟
روش‌های درمان گیرافتادگی عصب عبارتند از:
- استراحت دادن ناحیه مورد نظر
- اجتناب از انجام هر گونه فعالیتی که موجب بازگشت یا تشدید درد و گیرافتادگی عصب می‌شود.
- بی‌حرکت نگه داشتن ناحیه مورد نظر با کمک بریس یا آتل یا کلار گردنی. در موارد ابتلا به سندرم تونل کارپال ممکن است لازم باشد بیمار مچ‌بند طبی یا آتل مچ دست را هم در روز و هم در شب استفاده کند.
- فیزیوتراپی و انجام تمرینات و حرکات اصلاحی برای تقویت کردن عضلات درگیر
- دارو برای کاهش درد و التهاب از جمله:
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا مانند ایبوبروفن و ناپروکسن
- تزریق کورتیکاستروئید در ناحیه مورد نظر
- جراحی: در مواردی که علائم ناشی از گیرافتادگی عصب با روش‌های درمانی محافظه‌کارانه بهبود پیدا نمی‌کند یا علائم بیمار بسیار شدید باشد، ممکن است انجام جراحی تجویز شود. تکنیک جراحی بستگی به علت گیرافتادگی عصب و ناحیه مورد نظر دارد و میتواند شامل برداشتن زائده‌های استخوانی، برداشتن بخشی از قسمت بیرون‌زده دیسک، برش رباط کارپال در مچ دست و سایر تکنیک‌ها برای برداشتن فشار از روی عصب باشد.
چگونه میتوانم از بروز گیرافتادگی عصب پیشگیری کنم؟
نکاتی برای پیشگیری از بروز گیرافتادگی عصب:
- بدن خود را به لحاظ فیزیکی سالم نگ دارید و مرتب ورزش کنید
- چه در زمان استراحت و چه در زمان کار توجه داشته باشید که بدن شما در وضعیت صحیح قرار داشته باشد. در هنگام بلند کردن اجسام سنگین حتما این کار را به شیوه صحیح انجام دهید.
- محل قرارگیری کیبورد، موس و مانیتور کامپیوتر را به شیوه اصولی و صحیح تنظیم کنید تا خطر ابتلا به سندرم تونل کارپال و گیرافتاگی عصب در ناحیه مچ دست را کاهش دهید.
- اگر در حین کار برای ساعت‌های طولانی می‌نشینید، سعی کنید چند بار در طول ساعات کاری از جای خود بلند شوید و کمی راه بروید.
- سعی کنید سبک زندگی سالمی داشته باشید: کشیدن سیگار را ترک کنید، به طور منظم ورزش کنید (هم برای تقویت عضلات و هم بهبود انعطاف‌پذیری و دامنه‌حرکتی)، و رژیم غذایی سالمی داشته باشید.
