مچ پا مفصلی است که فشار زیادی را هنگام راه رفتن، دویدن، پریدن و حتی ایستادن متحمل می‌شود. مفصل مچ پا تا حدی از فشار را تحمل می‌کند و انعطاف پذیری بالایی دارد، اما اگر این فشار بیش از حد شود فرد ممکن است دچار دررفتگی مچ پا شود. در رفتگی مچ پا معمولاً در اثر آسیب‌هایی مانند پریدن، تصادف و ... رخ دهد. علائم رایج در رفتگی مچ پا شامل ورم کردن، کوفتگی، کبودی، درد و حساسیت است که بسته به شدت آن متفاوت می‌باشد. جهت تشخیص درست باید به متخصص ارتوپد مراجعه کرد. درمان دررفتگی مچ پا نیز باید با تشخیص پزشک انجام گیرد که معمولاً شامل مصرف داروها، گچ گرفتن، استفاده از آتل و موارد دیگر می‌شود.
در رفتگی مچ پا چیست؟
اگر بافتی که استخوان‌های مچ پا را به یکدیگر متصل کرده و از رباط مچ پا نیز حمایت می‌کند پاره شود یا بیش از حد کشیده شود، در رفتگی مچ پا رخ خواهد داد و علت اصلی آن نیز افتادن، تصادف، پیچش مچ پا و ... است. در رفتگی مچ پا می‌تواند خفیف، با درد متوسط و شدید باشد. در حالتی که درد خفیف است، پارگی جزئی خواهد بود و کمی ورم همراه با حساسیت به لمس نیز وجود دارد. در در رفتگی متوسط رباط به صورت کامل پاره نشده، مچ پا ورم می‌کند و حرکت دادن مچ پا با درد همراه است. زمانی که در رفتگی شدید باشد، مچ پا کاملاً ورم خواهد کرد و درد شدیدی خواهد داشت، به طوری که نمی‌توان راه رفت.
انواع در رفتگی مچ پا
فشار بیش از حد و آسیب شدید به مچ پا علت اصلی در رفتگی مچ پا است. آسیب‌های که در اثر تصادف، فعالیت فیزیکی، ورزش و ... رخ می‌دهند، می‌توانند رباط مچ پا را پاره کنند و باعث در رفتگی مچ پا شوند. در رفتگی مچ پا به سه حالت می‌تواند اتفاق بیفتد:
- در رفتگی خلفی مچ پا: این نوع شایع‌ترین حالت در رفتگی است و زمانی اتفاق می‌افتد که نیرو یا فشاری مچ پا را به عقب براند.
- در رفتگی قدامی: هنگامی که فشار بیش از حد باعث خم شدن مچ پا به سمت جلو شود و مفصل مچ پا قادر به تحمل آن نباشد در رفتگی قدامی رخ می‌دهد.
- در رفتگی جانبی: این حالت در اثر حرکت یا چرخش مچ پا به سمت خارج یا داخل بدن رخ می‌دهد.
علائم در رفتگی مچ پا
فردی که دچار در رفتگی مچ پا شود معمولاً علائم زیر را تجربه خواهد کرد:
- درد، مخصوصاً زمانی که به مچ پا فشار وارد می‌شود.
- حساسیت به لمس
- ورم
- کبودی
- مشکل در راه رفتن
- محدود شدن دامنه حرکتی مچ پا
- بدشکل شدن مچ پا
درمان در رفتگی مچ پا
در رفتگی مچ پا در اکثر اوقات با استراحت بهبود می‌یابد. درمان در رفتگی مچ پا بستگی به شدت آسیب دارد که در ادامه هر یک را بررسی خواهیم کرد:
تکنیک R.I.C.E
اولین مرحله جهت درمان استفاده از متد R.I.C.E است. این متد شامل استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی به وسیله بانداژ و بالا نگه داشتن پا می‌شود. تا 72 ساعت اول پس از آسیب می‌توان از این روش جهت کاهش درد بهره برد.
- استراحت: از انجام فعالیت‌هایی که موجب درد، ورم و ناراحتی مچ پا می‌شوند خودداری کنید.
- استفاده از یخ: پس از آسیب دیدن بلافاصله یک پک یخ را روی محل آسیب قرار دهید. هر 2 یا 3 ساعت یکبار در فواصل زمانی 15 تا 20 دقیقه‌ای این کار را تکرار کنید. در صورتی که ناراحتی قلبی و دیابت دارید یا حستان کم شده است قبل از استفاده از یخ با پزشک مشورت کنید.
- فشرده‌سازی: جهت توقف ورم، مچ پا را با یک بانداژ الاستیکی ببندید. حواستان باشد بیش از حد سفت نکنید تا از گردش خون جلوگیری نشود.
- بالا نگه داشتن پا: برای کم کردن ورم، مچ پای خود را بالاتر از سطح قلب قرار دهید، به‌خصوص در شب. جاذبه باعث می‌شود جریان خون کمتری به مچ برود و تورم کاهش پیدا کند.
دارو
در اکثر موارد استفاده از داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین)، ناپروکسن (Aleve) یا استامینوفن (تیلنول) می‌تواند در کاهش درد ناشی از دررفتگی مچ پا مؤثر باشد.
استفاده از بریس طبی
از آن‌جا که پیاده‌روی با مچ پای دررفته دشوار است، می‌توانید از عصای زیر بغل تا زمان بهبودی کمک بگیرید. بسته به شدت عارضه پزشک ممکن است باندهای الاستیک، نوارهای ورزشی یا بریس‌های حمایت کننده از مچ پا را جهت ثابت نگه داشتن مچ پا تجویز کند.
فیزیوتراپی
پس از این‌که ورم و درد مچ پا کمتر شد و قادر به حرکت کردن بودید، پزشک از شما می‌خواهد که یک سری از تمرینات ورزشی را جهت بازگرداندن دامنۀ حرکتی، قدرت، انعطاف‌پذیری و ثبات مچ پا انجام دهید.
تمریناتی که به حفظ تعادل و ثبات مچ پا کمک می‌کنند از اهمیت زیادی برخورداراند، چرا که به ماهیچه‌های مچ پا کمک می‌کند از مفصل حمایت لازم را بکنند و از عود مجدد دررفتگی جلوگیری کند. طیف وسیعی از تمرینات برای بازیابی توان مچ پا وجود دارند که یکی از آن‌ها ایستادن بر روی یک پا است.
حتماً قبل از بازگشت برای انجام فعالیت‌های ورزشی، تأیید آن را از پزشک بگیرید. پزشک یا متخصص طب فیزیکی ممکن است از شما بخواهد چند تست حرکتی انجام دهید تا مشخص شود چه میزان عملکرد مچ پای‌تان بهبود یافته.
تمرینات ورزشی
برخی از تمرینات ورزشی که به بازیابی توان حرکتی مچ پا کمک می‌کنند شامل موارد زیر می‌شوند:
- چرخاندن مچ پا در چهار جهت:
با استفاده از یک بند کششی مچ پا را در چهار جهت بچرخانید تا ماهیچه‌های حمایت کنندۀ مچ پا تفویت شوند.
- کشیدن حروف الفبا (انگلیسی) از طریق مچ پا:
برای انجام این حرکت کافیست بنشینید یا دراز بکشید، سپس با مچ پای خود حروف الفبای انگلیسی را بکشید. این حرکت را می‌توانید در هر زمان و مکانی انجام دهید.
- تمرین ورزشی صدفی:
به یک سمت بدن خود دراز بکشید و پاها را روی هم قرار دهید. زانوی خود را خم کنید و به آرامی پای بالایی خود را به طرف سقف بالا بیاورید (به طوری که پاشنه ها با هم در تماس باشند). ۲ ثانیه نگه داشته و آرام پایین بیاورید. این حرکت را در ۲ سری ۱۵تایی انجام دهید.
- تمرین حفظ تعادل:
تعادل بخش کلیدی از روند بازیابی قدرت مچ پا است. بایستید و یک پای خود را بلند کنید. روی مچ پایی که آسیب دیده است سعی کنید تعادل خود را حفظ کنید.
درمان دستی یا منوال تراپی
در این روش متخصص فیزیوتراپی با ماساژ دادن و حرکت دادن مفصل مچ پا، درد را کمتر می‌کند و دامنه حرکتی مچ پا را بیشتر می‌کند.
اولتراسوند
درمان اولتراسوند با استفاده از دستگاه اولتراسوند انجام می‌شود. در این روش از امواج صوتی و ارتعاشات برای درمان بافت‌های داخلی، عضلات و اسکلت استفاده می‌شود. برای درمان از امواج صوتی بالاتر از محدودۀ شنوایی استفاده می‌شود. این درمان که به عنوان درمان اولتراسونیک نیز شناخته می‌شود موجب کاهش درد، ترمیم بافت‌ها و افزایش گردش خون در نواحی آسیب‌دیدۀ بدن می‌شود.
طب سوزنی
از دیگر روش‌های درمان در رفتگی مچ پا استفاده از طب سوزنی می‌باشد. طب سوزنی که ریشۀ تاریخی در درمان دردهای بدن دارد، امروزه در بسیاری از موارد کاربرد دارد. متخصص طب سوزنی با قرار دادن سوزن‌هایی در نواحی آسیب دیده باعث آزاد شدن انرژی (chi) می‌شود که به فرایند بهبودی عضله، ترمیم بافت و انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.
تحریک الکتریکی عصب یا TENS
TENS یا تحریک الکتریکی عصب از راه پوست روشی است که از طریق پدهایی که به بدن متصل می‌شوند جریان الکتریکی در بدن را تحریک می‌کند. این روش جهت کاهش درد کاربرد دارد و درمان دائمی به شمار نمی‌رود.
جراحی
به ندرت پیش می‌آید که برای درمان دررفتگی مچ پا از جراحی استفاده شود، چراکه اکثر دررفتگی‌ها با استراحت و مراقبت‌های خانگی برطرف خواهند شد و اگر باز هم بهبود نیافت می‌توان از داروها و روش‌های فیزیوتراپی برای درمان کمک گرفت. اما اگر رباط به طور کامل پاره شده باشد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. پس از جراحی نیاز به مراقبت‌های ویژه برای طی کردن دوران نقاهت است و فرد باید با فیزیوتراپیست خود در ارتباط باشد تا روند بهبودی به طور کامل طی شود.
پیشگیری از در رفتگی مچ پا
جهت جلوگیری از در رفتگی مچ پا موارد زیر را رعایت کنید:
- قبل از ورزش و تمرین حتماً عضلات خود را گرم کنید.
- مراقب راه رفتن، دویدن و کار کردن بر روی سطوح ناصاف باشید.
- از بریس یا نوار برای حمایت از مچ پا استفاده کنید.
- از کفش‌هایی استفاده کنید که مناسب نوع فعالیتتان باشد.
- از کفش‌های پاشنه بلند کمتر استفاده کنید.
- در ورزش‌هایی که شرایط انجامشان را ندارید شرکت نکنید.
- قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات را حفظ کنید.
- تمرین‌‌هایی که به حفظ ثبات و تعادل کمک می‌کنند را انجام دهید.
خلاصه مطلب
در رفتگی مچ پا آسیبی است که در اثر چرخش یا فشار زیاد به مفصل و رباط مچ پا رخ می‌دهد. این امر می‌تواند باعث کشیدگی و پارگی رباط‌های مچ پا شود که کارشان نگه داشتن استخوان‌های مچ کنار یکدیگر است. رباط‌ها به ثبات و جلوگیری از حرکات خارج محدودۀ مچ کمک می‌کنند. زمانی که رباط‌ها از محدوده‌ی حرکتی خود بیشتر کشیده می‌شوند، در رفتگی مچ پا اتفاق می‌افتد. درمان در رفتگی مچ پا به شدت آسیب بستگی دارد. در اکثر موارد با خود مراقبتی و استفاده از داروهای بدون نسخه می‌توان این آسیب را درمان کرد. در صورتی که آسیب شدیدتر باشد از روش‌های فیزیوتراپی هم می‌توان کمک گرفت. از جراحی به ندرت استفاده می‌شود.
سؤالات متداول
چند وقت طول می‌کشد در رفتگی مچ پا بهبود یابد؟
در رفتگی مچ پا در اکثر مواقع طی یک دوره کوتاه بهبود می‌یابد. مدت زمان بهبودی معمولاً بین 4 تا 6 هفته است.
آیا با وجود در رفتگی مچ پا می‌توان پیاده‌روی کرد؟
تا دو هفته پس از آسیب از پباده‌روی و اعمال فشار به مچ پا خودداری کنید.
چه مواردی به درمان سریع‌تر در رفتگی مچ پا کمک خواهند کرد؟
- استراحت
- استفاده از یخ
- استفاده از باندهای فشاری
- بالا نگه داشتن پا
از کجا بفهمم مچ پایم در رفته؟
اگر علائم زیر را داشتید احتمال زیاد دچار دررفتگی مچ پا شده‌اید:
- ورم و کبودی
- درد
- احساس داغی و قرمز شدن در مچ پا
- عدم توانایی حرکت مچ پا
- مشکل در راه رفتن
- گزگز، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن در ناحیه آسیب دیده
آیا ماساژ به درمان در رفتگی مچ پا کمک می‌کند؟
در یک مطالعه پی برده شد که ماساژ عضلات ساق پا به انعطاف‌پذیری و تعادل مفصل مچ کمک خواهد کرد.
آیا در رفتگی مچ پا خود به خود بهبود می‌یابد؟
در اکثر موارد با گذشت زمان در رفتگی مچ پا بهبود خواهد یافت. در رفتگی‌های خفیف طی چند هفته و موارد شدیدتر ممکن است 6 هفته یا بیشتر زمان ببرد.
آیا آب داغ برای در رفتگی مچ پا خوب است؟
ابتدا چند روز جهت ریکاوری مچ پا به آن فرصت دهید. پس از این که ورم از بین رفت می‌توانید مچ پای خود را در آب گرم قرار دهید تا بافت منعطف‌تر شود و احتمال آسیب کمتر شود.
