شانه يخ‌زده عبارت است از گرفتگي و سخت شدن مفصل شانه به دلیل زخم شدن بافت آن که منجر به حرکت دردناک شانه و يا بي‌حرکتي آن مي‌شود. علت واقعي بروز یخ زدگی شانه به‌درستی شناسايي نشده و هنوز مورد ترديد است. برخي از پزشکان معتقدند که اين عارضه ناشي از التهاب است، براي مثال وقتی‌که بافت پوشاننده (غلاف) يک مفصل دچار التهاب مي‌شود (سينوويت)، و يا هنگامی‌که يک واکنش خود ايمني از بدن بروز مي‌کند و بدن شروع به حمله به مواد و بافت‌هاي تشکیل‌دهنده خود مي‌کند، مشکل شانه یخ زده به وجود مي‌آيد. ساير علت‌هاي احتمالي براي ايجاد انواع شانه یخ‌زده عبارت است از:
- واکنش بدن بعد از آسیب‌دیدگی يا انجام عمل جراحي
- درد ناشي از عوارض ديگري مانند آرتروز، پارگي عضله گرداننده شانه، بورسيت (التهاب کيسه‌هاي حاوي مايع مفصلي) و يا تندينيت (التهاب تاندون) که باعث مي‌شود شما مدتي شانه خود را حرکت ندهيد.
- بی‌حرکت شدن شانه مثلاً به خاطر بستن آن بعد از جراحي يا شکستگي دست
با اين حال، هنوز هيچ دليل قطعي و شناخته‌شده‌ای براي شروع بروز شانه یخ‌زده وجود ندارد.
احساس ناشي از یخزدگی شانه
اغلب افرادي که دچار خشکی شانه مي‌شوند، در محل مفصل شانه احساس درد مي‌کنند و دامنه حرکتي شانه آن‌ها نيز کاهش پيدا مي‌کند. کل فرايند ايجاد خشکی شانه را مي‌توان به 4 مرحله زير تقسيم کرد. متخصص درمان فيزيکي مي‌تواند تعيين کند که اين عارضه در مورد شما دقيقاً در چه مرحله‌اي است.
مرحله 1-قبل از یخزدگی
در اين مرحله ممکن است هنوز نتوان به‌راحتی مشکل خشکی شانه را تشخيص داد. درواقع در اين مرحله شما به مدت 1 تا 3 ماه علائمي را مشاهده کرده‌ايد و احساس مي‌کنيد که اين علائم در حال بدتر شدن است. شانه شما هنگامی‌که آن را حرکت مي‌دهيد يا کسي آن را حرکت مي‌دهد (مانند حرکاتي که فيزيوتراپيست براي شما انجام مي‌دهد)، درد مي‌گيرد. شانه شما در حالت عادي و در زماني که از آن استفاده نمي‌کنيد نیز درد دارد، ولي وقتي آن را حرکت مي‌دهيد، تير مي‌کشد و درد آن شديد مي‌شود. در طي اين مدت، دامنه حرکت مفصل شانه شما اندکي کاهش مي‌يابد و شما براي جلوگيري از درد و صدمه ديدن شانه، کمتر از آن استفاده مي‌کنيد. کاهش دامنه حرکت شانه بيشتر در سمت چرخش خارجي آن (يعني هنگامی‌که بازوي خود را مي‌چرخانيد و از بدن دور مي‌کنيد) احساس مي‌شود، اما ممکن است براي بلند کردن دست خود نيز مشکل داشته باشيد و نتوانيد آن را بالا بياوريد (اصطلاحاً “خم کردن و دور کردن” شانه) و يا آن را به سمت پشت خود ببريد (اصطلاحاً “چرخش داخلي”) و به کمر برسانيد. در اين مرحله شما به‌طور مداوم، يعني در طول روز و شب احساس درد داريد.
مرحله 2-یخزدگی
تا قبل از اين مرحله، مدت زماني که شما علائم اوليه را احساس کرده‌ايد به 3 تا 9 ماه رسيده است و در طي اين مدت، به‌احتمال‌زیاد دامنه حرکت شانه مرتباً کاهش بيشتري پيدا کرده و درد آن (مخصوصاً در شب) افزايش يافته است. مفصل شانه شما هنوز هم کمي حرکت مي‌کند، اما همين حرکت آن هم به خاطر درد و گرفتگي شديد، خيلي محدود است.
مرحله 3-شانه یخ‌زده
زمان ماندگاري علائم شما به 9 تا 14 ماه رسيده است و دامنه حرکت شانه شما تا حد بسيار زيادي کاهش پيدا کرده است. در اوايل اين مرحله شما هنوز هم درد قابل‌توجهی احساس مي‌کنيد. اما هر چه به سمت اواخر اين مرحله پيش مي‌رويد، شدت درد کاهش مي‌يابد و فقط در مواقعي احساس درد مي‌کنيد که شانه خود را تا آخرين جايي که مي‌توانيد، حرکت دهيد.
مرحله 4-آب شدن
در اين مرحله، زمان احساس علائم خشکی شانه به 12 تا 15 ماه رسيده است و درد شانه شما، مخصوصاً به هنگام شب، تا حد زيادي کاهش يافته است. دامنه حرکت مفصل شانه شما هنوز هم محدود است، اما توانايي شما در انجام فعاليت‌هاي روزانه خود ازجمله بالا بردن دست تا بالاي سرتان، به‌سرعت بهبود پيدا مي‌کند.
تشخیص شانه یخ زده
غالباً پزشکان تا قبل از آنکه فرد مبتلا به اين عارضه، به مرحله یخزدگی يا اوايل مرحله گرفتگی شانه برسد، آن را تشخيص نمي‌دهند. پزشک ابتدا يک ارزيابي کامل از وضعيت سلامتي بيمار و سوابق پزشکي او به عمل مي‌آورد تا اگر مشکل به خاطر بيماري‌هاي ديگري است، بتواند آن را تشخيص دهد. پزشک تلاش مي‌کند تا ببيند آیا الگوي خاصي در نحوه حرکت شانه شما که دامنه حرکت آن کاهش پيدا کرده است وجود دارد يا خير. اين الگوي حرکتي که اصطلاحاً “الگوي کپسولار” نام دارد، مشخصه اصلي بيماري گرفتگی شانه محسوب مي‌شود. علاوه بر آن، پزشک وضعيت شما را از نظر بيماري‌ها و شرايط ديگري از قبيل ديابت، اختلالات غده تيروئيد و بيماري‌هاي خود ايمني که با عارضه خشکی شانه ارتباط دارند، بررسي مي‌کند.
درمان شانه يخ زده
براي افرادي که به شانه يخ زده دچار شده‌اند، بسيار اهميت دارد که در طي دوره زماني بازتواني و توانبخشي، از تشديد آسیب‌دیدگی بافت‌هاي شانه خود جلوگيري کنند. اين افراد بايد از حرکت دادن شديد و ناگهاني شانه خود و بلند کردن اجسام سنگين با استفاده از شانه آسیب‌دیده، اکيداً خودداري کنند.
داروهاي مسکن
اين داروها به‌منظور تسکين علائم درد بيمار استفاده مي‌شود. داروهاي ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ايبوپروفن و يا مسکن‌هايي که بدون نياز به نسخه تهيه مي‌شوند، مي‌توانند در کاهش التهاب شانه و تسکين درد ملايم آن مؤثر باشند. قرص استامينوفن (يا پاراستامول يا تيلنول) براي مصرف طولاني مدت توصيه مي‌شود. داروهاي مسکن تجويزي (نسخه‌اي) مانند کدئين (و ساير مسکن‌هاي بر پايه مخدر) هم براي کاهش درد مؤثر هستند. البته دقت کنيد که هر نوع داروي مسکني براي هر بيماري مناسب نيست و بايد حتماً داروي مناسب خود را با نظر پزشک تعيين کنيد.
طب سوزني
تجربه استفاده از طب سوزني براي درمان گرفتگی شانه به بيش از 2000 سال پيش باز مي‌گردد. بسیاری از بیماران وقتی‌که هیچ علاجی برای مشکل خشکی شانه پیدا نمی‌کنند و یا بعدازآنکه روشهای مختلفی از قبیل تزریق داروهای استروئیدی، تمرین‌های فیزیوتراپی و حرکات توانبخشی شانه را امتحان کرده و به نتیجه نرسیده‌اند یا مشکل آن‌ها شدیدتر شده است، به سراغ طب سوزنی رفته‌اند.
تحقیقات نشان داده است بیمارانی که می‌خواهند از طب سوزنی برای تسکین دراز مدت درد ناشی از گرفتگی شانه استفاده کنند، به 8 تا 12 جلسه طب سوزنی نیاز دارند. همچنین ممکن است برای اصلاح و افزایش دامنه حرکتی مفصل شانه و برطرف کردن سختی و گرفتگی آن به جلسات بیشتری از طب سوزنی نیاز باشد. عواملی از قبیل اینکه بیمار در چه مرحله‌ای از عارضه خشکی شانه باشد، سن بیمار و ابتلا به بیماری‌های دیگری مانند دیابت و فشارخون بالا مهم‌ترین عواملی هستند که بر اثر بخشی روش طب سوزنی و سرعت بهبودی بعد از آن تأثیر دارند.
تزریقات شانه
جهت کاهش ورم و درد شانه ناشی از شانه منجمد، ممکن است تزریقات مختلفی در مفصل شانه انجام گیرد، ممکن است کورتون در مفصل شانه تزریق شود، همچنین جهت ترمیم و بازسازی بافت آسیب دیده شانه ممکن است پی آر پی (prp) که پلاسمای غنی از پلاکت است به شانه تزریق شود یا ممکن است از تزریق بلاک کننده عصب بالای شانه، جهت توقف ارسال پیامهای درد از شانه به نخاع و بالعکس استفاده شود.
اوزون تراپی
نتیجه اوزون تراپی در مورد بیماران دچار شانه منجمد شگفت‌انگیز است. در اوزون تراپی برای بیمار مبتلا به شانه منجمد، ابتدا با تزریق مسکن، شانه بی‌حس می شود و به دنبال آن تزریق ازن انجام می‌شود. در بسیاری از موارد در همان زمان تزریق اوزون، بهبود درد در شانه توسط بیمار احساس شده و معمولا اثر درمانی آن زمان نسبتا طولانی ادامه داشته و به بیمار اجازه می‌دهد تا بدون هیچ دردی از شانه خود استفاده کند.
درمان فیزیکی
هدف پزشک متخصص طب فیزیکی آن است که توانایی حرکتی شانه شما را بازگرداند تا بتوانید فعالیت‌ها و امور روزمره خود را به‌طور عادی انجام دهید. پزشک ابتدا با انجام معاینات و ارزیابی کامل وضعیت شما، مرحله دقیق بیماری شما را مشخص می‌کند و سپس یک برنامه تمرینی مطابق با نیاز شما تهیه می‌کند. تمرین‌ها و حرکات فیزیکی مؤثرترین روش برای درمان افرادی است که در مرحله دوم یا بالاتر از بیماری گرفتگی شانه قرار دارند.
مراحل 1 و 2
در این مرحله، متخصص درمان فیزیکی به شما کمک می‌کند که دامنه حرکت مفصل شانه را تا جایی که ممکن است حفظ کنید و درد شانه را نیز کاهش دهد. پزشک می‌تواند برای افزایش دامنه حرکت شانه، ترکیبی از حرکات کششی و دستی را استفاده کند. همچنین ممکن است تصمیم بگیرد که از روش‌هایی مانند گرما و یخ برای کمک به شل کردن عضلات قبل از بکارگیری سایر روشهای درمانی استفاده کند. در نهایت، پزشک متخصص درمان فیزیکی، یک برنامه تمرینی برای انجام دادن در خانه به شما می‌دهد تا از کاهش توانایی حرکت شانه جلوگیری کند.
مرحله 3
هدف اصلی روشهای درمانی در این مرحله، بازگرداندن قدرت حرکت شانه است. برای این منظور، پزشک از حرکات کششی و دستی پیشرفته‌تر و قوی‌تری استفاده می‌کند. همچنین ممکن است انجام بعضی از تمرین‌های تقویتی را نیز برای شما شروع کند و این نوع از تمرین‌ها را در برنامه تمرین خانگی شما نیز بگنجاند.
مرحله 4
این آخرین مرحله بیماری است که در آن پزشک متخصص درمان فیزیکی، بیشتر بر بازیابی وضعیت طبیعی شانه و حرکات مکانیکی نرمال آن متمرکز می‌شود تا شما بتوانید به‌تدریج فعالیت‌های روزمره خود را بدون احساس درد از سر بگیرید. در این مرحله نیز پزشک از حرکات کششی، تمرین‌های تقویتی و انواع مختلفی از تکنیک‌های دستی استفاده می‌کند.
در برخی از موارد، مراقبت و محافظت از شانه نمی‌تواند در تسکین درد آن مؤثر باشد. در این صورت ممکن است پزشک متخصص درمان فیزیکی شما را برای تزریق داروهای ضدالتهاب و مسکن در ناحیه مفصل شانه به پزشک دیگری ارجاع دهد. تحقیقات نشان داده است که هرچند تزریق این داروها نمی‌تواند تأثیری در بازیابی دامنه حرکت شانه و یا کوتاه کردن دوره زمانی این بیماری داشته باشد، اما در کوتاه‌مدت تأثیر خوبی در کاهش درد شانه خواهد داشت.
روشهای درمانی طب فیزیکی
جهت حفظ انعطاف‌پذیری شانه و درمان خشکی و گرفتگی شانه (یخزدگی شانه) از روشهای مختلف طب فیزیکی مانند ماساژ درمانی، درمان دستی، مگنت تراپی، شاکویو و طب سوزنی و تزریقات تخصصی زیر گاید سونوگرافی استفاده می‌کند، بدون آن که شانه را تحت فشار قرار دهد یا درد شدیدی را به بیمار تحمیل کند.
تمرین‌های اختصاصی برای شانه یخ زده
لطفا قبل از انجام تمرینات شانه یخ زده با پزشک متخصص طب فیزکی و توانبخشی مشورت کنید.
