کمر درد التهابی چیست؟ علت علائم و درمان

بسیاری از افراد ممکن است بعد از بلند کردن یک جسم سنگین یا ورزش کردن زیاد دچار کمر درد شوند. به این نوع کمر دردها، کمر درد مکانیکی گفته می‌شود که نشان دهنده‌ی  وجود اختلال در اجزای کمر و حرکت آنهاست. اجزای کمر شامل ستون فقرات، ماهیچه‌، دیسک‌ بین مهره‌ای و اعصاب می‌باشد. علاوه بر کمر درد مکانیکی یک نوع کمر درد کمتر شناخته شده نیز وجود دارد که در واقع نوعی آرتریت التهابی است و به علت اختلال در دستگاه ایمنی رخ می‌دهد یعنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه مفاصل ستون فقرات را هدف قرار می‌دهد و به آن‌ها حمله می‌کند. این کمر درد تحت عنوان اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) یا اسپوندیلوآرتریت محوری شناخته می‌شود.

کمر درد التهابی چیست؟

بیشتر کمر دردها به دلایل مکانیکی و تعداد کمی از آن ها به دلیل التهاب مفاصل ستون فقرات رخ می‌دهند. هرچند این نوع التهاب معمولاً مفاصل ساکروایلیاک (مفاصلی که ستون فقرات (ساکروم) را به لگن متصل می‌کنند) را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما ممکن است سایر بخش‌های ستون فقرات را نیز درگیر کند. رایج ترین دلیل التهاب ستون فقرات اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌باشد که به همراه پسوریازیس، التهاب روده (بیماری کرون و کولیت اولسراتیو) و عفونت ممکن است رخ دهد.

علائم کمر درد التهابی

علائم کمردرد التهابی شامل موارد زیر می‌باشد:

• شروع نا‌محسوس و آرام

• خشکی صبحگاهی بیشتر از نیم ساعت

•  کاهش درد با فعالیت یا ورزش

• بیداری نیمه شب به دلیل درد

• درد باسن

دلایل بروز کمر درد التهابی چیست؟

کمر درد التهابی می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:

• اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات): اسپوندیلیت آنکیلوزان یا AS، التهاب مربوط به ستون فقرات است که باعث می‌شود بخش‌هایی از مهره‌ها به هم بچسبند. این التهاب از بخش پایینی کمر آغاز و به سمت بالا گسترش می‌یابد. همچنین می‌تواند منجر به  التهاب چشم و دستگاه ادرار و اندام تناسلی گردد.
• آرتریت روماتوئید: آرتریت روماتوئید (RA) منجر به التهاب در مایع مفصلی می‌شود. مایع مفصلی مفاصل را تغذیه می‌کند و باعث روان شدن و لغزیدن آنها روی یکدیگر می‌شود.  آرتریت روماتوئید بیشتر دست‌ها، مچ‌ها و زانوها را درگیر می‌کند، اما در مفاصل فاست ستون فقرات که مهره‌ها را به یکدیگر متصل می‌کند نیز ممکن است دیده شود. این بیماری زمینه‌ی ژنتیکی دارد، اما به علت مصرف سیگار و چاقی نیز ممکن است رخ دهد. تشخیص آن توسط پزشک و از طریق اقدامات آزمایشگاهی نظیر مارکرهای التهابی، فاکتور روماتوئید، آنتی CCP و معاینه بالینی صورت می‌گیرد. درد ناشی از آرتریت روماتوئید در مهره‌های گردنی ایجاد می‌شود. احتمال آرتریت روماتوئید در کمر بسیار پایین است و جزو موارد نادر به حساب می‌آید.
• میلیت عرضی و مالتیپل اسکلروزیس (ام اس): این بیماری‌ها به علت التهاب سیستم عصبی مرکزی (CNS) ایجاد می‌شوند. سیستم ایمنی به سلول‌های عصبی خودی حمله می‌کند و غلاف میلین را از آن‌ها جدا می‌نماید. میلین ماده‌ای است که نقش عایق کردن اعصاب و انتقال سریع پیام را برعهده دارد و تکانه‌ها را در طول سیستم عصبی مرکزی هدایت می‌کند. حمله به سلول‌های عصبی و غلاف میلین می‌تواند منجر به  درد، ضعف، بی حسی و مشکلات روده و مثانه گردد. میلیت عرضی، نخاع را درگیر می‌کند و معمولاٌ مقطعی و زودگذر است، در حالی که ام اس مغز و نخاع را درگیر می‌کند و مدت زمان آن طولانی‌تر است و دارای نوسان می‌باشد؛ یعنی دارای دوره‌های صعودی و پیش رونده و یا نزولی است. میلیت عرضی می‌تواند یکی از علائم ام اس باشد.

علاوه بر بیماری‌های مزمن، سبک زندگی نیز می‌تواند باعث ایجاد التهاب یا شدت یافتن آن شود.  عواملی مانند چاقی، مصرف سیگار و تغذیه ضعیف می‌توانند باعث ایجاد التهاب کمر شوند.

چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟

در صورت مشاهده‌ی تورم یا قرمزی در کمر آن را با  پزشک خود در میان بگذارید. همچنین در صورتی که درد کمرتان در زمان‌ها یا پوزیشن‌های خاصی مانند دراز کشیدن شدیدتر می‌شود به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص کمر درد التهابی

تشخیص معمولاً از طریق عکسبرداری با اشعه ایکس از ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک انجام می شود مگر اینکه علائم فرد چندین سال ادامه داشته باشد. در صورت مشاهده‌ی علائم شک برانگیز، برای بررسی و تأیید یا رد بیماری از اسکن MRI استفاده می‌شود. همچنین آزمایش‌های که  میزان التهاب یا ESR و CRP  را نشان می‌دهند نیز کمک کننده‌اند، اما برای تشخیص کافی نیستند.

روش‌های درمان کمر درد التهابی

قدم اول برای درمان کمر درد التهابی آموزش بیمار در مورد ماهیت و دوره‌ی بیماری می‌باشد. فرد باید در مورد علت زمینه‌ای بیماری و احتمال ابتلا به بیماری‌های همراه از طریق ارزیابی آزمایشگاهی و تصویربرداری آگاه شود. همچنین ترک سیگار در پیشرفت درمان تأثیر بسیاری دارد. علاوه بر این، حمایت روحی روانی از بیمار نیز باید در برنامه‌ی درمان قرار گیرد.

فیزیوتراپی و ورزش

برای التیام روماتیسم ستون فقرات (AS) یا انواع دیگر کمر درد التهابی مراجعه به فیزیوتراپ می‌تواند کمک کننده باشد. رشته‌های پزشکی مکمل یکدیگرند و هر یک می‌توانند به عنوان بخشی از فرآیند درمان در برنامه‌ی درمانی گنجانده شوند. فیزیوتراپی برای تسکین درد کمر درد التهابی بسیار مفید است. کنترل روماتیسم ستون فقرات (AS) شامل درمان مکمل کایروپراکتیک قبل از شدید شدن التهاب، تکنیک فلکشن دیستراکشن (flexion-distraction)، اصلاح حالت بدن و تمرین‌های دیگری می‌باشد که برای نرمش ستون فقرات و پیشگیری از متصل شدن مهره‌ها به یکدیگر  طراحی شده‌اند.

ورزش‌هایی برای تسکین کمر درد التهابی وجود دارند که باید در این زمینه با پزشک خود صحبت کنید. بسیاری از افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات (AS) ورزش و تمرینات کششی را برای تسکین درد ضروری می‌دانند.

ورزش هوازی

ورزش هوازی ضربان قلب را بالا می‌برد، روحیه را افزایش می‌دهد و مسکن‌های طبیعی را در بدن آزاد می‌کند. این ورزش‌های هوازی می‌توانند به تسکین کمر درد التهابی کمک نمایند:

• شنا
• پیاده روی
• دوچرخه سواری

تمرینات قدرتی

با تمرکز بر عضلات مرکزی و تقویت آنها می‌توانند به حفظ حالت بدن و ستون فقرات کمک کنند.  برخی از این تمرینات شامل یوگا نیز می‌باشد. از جمله:

• حرکت پل

به پشت دراز بکشید و دست‌ها را کنار خود قرار دهید. زانوها را خم کنید. کف پاها روی زمین قرار بگیرند.  عضلات شکم را منقبض کنید. باسن خود را بالا بیاورید به طوری که با زانو و شانه در یک راستا باشند. در همین حالت سه نفس عمیق بکشید.

• حرکت پلانک

به شکم روی زمین  قرار گرفته و کف دست‌ها را روی زمین بگذارید به طوری که آرنج‌ها زیر شانه‌ها باشند. سپس زانو و ساعد را روی زمین قرار داده و خود را بالا بکشید. زانو، سر و بدن باید در یک راستا قرار داشته باشند. تا جایی که می‌توانید خود را در این حالت نگه دارید.

کشش

کشش می‌تواند به انعطاف پذیری و آرام شدن درد بدن کمک کند و مانع اتصال مهره‌ها به یکدیگر شود (به دلیل روماتیسم ستون فقرات (AS)).

• ورزش یوگای گاو و گربه

گودی کمر خود را پایین آورده و سر را به سمت بالا بیاورید و نفس عمیق بکشید. حالا لگن رو خود به سمت بالا بکشید دوباره نفس عمیقی بکشید و شکم خود را به داخل بکشید و منقبض کنید به طوری که ستون فقرات شکل منحنی به خود بگیرد و سر و لگن را مانند گربه به سمت پایین بیاورید. این حرکت را چندین بار انجام دهید.

انجام این حرکات به صورت روزانه می‌تواند بر تسکین و کنترل کمر درد التهابی تأثیر بسزایی داشته باشد.

درمان دارویی

معمولاً اولین داروی مورد استفاده برای کمر درد التهابی، چه از نوع اسپوندیلو آرتریت محوری باشد و چه نباشد، داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAID) هستند که با حداکثر دوز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در صورت اثر گذاری، به مدت دو تا چهار هفته به درمان با این دارو ادامه می‌دهند. در صورت مؤثر بودن یک دارو از آن برای کنترل بیماری استفاده می‌کنند. در صورتی که داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی (NSAID) برای کنترل کمر درد التهابی مؤثر نبودند، از مهار کننده‌های TNF یا سکوکینوماب استفاده می‌شود.

از آنجایی که این داروها پاسخ ایمنی را تحت تأثیر قرار می‌دهند، بنابراین باید در طول درمان به بررسی دستگاه ایمنی، قلب، احتمال ابتلا به سرطان بدخیم یا بیماری‌های میلین زدا پرداخت.

شاک ویو تراپی

شاک ویو تراپی روشی غیر تهاجمی است که با رها کردن فاکتور رشد به درمان طبیعی بدن کمک می‌کند و باعث کاهش درد و التیام تاندون‌ها، رباط ها و سایر بافت‌های صدمه دیده می‌گردد.  هنوز تحقیقی مبنی بر مؤثر بودن شاک ویو تراپی منتشر نشده است، اما تجربه نشان داده ممکن است این روش برای درمان کمر درد التهابی مؤثر باشد.

الکتروتراپی

الکتروتراپی، امواج الکتریسیته را از طریق پوست به بافت‌های آسیب دیده می‌فرستد و باعث تحریک عضلات و بهبود آن‌ها می‌گردد یا مانع ارسال پیام‌های عصبی حامل درد به مغز می‌شود و نمی‌گذارد بیمار درد را حس کند. همچنین با تحریک الکتریکی می‌تواند التهاب را کم کند.

تزریق پی آر پی (PRP)

پی آر پی (PRP) مستقیماً به کمر تزریق می‌شود و به طور هدفمند منجر به ازدیاد  فاکتورهای رشد و پروتئین‌ها در مناطق آسیب دیده می‌گردد. در نتیجه این نواحی به تدریج بهبود یافته و ترمیم می‌شوند و درد کاهش می‌یابد و ستون فقرات به حالت طبیعی خود بر می‌گردد.

تزریق استروئید

تزریق استروئید اپیدورال به کمر  علاوه بر کاهش تورم باعث کم شدن فشار وارد شده بر عصب‌هایی می‌شود که مسئول درد هستند. از آنجایی که درد به طور موقت کاهش می‌یابد، گاهی لازم است تزریق تا سه ماه یا بیشتر ادامه داشته باشد. واکنش افراد به تزریق استروئید متفاوت است. در بعضی ممکن است تأثیر کمی داشته باشد و روی بعضی اصلاً تأثیر نگذارد.

بلاک عصبی

بلاک عصبی تزریق داروی بی حس کننده یا ماده‌ی بیهوشی در اطراف عصب می‌باشد که باعث سرکوب کامل درد و بی‌حسی سریع می‌گردد و اثر آن تا چند ساعت باقی می‌ماند. معمولاً از لیدوکائین به عنوان بی‌حس کننده استفاده می‌شود.

جراحی

مواردی که از جراحی برای بهبود کمر درد التهابی و اسپوندیلو آرتریت محوری استفاده می‌شود عبارتند از:

• درد شدید مفصل ران
• کاهش تحرک و کیفیت زندگی
• در رفتگی ناقص مفصل اطلسی محوری (سابلوکساسیون آتلانتو آکسیال)
• اختلال عصب شناختی
• ناهنجاری فلکشن و ستون فقرات
• عدم توانایی نگاه کردن مستقیم

درمان‌ها و مراقبت‌های خانگی

رعایت نکات زیر  می‌تواند برای  تسکین کمر درد التهابی مفید باشد. از جمله:

• برای کاهش کمردرد التهابی به فعالیت‌های فیزیکی بپردازید.

• هنگام رانندگی مواظب باشید.

• از تشک مناسب استفاده کنید.

• برای جلوگیری از شکستگی، خانه خود را فال پروف (Fall-Proof) و ایمن کنید.

• برای راحتی کنار توالت خود دسته و ارتفاع دهنده نصب کنید.

• فضای کار خود را  با توجه به بهترین حالت بدنی خود تنظیم نمایید.

خطرات کمر درد التهابی

از نظر ایمنی شناختی، کمر درد التهابی روی چرخه بازسازی استخوان تأثیر می‌گذارد که میزان آن به خصوص در ده سال اول بیماری قابل توجه می‌باشد. شکستگی مهره‌ها در افراد مبتلا اسپوندیلیت آنکیلوزان دو برابر بیشتر از سایر افراد است که معمولاً در ناحیه‌ی گردن رخ می‌دهد. آسیب طناب نخاعی یازده برابر بیشتر از روماتیسم ستون فقرات (AS)  می‌باشد و افرادی که به مدت طولانی درگیر بیماری باشند در خطر ابتلا به  سندروم دم اسبی نیز قرار می گیرند.

تفاوت کمر درد التهابی با کمر درد مکانیکی چیست؟

همانطور که گفته شد کمر درد التهابی و کمر درد مکانیکی با هم متفاوت هستند. علت کمر درد مکانیکی آسیب مفاصل ستون فقرات، دیسک‌ها، مهره‌ها یا بافت‌های نرم می‌باشد در حالی که کمر درد التهابی به بیماری‌هایی مانند اسپوندیلو آرتریت مرتبط است که اسپوندیلوآرتروپاتی نیز نامیده می‌شود. اسپوندیلوآرتروپاتی به دسته‌ای از بیماری‌های التهابی گفته می‌شود که مفاصل و اتصالات استخوانی به ویژه ستون فقرات را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین دست، پا و بازو را درگیر می‌کنند و به بیماری‌های التهابی روده نیز ارتباط دارند.

کمر درد التهابی به طور نامحسوس آغاز می‌شود به طوری که آشکار شدن بیماری  طولانی است و بیش از سه ماه زمان می‌برد، اما کمر درد مکانیکی زودگذر و مقطعی است و به دلیل صدمه و آسیب رخ می‌دهد.

سوالات متداول

آیا کمر درد التهابی قابل درمان است؟

خیر. کمر دردهای التهابی مزمن می‌باشند و درمان قطعی ندارند.

چه غذاهایی برای کمر درد التهابی مفید هستند؟

رژیم غذایی شما باید شامل غذاهایی باشد که التهاب را پایین بیاورند یا تشدید نکنند. از جمله:

• میوه‌ها و سبزیجاتی مانند هویج، چغندر، سیب زمینی شیرین، بلوبری، پرتقال، توت فرنگی و گوجه فرنگی

• ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و ماهی خال خالی

• سبزیجات با برگ‌های سبز و پهن مانند اسفناج، کلم پیچ، کلم برگ و بروکلی

در صورت داشتن کمر درد التهابی چطور باید خوابید؟

باید به پشت دراز کشید و یک بالش زیر زانو قرار داد.

کمر درد التهابی چقدر رایج است؟

کمردرد التهابی حدود 5 تا 6 درصد افراد 20 تا 69 سال را درگیر می‌کند.

آیا می‌توان کمر درد التهابی را درمان نکرد؟

خیر، کمر درد التهابی عوارض شدیدی دارد که برای بهبود شرایط خود باید به درمان اقدام کنید و از نظر فیزیکی فعال باشید.