پیچ خوردگی مفصل زانو، زمانی رخ می دهد که لیگامنت درون مفصل زانو، بیش از حد کشیده شود و یا در اثر فشار وارده، پاره شود. این یک آسیب زانو در بین ورزشکاران، شایع است. لیگامنت های زانو، باندهای محکم و در عین حال انعطاف پذیری هستند که از جنس بافت نرم هستند که درون و اطراف مفصل زانو هستند تا بتوانند واسطه ای برای اتصال استخوان های ران به استخوان های ساق پا باشند که این اتصال، در ایجاد تعادل در مفصل و ایجاد میزان حرکت در مفاصل بسیار موثر خواهند بود. پیچ خوردگی زانو در اغلب موارد محتمل است که به ایجاد تورم و محدودیت حرکت زانو منجر شود، در شرایطی که میزان این آسب مفصلی زیاد باشد، ممکن است که شخص صدای عجیب و بلند تخریبی را در مفصل خود در لحظه آسیب دیدن بشنود و در ناحیه آسیب دیده، حالت بیرون زدگی و متمایل شدن مفصل به یک سمت خاص و یا ایجاد کبودی شدید نیز محتمل خواهد بود. نوع شیوه درمان نیز متناسب است با علت و نوع آسیب وارده، به گونه ای که درمان فیزیکی ( فیزیوتراپی) و طب سوزنی دو روش موثری به جهت درمان و تسکین برای زانوهای پیچ خورده به شمار می روند، اما با این حال، می بایست این متد های درمانی توسط پزشکان باتجربه و متخصص صورت گیرد.
علائم بالینی پیچ خوردگی مفصل زانو
علائم شایع در پیچ خوردگی مفصل زانو شامل :
- ایجاد حس درد: ورزشکارانی که پیچ خوردگی زانو را تجربه کرده اند، درجات مختلفی از درد را متناسب با میزان شدت آسیب دیدگی مفصلی، گزارش کرده اند. درد در مفصلی که میزان خفیف و اندکی آسیب دیده است، به صورت مبهم وضربان دار است، اما در مفاصلی با آسیب دیدگی شدید، درد به صورت تیز و مداوم و به میزان ثابتی حس می شود. به طور معمول، در صورتیکه مفصل استراحت کند، درد تقلیل یافته و در صورتی که مفصل حرکت داده شود، مجدد، درد تقویت می شود.
- تورم ایجاد شده در ناحیه مفصل: به طورمعمول پیچ خوردگی مفصل زانو همراه با تورم خواهد بود. میزان تورم ایجاد شده نیز متناسب است با میزان دقیقی ازشدت پیچ خوردگی اعمال شده در مفصل و البته که میزان این تورم نیز به مدت زمانی که از حادثه میگذرد نیز مرتبط خواهد بود.
- محدود شدن دامنه حرکاتی در مفصل آسیب دیده: به دنبال اعمال پیچ خوردگی در مفصل آسیب دیده، ناتوانی و اختلال در لیگامنت های آسیب دیده ، ایجاد خواهد شد و البته علت دیگر اینکه، تورم موضعی در مفصل نیز باعث اعمال محدودیت در حرکت مفصل زانو ورزشکار خواهد شد .
- ایجاد یک صدای آسیب ناگهانی: ممکن است که ورزشکار در لحظه ای که پایش پیچ می خورد یک صدای ناگهانی تخریبی را در زانوی خود حس کند که شنیده شدن این صدا در لحظه حادثه حکایت از پاره شدن یکی از لیگامنت های زانو دارد که نشانه ایجاد آسیبی از درجه شدید در مفصل زانو خواهد بود؛ به این سطح و شدت از آسیب وارده، پیچ خوردگی و آسیب دیدگی درجه سه (grade III) گویند.
- عدم توانایی در تحمل فشار وزن بدن: آسیب وارده به لیگامنت های مفصل به همراه التهاب و ایجاد حالت حساس شده در مفصل، سبب شده اند که دیگر مفصل زانو آسیب دیده، نتواند فشار وزن بدن را تحمل کند.
- ایجاد حالت خم شدگی در زانو: زمانی که شخص وزن خود را بر روی زانو آسیب دیده بیاندازد و یا زمانی که می خواهد بایستد، قدم بزند و یا بدود، یک حالت و حس خم شوندگی زانو به جهت خاصی را حس می کند. اینکه این زانو به کدام جهت خم می شود، می تواند به ما کمک کند که کدام یک از لیگامنت های مفصل زانو، آسیب دیده است. برای مثال آسیب به رباط جانبی (LCL lateral collateral ligament) می تواند حالت خم شدن زانو را به سمت داخلی پا ایجاد کند، گویی زانو به سمت داخلی پا خم می شود.
روش ها درمانی فیزیکی پیچ خوردگی زانو
روش های کمک کننده فیزیوتراپی به جهت اهداف زیر اعمال می شوند که عبارت اند از :
- جلوگیری از ایجاد بافت غیرطبیعی در ناحیه آسیب دیده، جلوگیری از سفتی مفصل و سستی و ضعف در عضلات ناحیه مفصل آسیب دیده می تواند به واسطه اعمال تکنیک های فیزیوتراپی، تحقق یابند.
- بازیابی و ترمیم مجدد کمبود و ضعف های ایجاد شده که به صورت عمقی در مفصل آسیب دیده ایجاد شده است و توسط بیمار در گام های اولیه پروسه درمان، احساس می شود که این ترمیم و بازیابی به واسطه اعمال تکنیک های فیزیوتراپی، تسهیل خواهدشد.
- کاهش و بهبود درد با استفاده از تکنیک های حرکتی خاص، ماساژبافت های نرم وپیوندی مفصل درگیر شده و یا درمان به شیوه الکتروتراپی، تحقق می یابد.
- بهبود کیفیت ترمیم بافت اسکارزمانی حاصل می شود که با هدایت بافت در حال ترمیم، به شکل گیری در جهت و فرمی صحیح بتوانیم از ایجاد ترمیم های نابهنجار مفصل آسیب دیده جلوگیری کنیم.
- شل سازی و به حالت استراحت درآوردن ناحیه مفصلی آسیب دیده و یا تقویت ساختار های این ناحیه، که به صورت انفرادی و مجزا برای هر بیمار، یک طیفی خاصی از حرکات ورزشی و تکنیک های فیزیوتراپی، تجویز و اعمال می شوند.
- این تمرینات فیزیوتراپی با هدف افزایش میزان کیفیت پروسه درمان اعمال می شودکه نتیجه این حرکات تمرینی-درمانی به گونه ای است که در پایان درمان، زمانی که بیمار به حرکات پیشین خود بازمیگردد، شاهد کیفیت بهتری در درمان اعمال شده خواهیم بود.
- با هدف اصلاح اختلالات بیومکانیکالی محتمل، که ممکن است در طی پروسه درمان و ترمیم رخ بدهند را باید در طی فیزیوتراپی کنترل و بررسی نمود چرا که اختلالات می توانند بر روی حرکات بیمار و تکنیک های درمانی نیز تاثیر بگذارند و سبب ایجاد زمینه آسیب های مفصلی نیز بشوند.
میزان تمرینات توانبخشی که مورد نیاز است و مدت زمانی که بیمار نیاز دارد تا مفصل وی به طور کامل ترمیم شود، متناسب است با میزان شدت آسیب وارده به مفصل و میزان سرعت ترمیم بافتی که این سرعت، برای هر فردی منحصر و مجزا خواهد بود. برای مثال، می توان گفت که یک پیچ خوردگی با میزان شدت متوسط، در مفصل مچ پایه میزان ۳تا ۶هفته لازم دارد تا به طور کامل بهبود یابد و بیمار به وضعیت فعالیت فیزیکی خود باز گردد. به عنوان مثالی دیگر، می توان بیان داشت که برای بهبود کامل پیچ خوردگی با میزان شدت آسیب دیدگی زیاد، به مدت زمان ۸تا ۱۳ماه برای ترمیم کامل لیگامنت آسیب دیده احتیاج داریم. البته لازم به ذکر است که ممکن است از این میزان بازه زمانی تعیین شده، نیز فراتر رود و شخص به جهت ممانعت از ایجاد آسیب های محتمل، در ناحیه مفصل تحت درمان، مدت زمان بیش تری باید مراقبه های رفتاری و فیزیکی را رعایت کند.
استراتژی های به کاربرده شده در توانبخشی و درمان
مدیریت آسیب در پیچ خوردگی مفصلی و کشیده شدن لیگامنت های مفصلی، شامل انجام اقدامات درمانی اولیه ای است که دقیقا بعد از زمان اعمال آسیب، باید توسط امدادگر انجام شوند.
از جمله این اقدامات، می توان به استراتژی های درمانی زیر اشاره نمود:
- POLICE تکنیکی است که بیانگر چهار اقدام مهم در محل وقوع حادثه است که شامل : حفاظت از بافت و مفصل آسیب دیده، قرار دادن مفصل و عضو آسیب دیده در بهترین شرایط واستفاده از کمپرس یخ و بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده می باشد.
- RICE دومین تکنیک مذکور است که شامل چهار گام موثر است که این گام ها شامل، در حالت آرام و استراحت قرار دادن اندام آسیب دیده، استفاده از کمپرس یخ ، فشار وارد کردن به ناحیه آسیب دیده به جهت جلوگیری از تجمع خون و کاهش تورم و چهارمین گام شامل بالا نگه داشتن عضو آسیب دیده نسبت به سطح قلب می باشد.
- به کاربردن تکنیک موبیلیزیشن اولیه
- استفاده از تکنیک های مدیریت تحمل فشار وزن بیمار بر روی اندام های سالم و اندام های آسیب دیده
استراتژی های درمانی قابل انجام، از شروع مراحل اولیه تا مراحل پایانی پروسه درمان:
- تمرینات درمانی فیزیکی – ورزشی
- اعمال تکنیک های فیزیوتراپی به جهت تمرین و آموزش و تربیت مفصل آسیب دیده از بعد عضلانی – عصبی
- توجه به تغییرات و اختلالات ایجاد شده در درک حس عمقی دریافت شده از گیرنده های داخل مفصلی
- توانبخشی تحت نظارت
- استراتژی های آموزشی / مشورتی با پزشک
- استفاده از جراحی در صورت لزوم
- استفاده از طیف بهینه و مناسبی از مجموعه فعالیت های ورزشی به جهت تقویت حرکات قدرتی و تقویت میزان انعطاف پذیری مفاصل
پیچ خوردگی مفاصل به میزان شدت زیاد و یا متوسط به خصوص در مفصل مچ پا،ممکن است که نیاز باشد، ناحیه مفصل را گچ بگیرید. میزان پبچ خورگی های شدید ممکن است که به اعمال جراحی نیاز داشته باشند تا بتوانندلیگامنت آسیب دیده و پاره شده را ترمیم کنند.این عمل جراحی به طور معمول توسط جراح ارتوپدی انجام می پذیرد.
- اعمال تغییرات و اصلاحات رفتاری و ورزشی بیمار به جهت کمک کردن به درمان و بهبود عارضه مذکور.
- اعمال تکنیک های ورزشی جهت ایجاد پیش آمادگی لازم برای اینکه ورزشکار آسیب دیده به دامنه حرکات اولیه خود بازگردد.
حرکات ورزشی برای زانوهای پیچ خورده
طیف وسیعی از حرکات ورزشی برای زانوهای پیچ خورده توصیه شده است. همیشه به یاد داشته باشید، زمانی که می خواهید حرکات ورزشی قدرتی انجام دهید، پیش از آن، حرکات کششی لازم را در مفاصل درگیر شونده در تمرینات قدرتی انجام دهید. مجدد بعد از اعمال تمرینات قدرتی، این حرکات کششی را در مفاصل تکرار کنید. برای انجام این حرکات کششی، هفته ای 3 یا 4 روز زمان بگذارید و یا به میزانی که به شما توصیه شده است در طول هفته، به طور منظم، حرکات ورزشی کششی را انجام دهید.
حرکت لغزاندن پاشنه پا
روی زمین بنشینید و یا دراز بکشید و پاهای خود را دراز کنید. زانو خود را خم کنید، در حالی که پا شمابه صورت صاف روی سطح زمین باشد، به آرامی پاشنه پای خود را به جهت و سمت باسن خود بلغزانید. پاهای خود را روی زمین قرار دهید. شما می توانید از حوله ای برای بازگردندان پاهای خود به حالت اولیه نیز استفاده کنید. رد پایان به آرامی پای خود را به حالت اولیه برگردانید.
کشش عضلات چهارسر ران به شیوه و حالت ایستاده
بایستید و یک دست خود را بر روی دیوار قرار داده و یا دست خود را پشت یک صندلی بگیرید، تا تعادلی بهتر داشته باشید. وزن خود را بر روی یکی از پاهای خود بیاندازید و پای دیگر را خم کنیدو با دست آزاد دیگر، مچ پای خم شده خود را نگه دارید. پاشنه پا خود را به سمت باسن بیاورید. این حالت کششی را به مدت 30 تا 60 ثانیه حفظ کنید. در مجموع برای هر پا، این حرکت را 2 یا 3 بار تکرار کنید.
حالت نیمه چمباتمه ایستادن
ابتدا پاهای خود را به عرض شانه بازکنید.پشت خود را به دیوار تکیه دهید و یا در صورت لزوم، برای حفظ تعادل، پشت صندلی خود را نگه دارید. به آرامی به میزان 10 اینچ به حالت نشسته درایید، به حالتی که گویا می خواهید روی صندلی بنشینید، این حرکت را انجام دهید. این حالت نیمه نشسته را به مدت 5 ثانیه حفظ کنیدو سپس به حالت ایستاده کامل، بایستید. سه ست ده تایی از این حرکت رابه جهت تقویت عضلات باسن و ران خود انجام دهید.
به صورت ایستاده عضلات همسترینگ (گروهی از سه عضله پشت ران) را به حالت چرخشی منقبض کنید:
رو به روی دیوار بایستید و کف هر دو دستان خود را روی دیوار قرار دهیدو یا اینکه برای تعادل بهتر، پشت یک صندلی را نگه دارید. وزن خود را بر روی یک پای خود بیاندازید و پای دیگر را تا حد امکان به باسن خود به سمت بالا خم کنید. این حالت کششی را به میزان 5 ثانیه حفظ کنید و سپس پای خود را به حالت اولیه بازگردانید. دو تا ست ده تایی از این حرکت را برای هر پای خود تکرار کنید. این حرکت کششی می تواند موجب تقویت قدرت عضلات ناحیه پشت ران پاهای شما بشود.
به حالت خوابیده بر شکم، پای چپ خود را بالا نگه دارید.
در حالیکه پاهای شما دراز و کشیده است،به روی شکم بخوابید. دو بازوی خود را مطابق شکل طوری خم کنید تا بتوانید سر خود را روی دو بازو خود قرار دهید. عضلات یکی از پاهای خود را سفت و منقبض کنید و تاجایی که می توانید آن را به بالا بیاورید. این حالت را به مدت 5 ثانیه حفظ کنید و سپس پای خود را به پایین بیاورید. به صورت دو ست 10تایی هر پای خود را به این شیوه ورزش دهید تا عضلات ناحیه باسن خود را تقویت کنید.
بالا آوردن پا به حالت مستقیم در حالی که به پشت خوابیده اید.
بر روی یک سطح صاف و سفت دراز بکشید. پای چپ خود را به حدی خم کنید که پاهای شما به صورت صاف بر روی زمین قرار داده شود. پای راست خود را به میزان چندین اینچ از سطح زمین قاصله بدهیدو برای 5 تا 10 ثانیه این حالت را حفظ کنید و در پایان، پای خود را به آرامی پایین بیاورید. این حالت را به تعداد 5 تا 10 بار برای هر پای خود تکرار و سپس برای پای مخالف نیز به تعداد 5 تا 10 بار این کار را تکرار کنید.
در حال نشسته پاهای خود را به بالا بیاورید.
بر روی یک صندلی بنشینید. به آرامی پای خود را دراز کنید و به بالا حرکت دهید. عضله ران خود را منقبض کنید و این حالت را به مدت 5 ثانیه نگه دارید. عضله را منبسط کنید و پا را به حالت اولیه بازگردانید. به صورت 2 ست 10 تایی این حرکت بالابرنده را برای هر پا اعمال کنید. این حرکت سبب کمک به تقویت قدرت عضلانی ماهیچه های بخش قدامی ران می شود.
حرکت ورزشی استپ آپ / بالا رفتن
چهارپایه، پله و یا هر سطح دیگری که به میزان 6 اینچ ارتفاع داشته باشد را برای این حرکت ورزشی در نظر بگیرید. با یک پای خود بر روی سطح مرتفع بروید و پای دیگر را نیز از زمین فاصله بدهید و آزادانه آویزان نگه دارید. این وضعیت را به میزان 3 تا 5 ثانیه حفظ کنید. سپس به آرامی، پای خود را بر روی زمین قرار دهید. پای دیگر خود رانیز از سطح مرتفع بردارید و بر روی زمین قرار دهید. این حرکت ورزشی را به تعداد 5 تا 10 بار برای هر پا اعمال کنید.
اعمال طب سوزنی برای درمان پیچ خوردگی زانو
اثر شدید ناشی از پیچ خوردن، دردی است که تا مدت ها در مفصل زانو وجود دارد و شما می دانید که اگر این درد تا مدتی همیشگی و مزمن باشد، چه قدر زندگی روزمره خسته کننده و عذاب آور خواهد بود؛ چرا که اعمال حرکات ساده و سطحی زندگی مانند از تخت بلند شدن، پیاده روی سبک و عادی روزانه و هر گونه فعالیت دیگری، دردناک خواهد بود. حتی در صورتی که هنوز مفصل زانو شما آسیب دیده است و کامل بهبود نیافته است، شما نباید این میزان درد مزمن را تحمل کنید. طب سوزنی، راهکاری است به جهت تسکین و کاهش درد طبیعی ناشی از اختلال مفصل و التهاب زانو است و این راهکار به دلایل مذکور زیر، بسیار در تسکین درد زانو موثر خواهد بود:
- طب سوزنی سبب افزایش شارش و جریان خون در ناحیه آسیب دیده می شود. خون، حامل مقادیری از فاکتورها و عوامل بهبود دهنده ساختار های آسیب دیده بدن، مانند گلبول های قرمز و پلاکت ها می باشد که بدین شیوه سبب بهبود سیر درمان می شود. البته به همان میزان که سرعت ورود عوامل بهبود دهنده به مفصل مختل شده افزایش می یابد، سرعت تهویه و تسویه و خروج مایعات تجمع یافته و مواد دفعی، مانند برخی از سموم نیز بهتر و سریع تر دفع می شوند که سبب کاهش میزان التهاب در مفصل میشود. زمانی که التهاب و تورم کاهش یابد، میزان دردو فشار قابل حس، در مفصل زانو نیز کاسته خواهد شد.
- طب سوزنی سبب آزاد سازی اندورفین و سروتونین می شودکه به عنوان دو ترکیب طبیعی سنتز شده بدن با ماهیت کاهنده درد در بدن فعالیت دارند؛ چرا که این مسکن های طبیعی بدن، حتی از دارو مورفین نیز اثر بخش تر خواهند بود. این در حالیست که شما درد خود را با مسکن های طبیعی بدن خود تخفیف می دهیدو متحمل عوارض جانبی ناخواسته و شدید، حاصل از داروهای مسکن دیگر، نخواهید بود.
- اعمال طب سوزنی سبب رفع نقاط حساس و دردناک در ماهیچه های اطراف مفصل پیچ خورده می شود. زمانی که ماهیچه هاسفت می شوند سبب می شود که ناحیه مفصل ملتهب، دردناک شده و باعث کاهش میزان دایره حرکات مفصلی می شود. طب سوزنی سبب کاهش و تقلیل نقاط حساس و دردناک می شوند بی انکه به تزریق دارویی نیاز باشد.این روش درمانی سبب می شود که به طور طبیعی نقاط حساس و دردناک ناحیه مفصل آسیب دیده و سفتی ایجاد شده در عضلات بهبود یابد.
تاثیر و اثر موثر طب سوزنی در بهبود و تقلیل طیف وسیع دردهای محتمل در ناحیه مفصل زانو، به علل مختلف مانند درد حاصل از آرتروز، کشیدگی ها و پیچ خوردگی های مفصل زانو، اثبات شده است.اگر شما از درد ناشی از مفصل پیچ خورده خود همچنان رنج می برید، به اعمال طب سوزنی به جهت تقلبل و تخفیف درد خود احتیاج دارید.
سوالات متداول
چه مدت زمان نیاز است تا زانو پیچ خورده بهبود یابد؟
اگر میزان آسیب اندک و جزئی باشد، ممکن است که تا 6 هفته بهبود آن زمان بخواهد. در حالی که ممکن است به جهت ترمیم پیچ خوردگی های شدید، چندین ماه زمان لازم باشد.
زمانی که مفصل زانوپیچ می خورد، چه علائمی و احساسی ایجاد می شود؟
- ایجاد حس درد در مفصل، بدون اینکه در مفصل حرکت و یا فعالیتی را انجام دهیم
- تورم در مفصل زانو
- زمانی که می خواهیم راه برویم، حالت لنگ و کشیدن یک پا را به خود می گیریم و یا زمانی که ایستاده ایم و یا قدم میزنیم، حس می کنیم که دیگر مفصل زانو کارایی ندارد و نمی تواند حرکت معمول انجام دهد.
- دقیقا در زمان ایجاد آسیب و حادثه حس ایجاد شکستن و پارگی ناگهانی اجزا درون مفصل را حس می کنیم.
آیا منعی وجود دارد که بر روی زانو پیچ خورده خود، راه برویم؟
به مفصل آسیب دیده خود، استراحت بدهید و از انجام حرکات ورزشی در این ناحیه بپرهیزید. در صورتی که پزشک به شما گفته است از وارد کردن فشار وزن به مفصل بپرهیزید،پیرو توصیه پزشک خود، هرگز بر روی مفصل آسیب دیده راه نروید. استراحت مفصل، سبب کاهش تورم شده و سبب ایجاد سهولت در بهبود مفصل زانو می شود. شما می توانید مجموعه حرکات ورزشی آرام و سبکی را که برای جلوگیری از ایجاد سفتی در مفصل آسیب دیده توصیه شده است، با احتیاط و آرامی انجام دهید.
آیا زانو پیچ خورده می تواند به صورت خود به خود بهبود یابد؟
در صورتی که پیچ خوردگی و فشار وارده به مفصل زانو خفیف و چندان زیاد نباشد، مانند عارضه آسیب و پارگی جزئی مینیسک (مینیسک ساختار غضروفی – فیبری است که در مفصل زانو در حدفاصل استخوان ران و درشت نی قرار دارد.) می تواند به صورت خودبه خودی بهبود یابد. در چنین شرایطی، پزشک شما ممکن است که انجام آرتروسنتز ( تخلیه مایع تجمع یافته در کپسول مفصلی زانو ملتهب به جهت تخفیف التهاب و یا آنالیز مایع مفصلی به جهت تشخیص علت اختلال) و یا استفاده از داروهایی را به جهت کاهش وتسکین درد مفصل، توصیه کند.
آیا پیچ خوردگی مفصل زانو، عارضه ای مهم است؟
زمانی پیچ خوردگی در زانو ایجاد می شود که به طور ناگهانی، یک و یا چند لیگامنت ساختاری مفصل، به صورت ناگهانی کشیده شوند. اگر میزان این کشیدگی زیاد باشد، می تواند سبب پارگی لیگامنت شود که در این صورت، عارضه ای جدی رخ داده است؛ در اغلب موارد، به جهت ترمیم لیگامنت، جراحی نیاز خواهد شد.
آیا زمانی که زانوپیچ خورده است، باید در حالت خاص پا به صورت کشیده و یا خم شده نگه داشته شود؟
زمانی که لیگامنت مفصل زانو پاره و یا پیچ خورده است، بسیار مهم است که زانو و حادثه ، شما حس سفتی و درد در زانو اسیب دیده دارید که در این مرحله بسیار مهم است که شما زانوخود را در همان حالت طبیعی، علی رغم سفتی و درد مذکور،قرار بدهید تا بتواند به پروسه درمان و ریکاوری مفصل شما کمک بکند.
زمانی که زانوی من پیچ خورده است، چگونه و به چه حالتی می توانم بخوابم؟
پای خود را در سطحی بالا تر قرار دهید تا از میزان درد و تورم آن نیز کاسته شود. زمانی که می خوابید، زیر پای اسیب دیده بالشتی قرار دهید. زمانی که پای اسیب دیده خود را به شیوه درست و ایمن، بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید، می تواند وضعیتی مناسب برای مفصل ایجاد کند که رعایت این حالت حین خواب، طی 48 ساعت اولیه بعد از آسیب زانو، الزامی می باشد.
