سکته مغزی از بدو تولد تا بزرگسالی ممکن است برای هر فردی اتفاق بیفتد. دو نوع سکته مغزی وجود دارد: ایسکمیک و هموراژیک. سکته ای که زمانی اتفاق می افتد که جریان خون دیگر به مغز نمی رسد، سکته مغزی ایسکمیک نامیده می شود. سکته مغزی که با شکستن یا نشت رگ خونی در مغز اتفاق می افتد، سکته هموراژیک نامیده می شود. هر دو نوع سکته مغزی جدی هستند و بسته به شدت می توانند آسیب دائمی ایجاد کنند. درمانهای معمول برای سکته مغزی عمدتاً شامل داروها، فیزیوتراپی و توانبخشی است. با این حال، درمان های مکمل و جایگزین مانند طب سوزنی به دلیل پتانسیل آنها برای کمک به بهبودی سکته مغزی مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله به بررسی نقش طب سوزنی در توانبخشی سکته مغزی و مزایای بالقوه آن می پردازیم.
طب سوزنی چیست؟
طب سوزنی یا سوزن درمانی یکی از مهمترین شاخههای طب سنتی چین بوده که قدمتی چند هزار ساله دارد. این روش درمانی شامل تحریک نقاط خاصی در بدن بوسیله قرارگیری سوزنهای نازک، یکبار مصرف و استریل در پوست میشود. از اینرو، این سوزنهای نازک طی درمان، در نواحی خاصی از بدن بر حسب محل عبور عصب، فاشیا، عضلات و تاندونها قرار میگیرند. برای مثال، قرارگیری این سوزنها در نقطه چشم سوم (مابین ابروها) میتواند سردرد را تسکین دهد. با اینکه طب سوزنی در اصل یک روش درمان طبیعی برای دردهای مزمن در نظر گرفته میشود اما مزایای این روش درمانی، فراتر از تسکین دردهای مزمن میباشد. بطوریکه، از طب سوزنی حتی برای بهبود الگوی خواب شخص و عملکرد دستگاه گوارشی استفاده میشود. همچنین، این تکنیک درمانی قادر است با آرامسازی بدن و ذهن، استرس و اضطراب را نیز در فرد از بین ببرد.
طب سوزنی چه فواید و مزایایی برای سلامتی دارد؟
تحقیقات نشان میدهند که طب سوزنی میتواند مزایای متعدد و تاثیرات مثبتی بر سلامتی بازماندگان سکته مغزی داشته باشد که عمدهترین آنها عبارتند از:
- بهبود گردش خون: به نظر میرسد که طب سوزنی میتواند باعث تحریک عروق خونی و بهبود گردش خون شود. از اینرو، افزایش گردش خون به نواحی آسیب دیده مغز، میتواند برای کاهش التهاب و روند ترمیمی بافتها مفید و موثر واقع شود.
- بهبود و تقویت انعطاف پذیری عصبی یا خاصیت نوروپلاستیسیتی مغز: طب سوزنی میتواند بر نوروپلاستیسیته یا خاصیت تعمیر پذیری مغز برای ایجاد اتصالات و مسیرهای عصبی جدید پس از آسیب تاثیر مثبت داشته باشد. از اینرو، با ایجاد اتصالات عصبی جدید و فعال کردن مجدد نواحی آسیب دیده مغز، طب سوزنی میتواند به بهبود عملکردهای حرکتی و شناختی در بازماندگان سکته مغزی کمک کند.
- تسکین درد: در پی اسپاسم عضلانی یا آسیبهای عصبی وارده، اکثریت بازماندگان سکته مغزی درد مزمنی را تجربه میکنند. در این موارد نیز ثابت شده است که طب سوزنی با تحریک ترشح اندورفین و سایر مواد شیمیایی طبیعی و مسکن در بدن، باعث تسکین درد شده و برای افرادی که به درد مزمن پس از سکته مغزی مبتلا هستند، میتواند مفید باشد.
- کاهش اسپاسم و گرفتگی عضلات: اسپاستیسیتی نوعی اختلال کنترل عضلانی است که موجب سفتی عضلات، انقباضات غیرارادی و ناتوانی فرد در کنترل عضلات میشود که این عارضه در بین بازماندگان سکته مغزی عارضه بسیار شایعی است. در چنین مواردی نیز طب سوزنی به شل شدن عضلات، کاهش اسپاستیسیتی و افزایش دامنه حرکتی کمک میکند.
- کاهش استرس و اضطراب: طب سوزنی با آرامسازی ذهن و بدن از طریق آزادسازی انتقال دهندههای عصبی تنظیم کننده خلق و خو، تاثیر زیادی بر کاهش استرس و اضطراب دارد.
- تسریع ریکاوری و روند بازیابی عملکرد: تحقیقات نشان میدهند که ترکیب شدن طب سوزنی با درمانهای توانبخشی استاندارد پس از سکته مغزی، میتواند به بهبودی حرکتی، گفتاری و سایر عملکردهای حیاتی مورد نیاز برای زندگی روزمره، موثر باشد.
در طول درمان طب سوزنی چه اتفاقی میافتد؟
در ادامه مواردی که باید از مراحل قبل، در حین و بعد از جلسه طب سوزنی انتظار داشته باشید ارائه شده است:
قبل از انجام طب سوزنی:
قبل از شروع طب سوزنی، حتما یک جلسه مشاوره اولیه با متخصص طب سوزنی خواهید داشت تا سوابق پزشکی و اهداف درمانی مشخص شوند. از اینرو، قبل از مراجعه لباسی راحت پوشیده و وعده غذایی سبکی میل کنید. حتما متخصص طب سوزنی را از داروهای مصرفی خود مطلع کنید.
در طی جلسه درمانی:
حین انجام طب سوزنی، در حالی که شما دراز کش روی میز هستید، متخصص سوزنهای ظریفی را در نقاط خاصی از بدن شما وارد خواهد کرد. ممکن است حین ورود سوزنها، احساس سوزش یا درد خفیفی داشته باشید. ممکن است بمنظور تاثیرگذاری بیشتر، متخصص به آرامی سوزنها را تکان دهد.
بعد از انجام طب سوزنی:
پس از برداشتن سوزنها و اتمام جلسه درمانی، حتما باید استراحت داشته، آب کافی برای هیدراته ماندن بدن نوشیده و وعده غذایی متعادلی داشته باشید. تاثیرات طب سوزنی ممکن است در هر فردی متغیر باشد بطوریکه، برخی تسکین فوری داشته و برخی از افراد بطور تدریجی حس تسکین و بهبودی داشته باشند. معمولا عوارض جانبی این تکنیک جزئی بوده و بصورت کبودی خفیف یا خستگی بروز میکنند که این موارد نیز به سرعت فروکش کرده و از بین میروند.
ریسک ها و خطرات انجام طب سوزنی
طب سوزنی همانند دیگر روش های درمانی ممکن است خطراتی را به همراه داشته باشد. که البته اگر توسط متخصص طب فیزیکی با تجربه انجام پذیرد این اتفاقات نخواهد افتاد:
- عفونت: برای جلوگیری از بروز عفونت، حتما باید از سوزنهای استریل و یکبار مصرف استفاده شود.
- کبودی و درد: ممکن است کبودی یا درد موقتی در محلهای ورود سوزن داشته باشید.
- غش کردن/سرگیجه: حین بلند شدن بعد از انجام طب سوزنی باید مراقب این موارد باشید.
- سوابق پزشکی یا بیماری زمینهای: در موارد تداخل این تکنیک با برخی از اختلالات یا داروها باید جانب احتیاط رعایت شود.
- تحریک عصب: در موارد نادر ممکن است در محل ورود سوزن، گزگز یا بی حسی را تجربه کنید.
درمان عوارض سکته با طب سوزنی چقدر طول می کشد؟
طب سوزنی معمولا یک تا دو بار در هفته برای حداقل چهار جلسه انجام میشود تا بیشترین تاثیر را داشته باشد. اکثر بیماران این تأثیرات را به سرعت احساس میکنند. طول سوزنها از ۳۰mm – ۵۰mm متفاوت است و قطر آنها ۰٫۲۵-۰٫۳۰mm میباشد. این سوزنها بسیار ریز هستند و اغلب در هنگام قرار دادن در محل مورد نظر بدون درد هستند. آنها باید احساس سستی کمرنگ ، سنگین و دردناک ایجاد کنند اما نباید احساس ناخوشایندی داشته باشند. سوزنها بسته به میزان و موقعیت نقاط مورد استفاده معمولاً تا ۳۰-۴۰ دقیقه باقی میمانند اما در صورت لزوم میتوان آنها را طولانی تر کرد یا زودتر از آن خارج کرد.
قیمت طب سوزنی
که طب سوزنی شامل جلسات متعددی میباشد. معمولا برای هر بیماری بین 5 تا 15 جلسه درمانی نیاز است. هرچند گاهی حتی یک جلسه درمانی کافی بوده و بیماران زیادی پس از یک جلسه احساس رضایت کامل داشتهاند. بر اساس کارهای انجام شده در هر جلسه قیمت و هزینه طب سوزنی حدود 150 هزار تومان خواهد بود. امروزه برخی شرکتهای بیمه نیز طب سوزنی را در پوششهای بیمهای قرار دادهاند که بیماران می توانند از مزایای آن استفاده نمایند.
سخن آخر
در حوزه بهبودی سکته مغزی، طب سوزنی به عنوان یک درمان کمکی جذاب و بالقوه مفید ظاهر می شود.البته احتیاط و همکاری با متخصصان طب فیزیکی بسیار مهم است. رویکرد جامع طب سوزنی و برنامه های درمانی شخصی سازی شده، همسویی آن را با اهداف چندوجهی توانبخشی سکته مغزی نشان می دهد. طب سوزنی با بهبود بالقوه گردش خون، تحریک نوروپلاستیسیته، تسکین درد و اسپاسم عضلانی، و ارتقای سلامت کلی، به طیف وسیع تری از بهبودی کمک می کند. با ادامه اکتشافات علمی و مشخص شدن مکانیسمها، بازماندگان سکته مغزی و متخصصان میتوانند ادغام طب سوزنی را به عنوان یک ابزار ارزشمند در تعقیب استراتژیهای جامع و مؤثر توانبخشی سکته مغزی کشف کنند.
سوالات متداول
آیا دریافت طب سوزنی برای بازماندگان سکته مغزی خطری ندارد؟
اگر طب سوزنی توسط فرد متخصص و مجاز این حوزه انجام شود، بطور کلی بی خطر خواهد بود. از اینرو، توصیه میشود قبل از اقدام با متخصصین طب فیزیکی مشورت داشته باشید.
طب سوزنی چه تاثیری بر روند بهبودی فرد از سکته مغزی دارد؟
اعتقاد بر این است که طب سوزنی با تحریک فرآیندهای طبیعی درمانی در بدن، بهبود گردش خون و جریان انرژی و با کمک به بازسازی مسیرهای عصبی، بطور موثری به توانبخشی و بهبودی از سکته مغزی کمک میکند.
بازماندگان سکته مغزی چه زمانی باید به فکر دریافت طب سوزنی باشند؟
در مرحله تحت حاد و مزمن از روند بهبودی سکته مغزی، میتوان تحت نظارت پزشک، طب سوزنی دریافت کرد.
برای دستیابی به نتیجه، به چند جلسه طب سوزنی نیاز است؟
تعداد جلسات مورد نیاز به نسبت نیازهای درمانی هر فرد متغیر است. بطور کلی، انجام چند جلسه با فاصله زمانی معین برای دستیابی به نتیجه مطلوب نیاز خواهد بود.
آیا در موارد سکته مغزی، طب سوزنی میتواند جایگزین درمان فیزیکی و توانبخشی سنتی شود؟
خیر، طب سوزنی نوعی تکنیک درمانی مکمل بوده و در رابطه با رویکردهای سنتی توانبخشی بعد از سکته مغزی، نمیتواند جایگزینی برای فیزیوتراپی یا گفتار درمانی باشد.
از جلسات درمانی طب سوزنی چه انتظاری میتوان داشت؟
در طول جلسات طب سوزنی، سوزنهای ظریفی در نقاط خاصی از بدن قرار داده میشوند که ممکن است حین ورود سوزنها، درد خفیف یا احساس گزگز داشته باشید اما بطور کلی، این روش درمانی بدون درد و ناراحتی انجام میشود.
آیا ممکن است دریافت طب سوزنی برای بازماندگان سکته مغزی عوارض جانبی در پی داشته باشد؟
عوارض جانبی ناشی از دریافت طب سوزنی عمدتا خفیف بوده و شامل کبودی یا درد موقت در نواحی قرارگیری سوزنها خواهد بود. اما زمانی که این تکنیک توسط فرد متخصص انجام نشود، احتمال بروز عوارض جدی وجود خواهد داشت.
آیا طب سوزنی برای رفع افسردگی و اضطراب پس از سکته مغزی موثر است؟
آرامسازی و کاهش استرس در اثر انجام طب سوزنی میتواند در برخی از افراد برای کاهش افسردگی و علائم اضطراب پس از سکته مغزی موثر باشد.
طب سوزنی پس از سکته مغزی برای چه افرادی مناسب نیست؟
افرادی که به برخی اختلالات خونریزی(اختلال انعقاد خون) مبتلا بوده، سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف بوده یا بیمارانی که در مرحله حیاتی بهبودی پس از سکته مغزی قرار دارند، حتما باید پیش از انجام طب سوزنی با پزشک خود مشورت داشته باشند.
آیا طب سوزنی تاثیری بر تسکین درد پس از سکته مغزی دارد؟
بله، ثابت شده است که طب سوزنی موجب ترشح مواد طبیعی ضددرد در بدن میشود و این امر میتواند برای تسکین درد پس از سکته مغزی موثر باشد.
هر جلسه طب سوزنی چقدر طول میکشد؟
معمولا هر جلسه طب سوزنی ۳۰ الی ۶۰ دقیقه زمان میبرد اما ممکن است طول جلسات به نسبت نیازهای بیمار و رویکرد درمانی متغیر باشد.
