فاسئیت پلانتار یا خار پاشنه عبارت است از التهاب نوار فاشیای ضخیمی که پاشنه را از زیر پا به پنجه متصل میکند. خار پاشنه یکی از دلایل شایع درد پاشنه در افراد است که البته میتواند علل زیاد و متنوعی از قبیل ورزشهایی مثل دویدن، بارداری، سالخوردگی، وجود زائدههای استخوانی و حتی طراحی بد کفش داشته باشد.
تحقیقات نشان داده که طب سوزنی تأثیر زیادی در کمک به تسکین درد ناشی از انواع مختلف عارضههای التهابی داشته و همچنین به افزایش تولید کلاژن بدن هم کمک میکند که باعث میشود بافتهای همبند ناحیه مچ پا و پشت ساق، قوی و محکم باقی بمانند. طب سوزنی با کاهش التهاب و بهبود گردش خون و ترمیم سلولها به التیام رباطها و تاندونها کمک میکند. البته لازم به ذکر است که برای درمان خار پاشنه حتماً باید به یک پزشک مجرب و ماهر مراجعه کنید که علل و درمانهای این عارضه را بشناسد. مراجعه به چنین متخصصی، ریسکها و عوارض جانبی و همچنین دوره بهبودی از درمان را کاهش میدهد.
مزایای درمان خار پاشنه با طب سوزنی
طبق شواهد موجود، طب سوزنی درمان مؤثری برای فاسئیت پلانتار است چرا که درد پاشنهی پلانتار و التهاب را از چندین مسیر بهبود میدهد. در این روش، سوزنهای مخصوصی به نقاط خاصی از پوست وارد میشوند تا انتهای عصبهای موجود در پا تحریک شده و باعث آزادسازی انتقال دهندههای عصبی و هورمونهای تنظیم کننده درد و التهاب در بدن شوند.
تحقیقات مختلفی نشان داده که استفاده از طب سوزنی به مدت چهار تا هشت هفته میتواند درد مبتلایان به فاسئیت پلانتار را به طور چشمگیری کاهش دهد. در این بین، یک تحقیق نشان داده که استفاده مرتب از طب سوزنی به مدت دو هفته میتواند میزان کلی درد و خصوصاً درد فشاری را به مقدار زیادی کم کند. تحقیقات همچنین نشان داده که طب سوزنی محرک آزادسازی مادهای به نام آدنوزین است که میتواند به بهبود جریان خون به پاشنه و کف پا کمک کرده و همچنین یک مسکن و عامل ضدالتهابی قوی است.
طب سوزنی از طریق تحریک بدن برای آزادسازی فیبروبلاستها به التیام بافتها کمک میکند؛ فیبروبلاستها سلولهایی هستند که در بافت همبند یافت شده و پروتئین کلاژن ترشح میکنند تا سلامت و قدرت التیام بافتها حفظ شود.
در طول درمان با طب سوزنی، بدن اپیوئیدهای خود را (که مسکنهای طبیعی هستند) آزاد میکند. طب سوزنی بر قسمتی از مغز که مسئول ادراک درد است و همچنین نحوه واکنش بدن به درد تأثیر حیرتانگیزی میگذارد؛ این نوع درمان، به ویژه آستانه تحمل درد افراد را بالا میبرد.
برخی از مزایای درمان طب سوزنی خار پاشنه عبارتند از:
- کم بودن ریسکها و عوارض جانبی
- درد ناچیز؛ ممکن است استفاده از سوزن ترسناک به نظر برسند، اما سوزنهای مورد استفاده در طب سوزنی بسیار کوچک و بوده و دردی ندارند.
- غیرتهاجمی بودن
- طبق برخی تحقیقات، این درمان نتایج خوبی برای کاهش دردهای مزمن به همراه دارد
- میتوان آن را با سایر گزینههای درمانی ترکیب کرد
- برای بیمارانی که تحمل داروهای مسکن برایشان سخت است گزینه خوبی است
طب سوزنی خار پاشنه را چطور درمان میکند؟
حتی در جامعه پزشکی هم بحثهای زیادی در مورد مکانیسم عملکرد طب سوزنی وجود دارد. معروفترین تئوری در این زمینه این است که سوزنهای ریز مورد استفاده در طب سوزنی عصبها را تحریک کرده و باعث آزادسازی هورمونهایی میشوند که میتوانند استرس، درد و التهاب را کاهش بدهند:
مطابق یکی از مهمترین فرضیههای مطرح شده، طب سوزنی از طریق مسیرهای عصبی-هورمونی عمل میکند. در اینجا، اساساً درمانگر سوزنها را در نقاط خاصی از بدن قرار داده و عصبها را تحریک میکند. در واقع، عصب سیگنالهایی را به مغز فرستاده و مغز هم هورمونهای عصبی مثل بتا- اندورفینها را آزاد میکند. با این کار، بیمار احساس گونهای سرخوشی یا شادی کرده و همین باعث افزایش آستانه تحمل درد میشود، طوری که او درد کمتری را احساس میکند.
روش انجام طب سوزنی برای درمان خار پاشنه
در بسیاری از موارد، نقاط ماشهای موجود در ساق و کف پا دلیل واقعی درد پاشنه و فاسئیت پلانتار هستند. یک نقطه ماشهای، نوار خیلی حساسی از عضله است که باعث الگوهای خاصی از درد ارجاعی میشود. این نقاط غالباً در نزدیکی محلی که عضله و عصب به هم میرسند به وجود آمده و باعث اسپاسم، سوزش و دردهای ارجاعی میشوند.
نقاط ماشهای اصلی برای درمان فاسئیت پلانتار گاستروکنمیوس، سولئوس و کوادراتوس پلانته هستند. این عضلات بخشی از عضلات پشت ساق و ناحیه مچ پا بوده و مسئول خم کردن مچ پا از مفصل قوزک و خم کردن پا در مفصل زانو هستند. خارهای پاشنه از طرق تحریک نقاط طب سوزنیِ یونگ کوان (KI1)، رانگو (KI2)، تایژی (Taixi) (KI3)، سان جیائو (SP6)، چنگ شان (BL57) و نقاط طب سوزنی آشی (ashi) در محل درگیر درمان میشوند. در طول درمان، سوزنها با استفاده از روش بیرون آوردن و فرو بردن (lifting and thrusting)، به سرعت و به شکل عمودی وارد پوست شده و از روشهای دستکاری ملایم تقویت- کاهش نیز استفاده میشود. پس از اینکه بیمار به یک حس دچی (deqi) دست پیدا کرد سوزنها فوراً برداشته میشوند.
الگوهای درد ارجاعی گاستروکنمیوس و سولئوس باعث درد آشیل نیز میشوند، بنابراین گاهی اوقات این نواحی باعث هر دو مشکل درد آشیل و فاسئیت پلانتار میشوند.
قرار دادن سوزنها در نقاط ماشهای فوقالذکر، از طریق رفع فیزیکی گرفتگیها و سفتی عضلات و جلوگیری از انتقال سیگنالهای درد به مغز که منجر به کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی در مچ پا، قوزک و ساق پا میشود، درد بیمار را تسکین میدهد. بسته به شرایط بیمار و توصیه پزشک، ممکن است درمان طب سوزنی برای شخصی تا شخص دیگر متفاوت باشد.
در اینجا هدف این است که سوزنها در نقاط خاصی از بدن قرار داده شوند تا به تحریک عصبها کمک کنند، که این به نوبه خود باعث ارسال سیگنالهایی به مغز برای آزادسازی هورمونهای عصبی و در نتیجه افزایش آستانه تحمل درد میشود.
به طب سوزنی «سوزن گرم» هم گفته میشود؛ در این درمان سوزنها تا حدود 30 دقیقه در محل درگیر باقی میمانند. عموماً، درمان حداقل به صورت هفتگی انجام میشود، و ممکن است چند جلسه طول بکشد تا مشخص شود که بدنتان چقدر به طب سوزنی جواب میدهد.
برای خار پاشنه به چند جلسه طب سوزنی نیاز است؟
توصیه میشود، برای شروع هفتهای یک یا دو بار، به مدت 4 تا 6 هفته، درمانهای طب سوزنی را انجام دهید. متخصص طب سوزنی در طول جلسه اولتان با شما در این مورد صحبت خواهد کرد؛ البته تعداد جلسات درمان به شدت عارضه و اینکه هر چند وقت یکبار بروز میکند، تاریخچه پزشکی شما و همچنین میزان پاسخدهی بدنتان به طب سوزنی بستگی داد.
بهبودی از درمان طب سوزنی خار پاشنه
درست قبل و بعد از درمان، از فعالیتهای شدید جسمانی و روحی و روانی اجتناب کنید. همچنین درست قبل و بعد از هر جلسه درمان نباید مواد مخدر یا الکل مصرف کرده و یا دچار استرس شوید. قبل از درمان غذای مختصری میل کنید. این کار از خستگی و گیجی بعد از درمان جلوگیری میکند.
ریسکها و عوارض احتمالی درمان طب سوزنی خار پاشنه
اگر توسط یک متخصص مجاز طب سوزنی درمان شوید دچار هیچگونه عوارضی نخواهید شد. البته گاهی اوقات بعد از انجام طب سوزنی یک سری واکنشها وجود خواهد داشت مثل خستگی مفرط، سرگیجه، تخلیه هیجانی یا چیزی که ما به آن «بحران التیام» میگوییم و در طول دوره اول درمان اتفاق میافتد. اما نگران نباشید، این واکنشها به این معنی است که بدنتان به درمان پاسخ داده و پروسه بهبودی شروع شده است. در تمام مراحل، به متخصص طب سوزنیتان اطلاع بدهید که چه حسی دارید.
نتایج طب سوزنی برای خار پاشنه
در یک تحقیق بیماران مبتلا به خارپاشنه که با تزریق کورتیکواستروئیدها درمان شده بودند با کسانی که با طب سوزنی درمان شده بودند مقایسه شدند. شش ماه بعد از درمان، نرخ تأثیر درمان با تزریق آستروئید 76% و نرخ تأثیر درمان با طب سوزنی 97% گزارش شد.
در یک تحقیق بیمارستانی نیز دو گروه از بیماران با یکدیگر مقایسه شدند. یک گروه از ترکیبی از طب سوزنی و شست و شوی گرم پا با داروهای گیاهی استفاده کرده و گروه دیگر تنها از شست و شوی گرم پا با داروهای گیاهی استفاده کرده بودند. نرخ تأثیر درمان در کسانی که فقط از شست و شوی پا با گیاهان استفاده کرده بودند 69% بود، اما این نرخ برای کسانی که از طب سوزنی هم استفاده کرده بودند 22% بیشتر بود. بررسی سیستماتیک چهار تحقیق مربوط به استفاده از طب سوزنی برای مبتلایان به در خار پاشنه کاهش چشمگیر درد بعد از 4 تا 8 هفته درمان را نشان داد.
معایب درمان خار پاشنه با طب سوزنی
این درمان:
- نباید برای بیمارانی که داروهای رقیق کننده خون مصرف میکنند یا اختلالات خونریزی (مثل هموفیلی) دارند استفاده شود.
- علت ریشهای خار پاشنه را درمان نمیکند.
- ممکن است باعث سوزش و کبودی شود.
- در موارد خیلی نادر، ممکن است سوزن بشکند و اگر سوزن بیش از اندازه وارد پوست شود، امکان آسیب به بافتهای داخلی نیز وجود خواهد داشت.
هزینه درمان خارپاشنه با طب سوزنی
هزینه درمان طب سوزنی به تخصصها و تجربه پزشک، پوشش یا عدم پوشش این نوع درمان توسط بیمه شما و موارد و خدمات اضافهای که در جلسات درمان ارائه میشود (مثل استفاده از سوزنهای گرم یا آروماتراپی با عصارههای روغنی) بستگی دارد. برخی بیمهها هنوز هم طب سوزنی را پوشش نداده اما برخی دیگر آن را پوشش میدهند، پس حتماً، ابتدا این مورد را چک کنید.
پرسشهای متداول
چقدر طول میکشد تا نتیجه درمان را ببینم؟
در مواردی که مشکل بیمار مزمن نیست تأثیر درمان را به طور متوسط میتوان بعد از 1 تا 3 جلسه دید. اما برای عارضههای مزمن، این اتفاق بعد از 5 تا 10 جلسه میافتد. در اینجا، نکته مهم این است که تا زمان به دست آمدن نتیجه مطلوب درمان به طور مرتب انجام شود.
من باردارم، آیا میتوانم از طب سوزنی استفاده کنم؟
زنان باردار نیز میتوانند بدون عوارض جانبی و به طور طبیعی تحت درمان طب سوزنی قرار بگیرند. هدف این درمان، بازیابی تعادل انرژی در بدن شما است. همچنین، طب سوزنی باعث میشود هورمونهایتان نیز دوباره متعادل شوند؛ که در نتیجه عارضه به سرعت تسکین مییابد. به علاوه، متخصص طب سوزنی ناراحتیهای خاص شما (مثل تهوع، سردرد، میگرن، مشکلات خواب و غیره) را هم درمان خواهد کرد.
بین هر دو جلسه طب سوزنی باید چقدر فاصله باشد؟
متخصص طب سوزنی در جلسه مشاوره در این مورد با شما صحبت خواهد کرد. اما اصولاً شما میتوانید هر روز تحت درمان طب سوزنی قرار بگیرید. البته بسته به نوع و شدت عارضهتان بهترین حالت، یک تا دو جلسه در هفته خواهد بود. با این حال، در مواردی که درد شدید است، گاهی درمان دو تا سه جلسه در هفته انجام میشود. در برخی موارد، در بین جلسات (به دلیل فشار و استرس روزمره) درد دوباره برمیگردد. اما هرچه درمان جلوتر میرود درد هم کمتر و کمتر بروز میکند.
آیا طب سوزنی میتواند خار پاشنه را به طور قطعی درمان کند؟
بافتهای نرم مثل رباط پلانتار و تاندون آشیل تحت تأثیر کبد هستند. به همین خاطر، در درمان درد پاشنه، خار پاشنه و تاندونیت آشیل با طب سوزنی، غالباً از نقاط طب سوزنی برای تقویت و بهبود Qi (یا انرژی) کلیهها و Qi کبد استفاده میشود.
برای فاسئیت پلانتار سوزنهای طب سوزنی کجای پا قرار داده میشوند؟
نقطهی طب سوزنیِ مورد استفاده برای این درمان روی طرف داخلی مچ پا، در نزدیکی و پایینتر از قوزک داخلی، یعنی در فرورفتگی قرار گرفته در نزدیکی و پایینتر از برجستگی استخوان ناوی (Navicular Tuberosity) قرار دارد.
از کدام نقاط طب سوزنی برای فاسئیت پلانتار استفاده میشود؟
سوزنها روی سطح پلانتار پای چپ و در اطراف پاشنه در پوست فرو میشوند: چهار سوزن در نقاطی که حدوداً با فاصله 12 میلیمتر در جهات دیستال، پروگزیمال، لترال (طرفی) و مدیال (داخلی) نسبت به مرکز ناحیه درگیر قرار دارند و به سمت این مرکز در پوست فرو میشوند.
