هالوکس ریجیدوس یا سفتی شست پا، شایع ترین نوع آرتروز در انگشتان پا است که مفصلی را که محل اتصال شست پا به کف پا است را درگیر می کند. شایع ترین علامت آن درد و خشکی در انگشت شست پا است. بیشتر افراد می‌توانند علائم خود را با درمان‌های غیرجراحی، مانند مسکن‌های بدون نسخه و پوشیدن کفش‌های مناسب کنترل کنند. اگر درد و خشکی بر توانایی شما برای انجام فعالیت‌های روزانه تأثیر بگذارد، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید.
آرتروز شست پا (هالوکس ریجیدوس) چیست؟
آرتروز شست پا به بیماری گفته می‌شود که شست پا را دچار اشکال می‌کند و نام دیگر آن هالوکس ریجیدوس است. این بیماری نوعی آرتریت محسوب می‌شود که در اغلب اوقات مفاصل کف‌پایی‌بندانگشتی را دچار اشکال می‌کند، مفصلی است که شست پا را به پا متصل می‌کند. این عارضه موجب می‌شود مفصل به مرور زمان سفت، دردناک و کمتر انعطاف‌پذیر شود.
وضعیت آرتروز شست پا معمولاً به تدریج ظاهر می‌شود و شدت آن بسته به فرد می‌تواند از خفیف تا شدید متفاوت باشد. با پیشرفت این اختلال، خارهای استخوانی که به عنوان استئوفیت نیز شناخته می‌شوند ممکن است در اطراف مفصل ایجاد شود که موجب می‌شود حرکت بیشتر محدود شده و میزان ناراحتی افزایش یابد.
علائم آرتروز شست پا
شایع ترین علائم آرتروز شست پا عبارت است از:
- درد در انگشت شست پا و اطراف آن: ممکن است این احساس را داشته باشید که درد در بالای انگشت شماست، اما ممکن است میزان درد عمیق‌تر بوده و آن را داخل انگشت نیز احساس کنید.
- سفتی انگشت شست پا
- تورم اطراف مفصل شست پا
- از دست دادن دامنه حرکتی
- برآمدگی شبیه به پینه در بالای انگشت شست پا
بعضی از حرکات ممکن است علائم شما را بدتر کنند، نظیر:
- ایستادن یا حرکت‌کردن
- هوای سرد و مرطوب
- پوشیدن کفش‌های تنگ یا نامناسب
اگر در مفصل شست پا درد دارم چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنم؟
زمانی که متوجه درد ناشناخته در مفصل شست پا یا اطراف آن شدید، بهتر است که به پزشک یا متخصص مراجعه کنید. پزشک می‌تواند علت درد و علائم دیگر تشخیص داده و درمان مناسب برای تسکین پیشنهاد دهد.
علت و عوامل بروز بیماری آرتروز شست پا
تاکنون علت شناخته شده‌ای برای این عارضه وجود ندارد، اما چند مورد از دلایل افزایش احتمال بروز بیماری عبارت است از:
- جنسیت: آرتروز شست پا اغلب در زنان دیده می‌شود.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که یکی از اعضای خانواده به این عارضه مبتلا باشد. این قضیه ممکن است ارثی بوده و یا نوع خاصی از پا را درگیر کند. روش راه رفتن نیز می‌تواند بر احتمال بروز این بیماری تاثیرگذار باشد.
- آناتومی غیر طبیعی پا: ناهنجاری در ساختار پا، نظیر بلند شدن استخوان اول متاتارس، ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهد.
- جراحت: صدماتی نظیر ضربه خوردن انگشت پا یا رگ به رگ شدن مفصل می‌تواند موجب ایجاد آرتروز شست پا شود.
- استفاده بیش از حد از مفصل: خم شدن و چمباتمه زدن به طور پیوسته ممکن است موجب استفاده بیش از حد از مفصل شست پا شود. افرادی که دارای شغل‌های خاصی هستند و در ورزش‌های مخصوص شرکت می‌کنند ممکن است فشار زیادی بر مفصل وارد کنند و خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
- شرایط پزشکی خاص: استئوآرتریت و بیماری التهابی، نظیر آرتریت روماتوئید و نقرس، ممکن است موجب آرتروز شست پا شوند.
تشخیص آرتروز شست پا
در صورتی که درخم کردن انگشت پا به بالا و پایین مشکل داشته باشید و یا متوجه شدید که به دلیل درد در انگشت شست پا به صورت خاصی راه می‌روید، بهتر است که برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که بیماری آرتروز شست پا زود تشخیص داده شود، درمان آسان‌تر خواهد بود. اما اگر تا زمانی که برآمدگی استخوانی در بالای پایتان مشاهده شد، به درمان اهمیت ندهید. استخوانی ایجاد شده و ممکن است آرتریت بر روی مفصل تاثیر گذاشته باشد. این قضیه روند درمان را افزایش خواهد داد.
معاینه فیزیکی
ابتدا پزشک پای شما را معاینه کرده و به دنبال خار استخوانی می‌گردد.
ممکن است که پزشک انگشت شست پا را به اطراف حرکت داده تا ببینند چه مقدار حرکت برای شما درد ایجاد نمی‌کند. حرکت انگشت پا در جهت‌های مختلف میزان عمیق بودن درد و برجستگی بالای مفصل انگشت پا را مشخص خواهد کرد. در نتیجه موضوع پزشک قادر خواهد بود که نوع درمان را مشخص کند.
تست تصویربرداری
اشعه ایکس: اشعه ایکس می‌تواند محل و اندازه خار استخوانی، درجه آرتریت در عمق مفصل و از دست رفتن غضروف را نشان دهد. به همین علت پزشک ممکن است تصمیم بگیرد تا عکس‌برداری با اشعه ایکس را تجویز کند.
مراحل آرتروز شست پا
پزشک شما ممکن است آرتروز شست پا را بر اساس توانایی شما در حرکت دادن شست پا طبقه بندی کند. در صورتی که علائم شما با گذشت زمان شدیدتر شود، طبق مراحل زیر پیش رود. گریدهای آرتروز شست پا عبارتند از:
- درجه ۰: انگشت آسیب دیده شما می تواند ۱۰ تا ۲۰ درصدکمتر از انگشت بزرگ دیگر شما حرکت کند.
- درجه ۱: ۲۰ تا ۵۰ درصد حرکت کمتر در شست پا آسیب دیده مشاهده می‌شود.
- درجه ۲: ۵۰ – ۷۳ درصد حرکت کمتر.
- درجه ۳: ۷۵ – ۱۰۰ درصد حرکت کمتر.
- درجه ۴: ۷۵ – ۱۰۰ درصد همراه با درد شدید حین حرکت دادن انگشت شست پای آسیب دیده.
روش درمان
نوع درمان وابسته به شدت علائم و عامل ایجاد آرتروز شست پا دارد. پزشک شما ممکن است موارد زیر را پیشنهاد دهد:
درمان اولیه
مسکن بدون نسخه: پزشک شما ممکن است مسکن‌هایی نظیر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی خوراکی یا موضعی برای کمک به کاهش درد و تورم پیشنهاد دهد.
- یخ: استفاده از کمپرس یخ برای انگشت پا ممکن است به طور موقت موجب کاهش التهاب و کنترل علائم شود. یخ را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
- حمام کنتراست: حمام سرد و گرم متناوب به منظور کاهش التهاب استفاده می‌شود. در این روش به دو سطل نیاز دارید، یکی با آب سرد قابل تحمل و دیگری با آب گرم پر می‌شود. پای خود را به مدت ۳۰ ثانیه در آب سرد غوطه‌ور کرده و بلافاصله آن را به مدت ۳۰ ثانیه در آب گرم قرار دهید. این کار را به مدت ۵ دقیقه تکرار کرده و با آب سرد خاتمه دهید. این کار را می‌توانید ۳ بار در روز انجام دهید. با این وجود، در صورتی که پاهای شما به گرما یا سرما حساس نیستند مراقب باشید که از دمای شدید آب جلوگیری کنید.
بریس
کفش مناسب که دارای جای مناسب برای انگشتان با رویه نرم باشد، می‌تواند ساییدگی برجستگی استخوانی روی کفش را کاهش دهد. همچنین کفی سفت و از نوع راکر می تواند انگشت شست پا را از خم شدن به سمت بالا و تشدید علائم شما محدود کند. کفش استاندارد با فیبر کربن محکم، می‌تواند موجب کاهش درد شود.
کفی طبی نیز موجب بهبود عملکرد پا و کاهش درد می‌شود. به منظور دریافت راهنمایی تخصصی می‌توانید به ارتوتیست مراجعه کنید.
استفاده از کفش راحت، فشار وارده به بخش بالایی انگشت پا را کاهش می‌دهد به همین علت استفاده از کفش پاشنه بلند توصیه نمی‌شود. موارد ذکر شده از پا حمایت کرده و میزان خمیدگی انگشت شست پا را کاهش می‌دهد. این قضیه میزان درد و التهاب را بهبود خواهد داد.
تزریق استروید
تزریق کورتیکواستروئید به مقدار کم به مفصل می‌تواند از نظر تشخیص عارضه و درمان موثر واقع شود. برخی اوقات به منظور مشخص شدن وضعیت آرتروز شست پا و به منظور درمان درد بیمارانی که با سایر روش‌های غیرجراحی تسکین پیدا نکرده یا مناسب جراحی نیستند، استفاده می‌شود. تزریق کورتیکواستروئید مشکل را برطرف نمی‌کند، اما می‌تواند درد را تاچندین ماه کاهش دهد.
تزریق پی‌آر‌پی
در این روش مقدار کمی از خون شما به منظور جدا کردن پلاکت‌ها از گلبول‌های قرمز سانتریفیوژ می‌شود. این پلاکت‌ها برای کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی انگشت شست پا مورد استفاده قرار می‌گیرند و شبیه به سلول‌های بنیادی به منظور ترمیم و بازسازی بالقوه بافت جدید کمک کننده هستند.
لیزردرمانی با لیزر مادون قرمز
این روش به عنوان لیزر درمانی سرد شناخته می‌شود، لیزر مادون قرمز برای کاهش التهاب و تسکین درد مورد استفاده قرار می‌گیرد. لیزردرمانی روشی غیر تهاجمی بوده که می‌تواند ناحیه آسیب دیده و در معرض مادون قرمز را درمان کند. مطالعات نشان می دهد که لیزر درمانی می‌تواند میزان درد را کاهش و عملکرد افراد مبتلا به آرتروز شست پا بهبود دهد.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست(TENS)
در تحریک الکتریکی عصب، پالس الکتریکی کوچکی به بدن رسانده شده که به منظور کاهش درد و سفتی عضلات کمک کننده خواهد بود. در آرتروز شست پا، الکترودها اطراف ناحیه آسیب دیده قرار می‌گیرند و پالس الکتریکی از طریق پدهای متصل به پوست انتقال می‌یابد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی می‌تواند با افزایش تحرک، کاهش درد، بهبود عملکرد و حفظ سلامت عضلات اطراف مفصل به منظور درمان آرتریت شست پا موثر باشد. در ادامه برخی از تمرینات فیزیوتراپی که ممکن است برای شما کمک کننده باشد ذکر شده است. این نکته را بدانید که تمرینات ممکن است برای هر بیمار متفاوت باشد:
کشش قوزک پا
- بایستید و پاشنه خود را از لبه پله جدا کنید.
- زانوهای خود را خم کرده و به آرامی پاشنه پا را پایین بیاورید.
- زمانی که احساس کشیدگی را بر روی تاندون آشیل خود حس کردید به همان حالت بمانید.
- وضعیت را ۴۵ ثانیه نگه دارید.
- این کار را ۳ یا ۴ بار در روز تکرار کنید.
کشش انگشت شست پا
- ایستادن به طور عمودی بر روی پله یا دیوار.
- همانطور که پاشنه پای خود را روی زمین نگه داشته‌اید، زانوی خود را خم کنید.
- تا حد امکان زانوی خود را به لبه پله نزدیک کنید.
- این وضعیت را ۴۵ ثانیه نگه دارید.
- این کار را ۳ یا ۴ بار در روز تکرار کنید.
تعادل پا
- روی یک پای خود بایستید و بر روی بالشتک قرار دهید
- پای مخالف خود را جلو نگه دارید
- به منظور ثبات بیشتر بر روی طرف مقابل خود تمرکز کنید
- این وضعیت را به مدت ۶۰ ثانیه نگه دارید
- این کار را ۳ یا ۴ بار در روز تکرار کنید
تعادل مچ پا
- صاف بایستید و هر دو زانو را خم کنید
- همانطور که پاشنه پای خود را از روی زمین بلند می‌کنید، خم نگه داشتن زانوهای خود را حفظ کنید
- به آرامی به موقعیت اولیه خود بازگشته و مجدد آن را تکرار کنید
- این کار را ۲۵ بار تکرار کنید
- ۳ این کار را بار در روز تکرار کنید
جراحی
در صورتی که درمان‌های دیگر موثر واقع نشد، ممکن است جراحی توصیه شود. آرتروز شست پا را می‌توان با روش‌های مختلف جراحی کرد که بسته به شدت آن متفاوت است.
کیلکتومی
این نوع جراحی به منظور درمان آسیب خفیف تا متوسط مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش خار استخوانی تراشیده می‌شود. علاوه بر آن ممکن است این روش در ترکیب با جراحی دیگری به نام استئوتومی انجام شود. در این کار استخوان برش داده می‌شود تا موقعیت انگشت شست پا تغییر یافته و فشار روی مفصل کاهش یابد.
آرتروپلاستی اینترپوزیشنال
این روش به منظور درمان آرتروز شست پا از میزان متوسط تا شدید مورد استفاده قرار گرفته و جایگزینی برای اتصال و لایه برداری مجدد مفصل خواهد بود.
در این روش بخشی از استخوان آسیب دیده جدا شده و فاصله میان استخوان برای به حداقل رساندن تماس ایجاد می‌شود. این فاصله ممکن است توسط بافت پای شما یا غضروف مصنوعی ساخته شود.
آرترودزیس
این جراحی با نام فیوژن مفصل نیز شناخته می شود. برای درمان آرتروز شست پا پیشرفته که شامل آسیب شدید مفصلی است استفاده می شود.
طی عمل، غضروف آسیب دیده برداشته می‌شود. دو استخوان با پیچ در کنار هم ثابت شده و با گذر زمان به هم جوش می‌خورند. این نوع جراحی درد را کاهش داده، اما حرکت انگشت شست پا را برای همیشه محدود می‌کند.
آرتروپلاستی
در این جراحی مفصل تعویض خواهد شد. ممکن است که نیاز باشد یک یا هر دو طرف مفصل شما با مفاصل مصنوعی ساخته شده از پلاستیک یا فلز تعویض شود. هدف از این جراحی تسکین علائم و حفظ حرکت مفصل شما می‌باشد.
البته این جراحی با خطراتی نیز همراه است، نظیر:
- عفونت
- شکست ایمپلنت
- بی ثباتی بافت نرم
آیا می‌توان از بروز آرتروز در انگشت شست پا جلوگیری کرد؟
به منظور جلوگیری از بروز این قضیه، از نکات زیر پیروی کنید:
وزن خود را متعادل نگه دارید
وزن سالم از بروز فشار مضاعف به مفاصل شما جلوگیری می‌کند. سازمان مرتبط با عارضه آرتریت می‌گوید که به ازای هر نیم کیلو اضافه وزن، زانوی شما تقریباً ۲ کیلو فشار اضافی تحمل می‌کند. با گذشت زمان، این فشار اضافی منجر به شکستگی در مفاصل شما خواهد شد.
قند خون خود را متعادل نگه دارید
افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند. تقریبا دو برابر بیشتر در معرض ابتلا به آرتریت قرار می‌گیرند، قند خون بالا موجب تشکیل مولکول‌هایی خواهد شد که سفت شدن و از بین رفتن غضروف را به همراه دارد.
خوش‌فرم باقی بمانید
ورزش منظم موجب تقویت ماهیچه‌هایی می‌شود که مفاصل شما را پشتیبانی می‌کنند. علاوه بر آن مفاصل شما صاف نگه داشته خواهد شد. ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی آن هم ۵ بار در هفته می‌تواند از بروز آرتروز جلوگیری کند.
مراقب هر گونه آسیب باشید
احتمال ابتلا به آرتریت در مفاصلی که آسیب دیده، بیشتر خواهد بود.
در ادامه چند نکته برای کمک و محافظت از مفاصل وجود دارد:
- در زمان ورزش از لباس مخصوص استفاده کنید.
- زمانی که اجسام سنگین حمل می‌کنید، تکنیک بلند کردن صحیح را تمرین کنید.
چشم انداز چیست؟
آرتروز شست پا وضعیتی پیشرونده بوده و با گذشت زمان بدتر خواهد شد. می‌توان شدت علائم را با استفاده از درمان خانگی، پرهیز از استفاده انواع خاصی کفش و کنترل فعالیت مدیریت کرد. در نهایت، اگر درمان‌های خانگی و سایر روش‌های غیرجراحی دیگر موجب تسکین نشد، متخصص طب فیزیکی جراحی را توصیه خواهد کرد.
سوالات متداول
عوارض جراحی آرتروز شست‌پا چیست؟
معمولا عوارض جراحی نادر خواهد بود اما ممکن است عفونت، سفتی مفاصل، پیشرفت آرتریت، بدشکل شدن انگشت پا و تورم طولانی مدت را به همراه داشته باشد.
چه فعالیت‌هایی علائم آرتروز شست پا را بدتر می‌کند؟
ایستادن یا حرکت کردن، قرار گرفتن در معرض هوای سرد و مرطوب، و پوشیدن کفش تنگ یا نامناسب ممکن است عوارض را بیشتر کند.
آیا آرتروز شست پا با گذشت زمان بدتر می‌شود؟
بله، آرتروز شست پا بیماری پیشرونده است که با گذر زمان بدتر خواهد شد و علائم شدیدتر و تحرک کمتر مفصل را به همراه خواهد داشت.
چگونه آناتومی غیرطبیعی پا خطر ابتلا به آرتروز شست پا را افزایش می‌دهد؟
ساختار غیرطبیعی پا نظیر بالا آمدن استخوان اول متاتارس ممکن است فشار بیشتری را روی مفصل انگشت شست پا وارد کند و منجر به ایجاد آرتروز شست پا شود.
چه نوع کفشی برای آرتروز شست پا توصیه می‌شود؟
کفش‌هایی با بخش جلویی باز، می‌توانند فشار روی مفصل انگشت شست پا را کاهش داده و عوارض را کم کنند به همین علت کفش پاشنه بلند توصیه نمی‌شود.
میزان بهبودی آرتروز شست پا چقدر است؟
بهبودی پس از جراحی آرتروز شست پا معمولاً بین ۳ تا ۴ ماه طول می‌کشد. و موارد مختلفی نظیر سلامت کلی بیمار ممکن است بر زمان بهبودی تأثیر بگذارد.
آیا می‌توان با آرتروز شست پا راه رفت؟
بله، می توان با آرتروز شست پا راه رفت، اما اغلب دردناک بوده و حرکت شما را در طول زمان محدود خواهد کرد. به همین علت بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
آرتروز شست پا چقدر شایع است؟
آرتروز شست پا به ویژه بین افراد ۳۰ تا ۶۰ سال شایع است. علاوه بر آن آرتروز شست پا شایع‌ترین شکل آرتریت در پا است.
تشخیص افتراقی آرتروز شست پا چیست؟
تشخیص افتراقی به شرایطی نظیر نقرس، آرتریت روماتوئید، سزاموئیدیت و استئوآرتریت دژنراتیو گفته می‌شود.
چه مکمل‌هایی برای آرتروز شست پا مناسب‌اند؟
مکمل‌هایی نظیر گلوکزامین، کندرویتین و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌توانند علائم آرتروز شست پا را کاهش دهند. همیشه پیش از شروع مکمل با متخصص طب خاص مشورت کنید.
آیا می توانید با آرتروز شست پا ورزش کنید؟
بله، می‌توان با آرتروز شست پا ورزش را انجام داد، به منظور جلوگیری از درد و آسیب بیشتر مفاصل، باید مراقبت دقیق انجام داد. در نتیجه ورزش با فشار کمتر به پا مناسب‌تر خواهد بود.
