درمان‌های بدون جراحی پارگی مینیسک زانو

مینیسک زانو چیست؟

یک صفحه هلالی فیبری- غضروفی که قسمتی از فاصله مفصلی بین استخوان درشت نی و ران را پر می کند مینیسک می باشد.

مینیسک ها مفصل زانو را در تمام دامنه حرکتی پایدار نگاه می دارد نقش فعالی و در محدودیت چرخشی خارجی و داخلی مفصل زانو و نیز خم و باز شدن زانو دارند. نقش دیگری که مینیسک ها دارند جذب کننده شوک میان استخوان درشت نی و استخوان ران با افزایش سطح تماس تحمل وزن عمل می باشند. علاوه بر آن مینیسک در لغزنده کردن مفصل زانو ایفای نقش می نماید.

 پارگی و آسیب دیدگی مینیسک زانو چیست؟

مشخصه بارز پارگی مینیسک زانو، پاره شدن بافت غضروفی است که درسمت داخلی اندام زانو قرار گرفته است. اغلب این پارگی با درد داخل زانو همراه است. این اتفاق معمولا برای بسیاری از ورزش کاران اتفاق می افتد گرچه ورزش های دارای برخورد در معرض خطر بیشتری می باشند.

علاوه بر آن آسیب های مینیسک داخلی از آسیبب های مینیسک خارجی شیوع بیشتری دارند. گاهی پارگی مینیسک داخلی با آسیب دیگر  زانو مانند رباط های صلیبی، رباط های جانبی یا مینیسک خارجی همزمان می باشند.

هر مینیسک به مثابه یک ضربه گیر می باشد و در حین فعالیت های متضمن تحمل وزن، از تماس استخوان ران با درشت نی ممانعت به عمل می آورد. در حالت عادی مینیسک دارای سطحی بسیار صاف و صیقلی می باشد و این مشخصه باعث حرکت آسان استخوان ران بر روی درشت نی می شود. از دلایل پارگی یا آسیب مینیسک می توان به تحمل وزن بیش از حد یا وارد شدن نیروهای چرخشی اشاره نمود به طوری که مینیسک سطح صاف و صیقلی خود را از دست می دهد. به چنین پدیده ای پارگی مینیسک داخلی اطلاق می شود.

انواع پارگی مینیسک زانو:

آسیب های مینیسک از جمله آسیب های رایج می باشند و بیماری هایی مانند کریپتوس و قفل کردن مفاصل را رقم می زنند. به علت فقدان ذخیره خون، مینیسک آسیب دیده به خوبی بهبود نیافته و آسیب دیدگی آن روز به روز بدتر می شود. آسیب های مینیسک از تخریب داخلی ملایم تا پارگی های مشخص قابل دسته بندی است.  آسیب های مینیسک همانطوری که در ام آر آی مشاهده می شوند از یک سیستم درجه بندی مناسب برخوردار است که در ادامه به شرح این درجه بندی خواهیم پرداخت:

مینیسک نرمال: مینیسک نرمال یک مثلث افقی است که به طور یکنواخت تیره با راس تیز می باشد.
درجه 1:  اینچنین پارگی هایی به عنوان یک ناحیه کانونی کوچک افزایش شدت سیگنال در تصاویر T2 وزن شناخته می شوند. در این پارگی ها، ناحیه دارای اختلال به سطح مفصل گسترش نمی یابد. در خصوص اهمیت بالینی این آسیب ها تردید وجود دارد ولی امکان پیشرفت این آسیب ها تا حد پارگی های جدی تر وجود دارد.
درجه 2  : اینگونه آسیب ها به عنوان نواحی خطی افزایش شدت سیگنال که اصلا به سطح مفصل گسترش نیافته اند مشخص می شوند. به لحاظ پیشرفت، این آسیب ها هم از نظر بالینی و هم از نظر اهمیت آن، مشابه پارگی های درجه 1 می باشند.
درجه 3 : این آسیب دیدگی ها به سطح مفصل گسترش یافته و با علائم آشکاری نظیر “صدای ترکیدن دادن” و “قفل کردن مفصل”  مرتبط است. احتمال پیشرفت این آسیب ها در صورت عدم درمان پارگی مینیسک زانو  تا حد پارگی های درجه 4 وجود دارد.
درجه 4 : از جمله مشخصات بارز آسیب های درجه 4 می توان به تکه تکه شدن مینیسک اشاره کرد. علاوه بر آن مانند پارگی های درجه 3 اغلب باعث ایجاد کریپتوس و قفل کردن مفصل می شوند.

دلایل بروز این مشکل

آسیب های مینیسک آسیب های رایجی می باشند و بیشتر اوقات تشخیص داده نمی شوند چراکه یافته های خاصی که بتوان آن ها را در رادیوگرافی های سنتی مشاهده کرد وجود ندارد. از ابزار تشخیص مناسب ضایعات مینیسک، ام آر آی می باشد و نسبت به رادیوگرافی اطلاعات بیشتر و مناسب تری درخصوص بیمار به پزشک معالج می دهد.
یافته های فیزیکی و ارتوپدیک اینگونه ناهنجاری ها را بوضوح نشان می دهند، این درحالی است که معاینه رادیوگرافیک زانو اغلب بی نتیجه است. در رادیوگرافی سنتی بیشتر آناتومی خاص زانو قابل مشاهده نبوده ولی تکنیک های پیچیده تری در این خصوص برای نشان دادن این ساختارهای مهم قابل استفاده است. تصویربرداری رزونانس مغناطیسی این قابلیت را دارد که رباط صلیبی و مینیسک را ترسیم نماید و تصویر بهتر، کاملتر و دقیق تری از ضایعه را برای پزشک تهیه نماید.

ضایعات و به ویژه پاره شدگی مینیسک اغلب به دلیل وارد شدن فشار چرخشی به زانو می باشد. آسیب پذیری مینیسک داخلی زمانی بیشتر است که پنجه و ساق پا نسبت به ران به سمت خارج چرخش داشته باشد. این در حالی است که آسیب پذیری مینیسک خارجی پا در موقعیت چرخش پنجه پا و ناحیه ی تحتانی به داخل پارخ می دهد. همچنین پارگی مینیسک زانو می تواند به علت باز شدن و خم شدن بیش از اندازه مفصل زانو اتفاق افتد. پارگی مینیسک در افراد مسن می تواند در هنگام اجرای حرکت های عادی نظیر خم کردن زیاد مفصل زانو انجام پذیرد. این آسیب ناشی از کاهش قدرت عضلانی در اثر تغییرات تخریبی است. در آسیب های ناشی از ضربه به مینیسک، پارگی در سرتاسر طول بافت مینیسک به طور طولی و عمودی کشیده می شود. شایان ذکر است که در افراد سالمند پارگیهای عرضی شیوع بیشتری دارد.  لازم است پزشک معالج هر گونه آسیب مشکوک یا قطعی مینیسک را تحت آزمایش پایداری قرار داده تا کارایی یا عدم کارایی رباط مشخص شود تا بتواند هر نوع آسیب ازجمله پارگی مینیسک را تشخیص داده و درمان نماید.پارگی مینیسک هم می تواند در مینیسک داخلی زانو و هم در مینیسک خارجی زانو اتفاق افتد.

معمولا با پدیده پارگی مینیسک در ورزش هایی روبرو می شویم که در آن ها تغییر مسیرهای ناگهانی و حرکات چرخشی (که گاهی توام با خم و صاف  کردن بیش  از حد زانو است) اتفاق می افتد. از این ورزش ها می توان به فوتبال، بسکتبال، نت بال و اسکی روی برف اشاره کرد. پارگی مینیسک اکثرا زمانی که پا روی زمین ثابتبوده و یک نیروی چرخشی به آن وارد می شود روی می دهد(مثلا هنگامی که بازیکن دیگری روی پای فرد فرود می آید) و یا بدنبال پرش یا فرود شدیداتفاق می افتد.

علاوه بر آن از جمله دلایل پارگی مینیسک ممکن است در طول زمان و بر اثر ساییدگی و پارگی ناشی از استفاده بیش از حد اتفاق افتد. چنین اتفاقی معمولا به علت تحمل وزن بالا در گذر زمان و یا نیروهای چرخشی بیش از حد تحمل مینیسک (مانند دویدن بیش از حد) اتفاق افتد. آسیب های مینیسک ناشی از استفاده بیش از حد ممکن است با تغییرات تخریبی (دژنراتیو) مفصل زانو مرتبط باشند. ممکن است با حرکت نسبتا جزئی در بیماران مسن که در آن ها تغییرات تخریبی در حال صورت گرفتن است، مینیسک داخلی دچار آسیب شود.

نشانه های بروز این مشکل

بیماران درگیر در چنین مشکلی اکثرا در هنگام بروز مشکل دردی شدید و ناگهانی را در سمت داخلی، جلو یا عقب زانو احساس می کنند. ممکن است برخی از بیماران نیز از شنیدن صدای مشخصی در آن هنگام خبر دهند و یا اذعان نمایند که حس پارگی را در آن ناحیه داشته اند. معمولا تحمل وزن و حرکات چرخشی زانو تومان با درد می باشند. علاوه بر آن ممکن است به هنگام بالا رفتن از پله ها، زانو زدن یا چمباتمه زدن هم درد وجود داشته باشد. در چنین شرایطی اکثرا تورم نیز وجود دارد و یا پس از گذشت ساعتی یا چند روز این تورم ایجاد شود. در چنین شرایطی لمس محکم طرف داخلی مفصل زانو  توسط بیمار تجربه درد را برای وی به ارمغان خواهد داشت. علاوه بر آن امکان  وجود احساس ضعف و بی ثباتی نیز در زانو وجود دارد و این امکان وجود دارد که زانو در طول حرکات خاصی صدا داشته باشد، قفل کرده و یا حرکت نکند.

در موارد جزئی نیز این عارضه ممکن است در آن لحظه با علائم کمی روبرو باشد و یا هیچ علامتی نداشته باشد. در چنین حالاتی، امکان دارد با گذر زمان به تدریج علائم خودنمایی نماید.

ممکن است در موارد شدید تر درد شدید شده و دامنه حرکت زانو با محدودیت قابل ملاحظه ای مواجه باشد. در چنین شرایطی بیمار از قفل کردن های متناوب، شنیدن تق تق در آن ناحیه و نیز از حرکت ایستادن ها و تاشدن های پشت سر هم شکایت نماید. همچنین دارد.لنگش ناشی از درد و نیز عدم توان تحمل وزن در بیمار نیز وجود دارد.

آسیب مینیسک خارجی با دردی در جانب خارجی مفصل زانو  به همراه اعمال نیرو ظاهر می شود. در بیشر اوغات، بالافاصله پس از اعمال نیرو درد به طور پیوسته آشکار می گردد. از دیگر علائم پارگی مینیسک خارجی زانو ،قفل شدن زانو است. از سایر نشانه های پارگی مینیسک خارجی زانو، درد هنگام باز شدن یا خم شدن زیاد زانو و همچنین در چرخش داخلی و ساق پا نسبت به ران در ناحیه خط جانبی مفصل زانو است. درد زمانی نمایان می شود که مفصل زانو در زاویه 90 درجه قرار گیرد. برخی اوقات نیز تجمع مایع در مفصل می تواند نشانه پارگی مینیسک خارجی باشد.

روشهای تشخیص

اغلب معاینه کامل توسط پزشک جهت تشخیص پارگی مینیسک داخلی وجود این مشکل را مشخص می نماید . در برخی مواقع نیز بررسی هایی نظیر  اشعه ایکس و MRI برای تشخیص  وجود آسیب های دیگر در زانو مورد استفاده قرار می گیرد.

اگر بعداز معاینه مفصل زانو سه خصوصیت زیر یا بیشتر مشاهده شد، می توان از وقوع آسیب و پارگی مینیسک خارجی پا مطمئن شد:

–  وجود حساسیت در نقطه ای روی خط خارجی مفصل زانو.

–  وجود درد در هنگام باز شدن بیش از حد مفصل زانو در محدوده خارج خط مفصل زانو.

– وجود درد در زمان چرخش داخلی و نیز ناحیه تحتانی پا هنگامی که مفصل زانو در زوایای مختلف خم شده است.

–  وجود ضعف یا لاغر شدن عضله چهار سر ران. (عکسبرداری از مفصل (آرتوگرافی) تشخیص پارگی مینیسک خارجی را تأیید می کند)

بهترین درمان غیرجراحی پارگی مینیسک زانو چیست

بدون اغراق بهترین درمان غیر جراحی پارگی مینیسک زانو پی ار پی زانو می باشد . پی ار پی و فاکتور های رشد داخلدپلاکت ها با تحریک سلول های بنیادی داخل مینیسک موجب ترمیم در تعداد زیادی از مینیسک های درجه ۱ و ۲ می شود . پی ار پی زانو در کنار درمان های توانبخشی موجب بهبود علائم ۸۰ درصد بیماران دچار پارگی مینیسک ناکامل می شود.

درمان جراحی و بدون جراحی

در هنگام ایجاد شک و تردید در خصوص آسیب و پارگی مینیسک لازم است تمرین های ایستای عضله های چهارسر ران انجام شود. این آزمایش برای بیماری که در انتظار عمل جراحی مفصل زانو برای درمان پارگی مینیسک به سر می برد نیز با اهمیت است. لازم است که او عضله های چهار سر ران را بر اساس دستورهای عملی تمرین دهد. تمرین از ضعف عضله ها جلوگیری می نماید و همچنین باعث کم شدن زمان توان بخشی می شود.

معمولا پارگی مینیسک از طریق فیزیوتراپی به طرز چشمگیری بهبود می یابد ولی، درصد کمی از پارگی های جزئی مینیسک ممکن است برای بدست آوردن نتیجه ای بهتر به عمل جراحی نیاز داشته باشد.

معمولا پس از جراحی های انجام شده در این خصوص،به منظور بازگشت بی خطر فرد به فعالیت و ورزش، فیزیوتراپی و توانبخشی نیاز است. در بهترین شرایط  بهتر است قبل از عمل جراحی فرایندهای فیزیوتراپی و توانبخشی آغاز شود تا بهبود با سرعت بیشتری صورت پذیرد. پزشک متخصص معمولا تمرین عضله های چهار سر ران و سه سر پشت ران را تجویز می کند.

احتمالا آسیب های درجه 1 و 2 مینیسک با روشهای غیر جراحی بهتر درمان می شوند. شناسایی و درمان این آسیب ها بسیار با اهمیت است چراکه بدون مراقبت مناسب ممکن است این آسیب ها تا حد پارگی های پیشرفته تری ظاهر شوند.

فیزیوتراپی برای پارگی مینیسک داخلی

فیزیوتراپی برای تمامی بیماران مبتلا به پارگی مینیسک داخلی در جهت تضمین نتیجه مطلوب و سرعت بخشی به فرآیند بهبودی، صرف نظر از اینکه عمل جراحی کرده اند یا نه امری است حیاتی. فیزیوتراپی به شیوه های زیر امکانپذیر است:

• ماساژ بافت های نرم
• الکتروتراپی / برق درمانی
• متحرک سازی مفاصل
• محافظت از زانو از طریق باندپیچی یا بستن
• استفاده از روش های طب سوزنی
• استفاده از کیسه آب یخ یا گرم
• هیدروتراپی/ آب درمانی
•   تمرینات ورزشی در درمان پارگی مینیسک زانو برای بهبود انعطاف، قدرت و تعادل
• توصیه به بهبود فعالیت ها
• آموزش
• توصیه به کاهش وزن در زمان مناسب
• اصلاح بیومکانیک
• تصحیح (اختلالات) بیومکانیک
• تجویز داروهای ضد التهاب
• تجویز سونوگرافی برای ارزیابی و دانستن درمورد عضله VMO
• بازگشت تدریجی به برنامه فعالیت ها

بهتر است بیمارانی که برای ترمیم پارگی مینیسک داخلی مورد عمل جراحی واقع می شوند، فرایندهای فیزیوتراپی و توانبخشی پیش از عمل جراحی شروع شود. به منظور کمک به فرایند بهبودی و همچنین ضمانت حصول به نتیجه بهتر ، ضروری است بیمار بعد از عمل جراحی تحت فیزیوتراپی و توانبخشی قرار گیرد.

فرد فیزیوتراپیست در تمامی انواع پارگی های مینیسک داخلی می تواند در مراحل پایانی توانبخشی بیمار، بازگشت به برنامه ورزشی و فعالیت های روزمره را جای دهد. چنانچه بیمار خیلی زود به فعالیت های روزمره بازگردد و توانبخشی کافی صورت نگیرد،اغلب باعث تورم زانو و آسیب مجدد مینیسک می شود.

فرایند بهبود بیماران

بیماران دچار پارگی جزئی مینیسک داخلی، می توانند مشکل خود را با روش های غیر جراحی حل نمایند و معمولا می توانند انتظار بهبودی را ظرف 2 تا 4 هفته داشته باشند.

بیماران دچار پارگی های متوسط که مشکل خود را به روش های غیر جراحی حل نموده اند می توانند ظرف 4 تا 6 هفته به ورزش و فعالیت های روزمره خود بازگردند.