انسان دارای بدنی مهم و پیچیده است. این آفریده از بخشهای مختلفی تشکیل شده که به گونهای هماهنگ موجب تسهیل حرکت، احساس و عملکرد خواهد شد. در این میان، سیستم عضلانی دارای نقشی مهم در ایجاد حرکت و ثبات بدن است. الکترومیوگرافی دست (EMG) یکی از زمینههای مطالعات قابل توجه است که در خصوص عملکرد درونی ماهیچه، بینشهایی را ارائه میدهد. همچنین بااستفاده از این روش میتوان در خصوص چگونگی ارتباط بدن و واکنش آن به محرک خارجی، اطلاعات کافی به دست آورد.
الکترومیوگرافی دست چیست؟
الکترومیوگرافی نوعی تکنیک تشخیصی است که به منظور اندازه گیری و ثبت فعالیت الکتریکی تولید شده توسط عضلات مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش سیگنالهای الکتریکی تولید شده توسط فیبر عضلانی در طول مراحل انقباض و آرامش ، تشخیص و مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. الکترومیوگرافی به صورت خاص، فعالیت عضلانی دست و ساعد را مورد بررسی قرار داده و اطلاعات ارزشمندی در خصوص عملکرد عصبی عضلانی، هدایت عصبی و هماهنگی عضلات ارائه میدهد.
آمادگی قبل از انجام تست عصب دست
به ممنظور آماده شدن برای انجام الکترومیوگرافی دست، باید دستانتان تمیز و بدون لوسیون یا کرم باشد. از لباس گشاد استفاده کنید تا بتوانید به راحتی ساعد و دست خود را آزاد کنید. پزشک خود را در خصوص داروهای مصرفی، آلرژی و وضعیت پزشکی خاص خود مطلع سازید. آرامش داشتن و مصرف آب به مقدار لازم برای قبل از عمل مفید خواهد بود. در نهایت دستورالعملهای خاص ارائه شده توسط پزشک خود را تنظیم و در خصوص محدودیتهای دارویی اطلاعات کافی به دست آورید.
تست عصب دست چگونه انجام میپذیرد؟
پروسه انجام تست عصب دست پنج مرحله اصلی دارد که به شرح زیر است:
آماده سازی بیمار
- بررسی سابقه بیمار: در این مورد ابتدا تاریخچه پزشکی، علائم و هرگونه موارد مرتبط با وضعیت بیمار مورد بررسی قرار میگیرد. این کار به پزشکان کمک میکند تا وضعیت بیمار را درک کرده و در خصوص الکترومیوگرافی دست رویکرد مناسب در نظر گیرند.
- رضایت آگاهانه: قبل از عمل، بیمار در خصوص الکترومیوگرافی، هدف از انجام، خطرات بالقوه و فواید آن اطلاع یابد. زمانی که بیمار در این خصوص موافقت کرد، فرم رضایت آگاهانه را امضا خواهد کرد.
قرار دادن الکترود
- الکترودهای سطحی: به منظور انجام EMG سطحی، الکترودهای چسبنده کوچکی را بر روی پوست بخشهای عضلانی مورد نظر قرار میدهند. الکترودهای قرار داده شده، سیگنال الکتریکی تولید شده توسط ماهیچه را تشخیص میدهند.
- الکترودهای سوزنی: این روش الکترومیوگرافی داخل عضلانی نیز نامیده میشود، در این روش الکترود سوزنی نازک و استریل مستقیماً در عضله قرار گرفته و اطلاعات دقیقتر و بهتری در خصوص فعالیت ماهیچه ارائه میدهد.
ثبت فعالیت ماهیچهای
- اندازه گیری استراحت: بررسی اولیه در حالی که عضلات بیمار در حالت استراحت است، انجام میشود. این بررسی اطلاعاتی در خصوص میزان فعالیت الکتریکی عضله در حال استراحت ارائه میدهد.
- اندازه گیری فعالیت: در مرحله بعدی از بیمار خواسته میشود تا فعالیتی نظیر انقباض و شل کردن عضلات طبق دستور پزشک انجام دهد. موارد انجام شده کمک میکند تا پاسخ عضله به سیگنالهای عصبی و توانایی آن در انقباض ارزیابی شود.
- وارد کردن سوزن: در الکترومیوگرافی داخلی، الکترود سوزنی ممکن است حرکت داده شده یا در داخل عضله جابجا شود تا نواحی مختلف مورد ارزیابی قرار گبرد.
تجزیه و تحلیل دادهها
- تقویت و پردازش سیگنال: سیگنال الکتریکی شناسایی شده توسط الکترودها تقویت و مورد بررسی قرار میگیرد تا فعالیت عضله به طور واضحی بررسی شود. دادههای ارائه شده در اکثر اوقات بر روی مانیتور به منظور تجزیه و تحلیل نمایش داده میشوند.
- تفسیر شکل موج: پزشکان با تفسیر اطلاعات الکترومیوگرافی، موجهای تولید شده توسط فعالیت الکتریکی عضله را مورد بررسی قرار میدهند. پزشکان الگو، ناهنجاریها و تغییراتی را که ممکن است نشان دهنده اختلال عملکرد عضلانی یا عصبی باشد، پیدا میکنند.
بعد از عمل
- حذف الکترود: پس از اتمام عمل، الکترودها با دقت از پوست خارج میشوند. در الکترومیوگرافی سوزنی، الکترودها از عضلات خارج میشوند.
- بهبودی و پیگیری بعدی: اغلب بیماران میتوانند بلافاصله پس از عمل به فعالیت عادی خود بازگردند. ممکن است ابتدا مقداری ناراحتی یا کبودی خفیف در محل قرار گیری الکترود داشته باشند، که به سرعت برطرف خواهد شد. پزشک ممکن است نتایج اولیه را در اختیار بیمار قرار دهد و با توجه به آن جلسه بعدی را مشخص کند.
کاربردهایالکترومیوگرافیدست
ثابت شده است که الکترومیوگرافی دستی روشی ارزشمند و دارای طیف گسترده بوده که در زمینههای مختلف دارای کاربرد بسیار است. توانایی آن در ضبط و تجزیه و تحلیل فعالیت الکتریکی در عضلات و اعصاب دست، میتواند اطلاعات ارزشمندی را در خصوص وضعیت فیزیولوژیکی و عملکردی بدن انسان ارائه دهد. برخی از کاربردهای اصلی الکترومیوگرافی دستی عبارت است از:
- تشخیص و ارزیابی بالینی: الکترومیوگرافی دست، در تشخیص و ارزیابی شرایط مختلف پزشکی نقش اساسی را ایفا کرده و میتواند سندرم تونل کارپال، دیستروفی عضلانی و نوروپاتی محیطی را مشخص کند. دادههای بهدستآمده از الکترومیوگرافی دست میتواند به پزشکان کمک کند تا در تشخیصدقیق و تنظیم برنامههای درمانی مؤثر کارشان راحتتر شود.
- توانبخشی و فیزیوتراپی: الکترومیوگرافی دست به عنوان ابزاری ارزشمند در توانبخشی و فیزیوتراپی شناخته شده است. با بررسی الگوهای فعالسازی عضلانی در زمان حرکت، درمانگران میتوانند تمرینات به خصوصی را برای کمک به تقویت عضلات، هماهنگی و بازیابی عملکردی طراحی کنند.
- پروتزها و وسایل کمکی: اطلاعات به دست آمده از الکترومیوگرافی دست به منظور طراحی و توسعه پروتزهای پیشرفته و وسایل کمکی دارای اهمیت است. با بررسی نحوه کنترل و فعال شدن عضلات، مهندسان میتوانند به طراحی دستهای مصنوعی بپردازند تا به طور مستقیم نیاز بیمار را برطرف کند. در نتیجه تحرک و مهارت افراد مبتلا نقص عضو افزایش مییابد.
- تحقیقات علوم اعصاب: الکترومیوگرافی دست به صورت گسترده در تحقیقات علوم اعصاب به منظور کشف پیچیدگی کنترل حرکتی و حرکت مورد استفاده قرار میگیرد. با بررسی مسیر عصبی درگیر در حرکات و انجام وظایف خاص مرتبط با دست، محققان میتوانند عملکرد مغز را به طور کامل بررسی کرده و راه را به منظور درمانهای جدید بیماریهای عصبی هموار سازند.
مزایا و پتانسیل آن در آینده
انجام الکترومیوگرافی دست دارای چندین مزیت است:
- روشی غیر تهاجمی: قرار دادن الکترود سطحی بر روی دست روشی کم تهاجمی بوده و آن را به روشی ایمن و قابل دسترس برای بیماران تبدیل کرده است.
- دادههای: الکترومیوگرافی دادههای عینی و قابل اندازه گیری ایجاد میکند در نتیجه به منظور تشخیص دقیق و ارزیابیهای درمانی بسیار کمک کننده است.
- مداخلات خاص: اطلاعات الکترومیوگرافی دست میتواند برنامه درمانی مناسبی را در اختیار قرار دهد، نتایج توانبخشی را افزایش داده و برای طراحی پروتز کمک کننده باشد.
- دانش نوروپلاستیسیته: تحقیقات مداوم در الکترومیوگرافی دست میتواند درک ما از نوروپلاستیسیته را افزایش دهد و امکان توسعه نوآورانه و اطلاعات جدید مسیرهای عصبی پس از آسیب را فراهم سازد.
هزینه
هزینه الکترومیوگرافی به عواملی نظیر مکان، نوع الکترومیوگرافی، هزینه پزشک و پوشش بیمه متغیر باشد. هزینه نوع پزشک، تسهیلات و نوع الکترومیوگرافی (سطحی یا سوزنی) بر روی هزینه کل تاثیرگذار است. پوشش بیمه درمانی و موقعیت جغرافیایی نیز در این زمینه نقش اساسی دارد. بیماران باید در این خصوص با پزشک و بیمه خود تماس بگیرند.
سخن پایانی
با استفاده از الکترومیوگرافی دست اطلاعات پیچیده سیگنال الکتریکی که حرکات ماهیچه را هماهنگ میکند، ارائه میدهد. این روش تشخیصی و تحقیقاتی توانسته است درک ما از عملکرد عصبی عضلانی را متحول سازد و همچنین قادر خواهد بود که زمینههای پزشکی، توانبخشی و تعامل انسان و رایانه را متحول کند. در حال حاضر محققان به کشف رازهای فعالیت ماهیچه میپردازند و در آینده احتمالات زیادی برای استفاده از قدرت الکترومیوگرافی دست به منظور بهبود کیفیت زندگی افراد در سراسر جهان وجود خواهد داشت.
آیا انجام نوارعصب وعضله برای بیمار دردناک است؟
برای انجام نوار عصب از جریان الکتریکی با شدت کم و برای نوارعضله از سوزنهای یکبار مصرف نازک استفاده میشود که هر دوی این موارد با اندک ناراحتی همراه است. از آنجا که درک درد، یک احساس شخصی است، ناراحتی ناشی از تست عصب و عضله از فردی به فرد دیگر متفاوت است ولی اکثر بیماران، درد ناشی از تست عصب وعضله را ملایم و قابل تحمل عنوان میکنند که البته این امر به مهارت پزشک انجام دهنده و همکاری بیمار هم مربوط میشود.
انجام تست نوارعصب وعضله چه اندازه طول میکشد؟
مدت زمان لازم برای انجام تست نوارعصب وعضله متغیر بوده، بستگی به نوع و پیچیدگی بیماری،دستور پزشک ارجاع دهنده و مهارت پزشک انجام دهنده دارد و از یک ربع تا یک ساعت ممکن است طول بکشد.
آیا تست نوارعصب و عضله عارضه ای هم دارد؟
عوارض جدی و مهم تست نوارعصب وعضله نادر هستند. شایعترین عارضه مختصر درد و سوزش و گاهی کبودی در محل ورود سوزن الکترومیوگرافی است که معمولا جزئی بوده،نیاز به اقدام خاصی ندارد ولی میتوان از کمپرس یخ و داروی استامینوفن کمک گرفت.
آیا نوع(برند) دستگاه نوارعصب وعضله در دقت تشخیص، اهمیت بالایی دارد؟
خیر، این امر بیشتر به مهارت ، تجربه و دانش پزشک انجام دهنده تست نوار عصب و عضله بستگی دارد تا نوع دستگاه نوار عصب و عضله.
آیا کودکان میتوانند EMG دست انجام دهند؟
بله، EMG دست را میتوان روی کودکان انجام داد، اما تصمیم به وضعیت کودک و متخصص طب فیزیکی بستگی دارد.
