لنف ادم یا انسداد لنفاوی وضعیت مزمنی است که در آن مایع در درون بافت‌ها انباشته شده و باعث تورم می‌شود. لنف ادم بیماری بسیار ناتوان‌کننده‌ای است. لنف ادم تورمی است که در اثر انباشت مایع لنفاوی وجود می‌آید. دستگاه لنفاوی بخش مهمی از دستگاه ایمنی و گردش خون است. لنف ادم غیرقابل درمان است با این حال با مراقبت بسیار می‌توان آن را کنترل کرد.
کلنیک پیشگام : ۶۶۵۷۶۹۹۱ _ ۶۶۹۱۴۶۵۰
انواع لنف ادم
لنف ادم به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:
لنف ادم اولیه
اغلب آن را لنف ادم مادرزادی می‌نامند. لنف ادم از زمان تولد و یا پس از بلوغ قابل مشاهده است. علت لنف ادم نقص مادرزادی دستگاه لنفاوی است. این نوع لنف ادم نادر است و از هر 10000 نفر تنها یک نفر به آن مبتلا می‌شود.
لنف ادم ثانویه
این نوع لنف ادم در اثر مواردی مانند جراحت، عفونت، ضربه‌ی شدید و یا سرطان دستگاه لنفاوی بوجود می‌آید. ممکن است لنف ادم واکنش ثانوی به درمان سرطان بوسیله‌ی پرتودرمانی و یا درآوردن برخی از غدد لنفاوی باشد. این نوع لنف ادم بیشتر رایج است. براساس آمار خدمات بهداشت ملی تنها در انگلیس حدود یکصد هزار نفر بیماری لنف ادم ثانویه مبتلا هستند. زن‌ها بیشتر از مردان در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.
علائم بیماری لنف ادم
تورم یکی از علائم بارز لنف ادم است و بیشتر پاها و دست‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
علائم بیماری توسط بیمار احساس می‌شود و بیمار آن‌ها را بیان می‌کند در حالی که نشانه‌ی بیماری توسط هر فردی مانند پزشک تشخیص داده می‌شود. برای مثال درد یک علامت است و جوش یک نشانه محسوب می‌شود. نشانه‌ها و علائم لنف ادم شامل:
- تورم یک قسمت یا تمام دست و پا که ممکن است شامل انگشتان دست و پا هم بشود. در برخی از بیماران تورم جزئی اما در برخی دیگر شدید است. در این حالت برخی با پوشیدن لباس، کفش و بستن ساعت و جواهرات دچار مشکل می‌شوند.
- گاهی سر یا گردن ورم می‌کند.
- احساس سنگینی در دست یا پا
- احساس سفتی دست یا پا
- محدودیت‌هایی در حرکت عضو مبتلا بوجود می‌آید.
- احساس ناراحتی و درد در عضو مبتلا
- احساس سوزن سوزن شدن در عضو مبتلا
- عود کردن عفونت‌های پوستی در عضو مبتلا
- ممکن است پوست خشک و ضخیم بشود و یا تاول و زگیل بر روی پوست بوجود آید.
- خستگی شدید
علت‌ها و دلایل بیماری لنف ادم
علل بیماری لنف ادم اولیه
متخصصین بر این باورند که علت آن ایجاد جهش در ژن‌های سازنده‌ی دستگاه لنفاوی است. این ژن‌های معیوب در رشد دستگاه لنفاوی مداخله کرده و توانایی این دستگاه در تخلیه‌ی مایع به درستی را دچار اشکال می‌کند.
بسیاری از بیماران مبتلا به لنف ادم اولیه دارای اقوام نزدیکی هستند که شرایط یکسانی داشته و یا دارند. با این حال به این معنی نیست که فرزند هر فرد مبتلا دچار این بیماری خواهد شد. لنف ادم اولیه در زنان بیشتر از مردان رایج است.
علل بیماری لنف ادم ثانویه
این بیماری چند علت مختلف دارد که شامل:
- جراحی سرطان- ممکن است سرطان در بدن و در دستگاه لنفاوی پراکنده شود. جراحان برای جلوگیری از انتشار سرطان برخی از گره‌های لنفاوی را از بدن خارج می‌کنند. این خطر وجود دارد که دستگاه لنفاوی تحت تاثیر قرار بگیرد و منجر به لنف ادم بشود. عمل جراحی سرطان سینه، سرطان پوست، سرطان مهبل، سرطان دهانه رحم و برخی از سرطان‌های مربوط به زنان، سرطان مثانه و سرطان آلت تناسلی خطر ابتلا به لنف ادم را افزایش می‌دهند.
- پرتودرمانی- این کار برای از بین بردن بافت‌های سرطانی انجام می‌شود اما گاهی به بافت‌های سالم نیز آسیب می‌زند. هنگامی که از پرتودرمانی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی در گره‌های لنفاوی استفاده شود خطر آسیب به دستگاه لنفاوی و در نتیجه ایجاد بیماری لنف ادم بالا می‌رود.
- عفونت‌ها- عفونت سلولیت شدید نوعی عفونت پوستی است که ممکن است به بافت‌های اطراف غدد لنفاوی آسیب بزند. این وضعیت خطر ابتلا به لنف ادم را افزایش می‌دهد. برخی از عفونت‌های انگلی که در بخش‌های گرمسیری دنیا وجود دارد نیز خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
- شرایط التهابی- برخی از شرایط موجب تورم بافت می‌شود که این حالت ممکن است به دستگاه لنفاوی آسیب بزند. برای مثال بیماری آرتریت روماتوئید، درماتیت و یا اگزما.
- بیماری‌های قلب و عروق- این بیماری‌ها بر روی جریان خون تاثیر می‌گذارند. افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی هستند در خطر ابتلا به لنف ادم نیز قرار دارند. بیماری‌های قلبی عروقی از این دست شامل ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT)، زخم وریدی پا، رگ‌های واریسی (بسیار نادر) می‌باشند.
- ضربه و جراحت- سوختگی‌های شدید و هر عاملی که باعث زخم‌های شدید بشود احتمال ابتلا به لنف ادم را افزایش می‌دهد البته این مورد نادری محسوب می‌شود.
آزمایش‌ها و تشخیص‌ها
پزشک هنگام تشخیص لنف ادم سعی می‌کند تا از علل دیگر تورم مانند لخته خون یا عفونتی که شامل غدد لنفاوی نمی‌شود اطمینان حاصل کند. اگر شخص قبلا در خطر ابتلا به لنف ادم قرار داشته مانند جراحی سرطان یا روش درمانی که شامل غدد لنفاوی هم می‌شده است، پزشک تشخیص را بر اساس علائم و نشانه‌های بیماری انجام می‌دهد.
با کمک سی‌تی اسکن می‌توان نواحی مسدود شده در دستگاه لنفاوی را که منجر به لنف ادم می‌شود تشخیص داد.
اگر دلیل واضحی برای لنف ادم وجود نداشته باشد آزمایش تصویربرداری برای پی بردن به علت تورم و علائم و نشانه‌های دیگر بیماری انجام می‌شود. فناوری‌های تصویربرداری زیر برای بررسی بهتر دستگاه لنفاوی انجام می‌گیرد.
- اسکن MRI
- سی‌تی اسکن
- سونوگرافی داپلر- در این روش از امواج فراصوت استفاده می‌شود. این نوع اسکن به شناسایی گرفتگی‌ها کمک می‌کند.
- لنفوسینتی‌گرافی- ماده‌ی رادیواکتیو به دستگاه لنفاوی تزریق می‌شود این ماده در دستگاه اسکن ویژه‌ای نشان داده می‌شود. ماده‌ی رادیواکتیو در دستگاه لنفاوی حرکت می‌کند و در صورت انسداد در هر قسمت از دستگاه لنفاوی قابل تشخیص است.
تعیین گستردگی و شدت تورم:
- روش جابجایی آب-بیمار عضو متورم را درون آب قرار می‌دهد.میزان جابجایی آب اندازه‌گیری می‌شود. از این روش پزشک می‌تواند مقدار حجم عضو پی ببرد.
- دستگاه پرومتری-دستگاهی است که با استفاده از نور مادون قرمز حجم قسمتی از بدن را که آسیب دیده است اندازه‌گیری می‌کند.
- آزمایش اندازه‌گیری ترکیب بدنی-این آزمایش میزان مایع موجود در یک بافت را نشان می‌دهد. الکترود‌هایی در بخش‌های مختلف بدن بیمار قرار داده می‌شود. این الکترودها بار الکتریکی کوچکی را انتشار می‌دهند که این بار سپس بوسیله‌ی یک دستگاه دستی اندازه‌گیری می‌شود. این روش بدون احساس درد انجام می‌شود.
روش‌های درمان
چند روش برای درمان لنف ادم وجود دارد:
فیزیوتراپی و مجموعه‌ی ضدتراکم درمانی
در مراحل اولیه‌ی لنف ادم که تورم هنوز در حد ملایم است می‌توان آن را با لباس‌های فشرده‌سازی، تمرین و بالا نگه داشتن عضو بیمار تشویق به برقراری جریان لنف کرد. اگر تورم شدید باشد فیزیوتراپ از روش درمانی به نام ضدتراکم درمانی کامل استفاده می‌کند. مرحله‌ی اول تخلیه‌ی لنفاوی دستی است که حس آن بیشتر مانند یک ماساژ ملایم می‌باشد. این عمل به بهبود جریان لنف از دست و پا کمک می‌کند. این عمل به همراه بانداژ فشرده‌سازی برای کاهش تورم صورت می‌گیرد. تراپیست اندازه‌ی عضو را در طول جلسات بدقت بررسی می‌کند.
ضدتراکم درمانی از چهار قسمت درمان تشکیل شده است:
- تخلیه‌ی لنفاوی دستی یک روش تخصصی ماساژ است که برای تحریک جریان مایع و کاهش تورم طراحی شده است.
- بانداژ چند لایه‌ی لنف ادم از باندها و لباس‌های فشرده سازی برای حرکت مایع به بیرون از عضو بیمار استفاده می‌کند.
- تمرین‌های درمانی که برای فعال‌کردن ماهیچه‌های عضو بیمار طراحی شده‌اند تا باعث بهبودی تخلیه‌ی لنف شوند.
- برای جلوگیری از عفونت نیز به مراقبت از پوست نیاز است.
تخلیه‌ی لنفاوی دستی (MLD)
در این روش با استفاده از حرکت آرام دست، لنف و مایع اضافی را به سمت بیرون از بافت‌ها و به داخل مجراهای لنفاوی حرکت می‌دهیم. اگرچه این کار نوعی ماساژ به حساب می‌آید اما با ماساژ سنتی که بر پایه‌ی مالش شدید و عمقی است کاملا تفاوت دارد. ماساژ MLD بسیار ملایم است به گونه‌ای که احساس آن مانند کشیده شدن قلم مویی بر روی پوست است. یک جلسه‌ی MLD چیزی در حدود 20 تا 45 دقیقه زمان می‌برد.
بانداژ فشرده‌سازی
نوارپیچی کردن بخش اصلی کار در مرحله‌ی دوم و سوم لنف ادم (لنف ادم متوسط تا شدید) است. بانداژ شامل فشرده کردن بازو یا بخشی از بالای بدن بوسیله‌ی پیچاندن چند لایه نوار است.
از میان مراحل مختلف ضدتراکم درمانی اغلب قسمت MLD توصیه می‌شود. اگرچه ممکن است این قسمت با مراحل دیگر به صورت ترکیبی انجام گیرد.
تمرین
با کمک تراپیست برای حفظ تناسب اندام و برآوردن نیازهای خود برنامه‌ای را تنظیم کنید. قاعده‌ی کلی این است که به آهستگی شروع کنید و توان خود را به تدریج بالا ببرید. از واکنش دست‌ها و بالا تنه‌ی خود برای تشخیص فشاری که وارد می‌آورید استفاده کنید. به یاد داشته باشید که هر بدن پاسخ متفاوتی به تمرین می‌دهد. ممکن است تمرینی که باعث بدتر شدن علائم بیماری شما می‌شود برای فرد دیگر مفید واقع شود.
لیزر‌درمانی سطح پایین
تراپیست برای لیزر درمانی وسیله‌ی دستی کوچکی را برای فواصل زمانی کوتاه هنگام انتقال لیزر بر روی پوستتان قرار می‌دهد. این دستگاه بیشتر شبیه به گوش بین است و شما هنگام کار با آن چیزی را احساس نمی‌کنید. برخی از تراپیست‌ها لیزر درمانی را امر مفیدی می‌دانند و آن را به برنامه‌ی درمانی اضافه می‌کنند بویژه اگر بافت سخت و ضخیمی در زیر پوست (آن را تصلب بافت می‌نامند) وجود داشته باشد.
دستگاه کامپرشن گارمنت
این دستگاه بسیار به تخلیه لنف ادم کمک می کند و یکی از دستگاه های پیشرفته کلنیک در کنترل لنف ادم می باشد .برای رفاه بیماران دستگاه کامپرشن گارمنت در کلنیک تخصصی پیشگام موجود است.
پیشگیری از لنف ادم
مراقب پوستتان باشید- عضو مبتلا به لنف ادم نسبت به عفونت پوستی آسیب‌پذیرتر می‌شود زیرا میزان لنفوسیت‌ها (با عفونت مبارزه می‌کنند) در قسمت مبتلا به لنف ادم کمتر می‌شود. اگر فرد با اقدامات پیشگیرانه احتمال بریدگی و خراش را کاهش بدهد احتمال عفونت‌های ثانویه به طور چشمگیری کاهش پیدا می‌کند.
