شانه درد ناشی از بورسیت
کیسه بسیار کوچک و مملو از مایعی به نام بورس داخل هر شانه وجود دارد. بورس اصطکاک بین استخوان‌های مفصل شانه را کاهش می‌دهد. اگر بورس شانه ملتهب شود، عارضه‌ای به نام بورسیت شانه بروز می‌یابد.
از دلایل بورسیت شانه می‌توان به آسیب‌دیدگی، استفاده نامناسب و بیش از حد یا ابتلا به عارضه‌هایی مانند روماتیسم مفصلی اشاره کرد که باعث التهاب مفصل می‌شوند. از بورسیت شانه با اصطلاح «بورسیت زیراخرمی» نیز یاد می‌شود. درمان‌های خانگی و تخصصی مختلفی برای درمان بورسیت وجود دارد.
بورسیت شانه چیست؟
بورس کیسه بسیار کوچک و مملو از مایعی است که مانند سطحی لغزنده عمل می‌کند تا اصطکاک بین بافت‌های بدن کمتر شود. 160 بورس در بدن وجود دارد؛ بورس‌های بزرگ در مجاورت تاندون‌های نزدیک به مفصل‌های بزرگی مانند شانه، آرنج، مفصل ران و زانو قرار دارند.
بورسیت به معنای التهاب بورس است؛ التهاب یا آسیب‌دیدگی بورس دور مفصل شانه باعث ابتلا به بورسیت شانه می‌شود.
دلایل بورسیت شانه
بورس در اثر آسیب‌دیدگی، عفونت یا ابتلا به روماتیسم مفصلی ملتهب می‌شود ـ البته عفونت جزء دلایل نادر بورسیت شانه محسوب می‌شود. موارد زیر نمونه‌هایی از ابتلا به انواع بورسیت است:
- عفونت بورس جلوی زانو به دلیل خراش برداشتن زانو در اثر کشیده شدن روی آسفالت که به آن بورسیت سپتیک دور کشکک زانو گفته می‌شود؛
- التهاب بورس آرنج به دلیل کریستال‌های نقرسی که به آن بورسیت نقرسی برجستگی آرنج گفته می‌شود و
- آسیب‌های جزئی ناشی از گذاشتن کیسه‌های خرید داخل ماشین که باعث التهاب بورس شانه و ابتلا به بورسیت شانه می‌شود.
بیماران دچار بورسیت دچار چه علائم و عوارضی می‌شوند؟
بورس شانه مانند محافظ برای تاندون روتاتورکاف عمل می‌کند؛ این تاندون استخوان‌ها را به هم متصل می‌کند. ابتلا به بورسیت باعث می‌شود که انجام دادن بعضی حرکت‌های شانه و تاندون با ناراحتی و درد شدیدی همراه باشد. درد بورسیت شانه به شدت و نوع آسیب بستگی داد. شایع‌ترین علائم بورسیت به شرح زیر است:
- احساس ناراحتی هنگام خوابیدن روی شانه؛
- احساس درد در سمت خارجی یا بالایی شانه
- شدیدتر شدن درد هنگام بالا بردن بازو به طرفین؛
- احساس درد هنگام هل دادن اشیاء یا در یا باز کردن در؛
- احساس درد هنگام حرکت دورانی بازو و
- احساس درد و فشار هنگام فشار دادن بالای شانه.
دلایل ابتلا به بورسیت شانه
هرچند دلایل گوناگونی برای ابتلا به بورسیت شانه وجود دارد، این عارضه معمولاً پیامد وارد شدن فشار شدید به بورس است. تحریک بورس را به طور کلی می‌توان به سه گروه تقسیم کرد؛ نوع اول موسوم به بورسیت مزمن، عامل‌های خطر متعددی دارد. بورسیت مزمن شایع‌ترین نوع بورسیت است و به مرور زمان در اثر تحریک مکرر بورس بروز می‌یابد. اکثر بیماران مبتلا به بورسیت مزمن دچار مشکلات زمینه‌ای نیستند و التهاب بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می‌دهد. نقرس، نقرس کاذب، دیابت، روماتیسم مفصلی و اورمی را نمی‌توان شایع‌ترین دلایل این نوع از ورم بورس محسوب کرد، اما بورسیت در میان بیماران مبتلا به عارضه‌های فوق مشاهده می‌شود.
بورسیت عفونی نوع دوم و جدی‌تری از بورسیت است؛ در این حالت باکتری‌ها باعث عفونت بورس می‌شوند. پخش شدن عفونت در بدن موجب بروز مشکلات جدی می‌شود.
آخرین نوع بورسیت که معمولاً در ورزشکاران دیده می‌شود، بورسیت تروماتیک یا بورسیت تروماتیک حاد است. درصد شیوع بورسیت تروماتیک از دو نوع دیگر کمتر است و علت آن سایش مکرر دست به سطحی سخت یا خم کردن بیش از حد مفصل است.
آسیب‌دیدگی یا استفاده نامناسب و بیش از حد، شایع‌ترین علت بورسیت است. عفونت نیز می‌تواند علت بورسیت باشد. مشکلات دیگری نیز می‌تواند باعث ابتلا به بورسیت شود که از آن جمله می‌توان به آرتریت، نقرس، تاندونیت، دیابت و بیماری تیروئید اشاره کرد.
شکل استخوان‌های بیماران مبتلا به بورسیت به گونه‌ای است که فضای کمتری نسبت به حالت عادی باقی می‌ماند؛ به همین دلیل حتی ضخیم شدن جزئی تاندون‌ها یا بورس‌ها موجب بروز علائم می‌شود. برخی افراد به دلیل آن که بیشتر از شانه‌شان استفاده می‌کنند، بیشتر مستعد ابتلا به بورسیت شانه هستند. افراد زیر مستعد دچار شدن به بورسیت شانه هستند:
- نجارها؛
- موسیقی‌دانان؛
- ورزشکاران و
- باغبان‌ها
البته همه ممکن است به شانه‌شان آسیب بزنند و دچار بورسیت شوند.
علائم بورسیت شانه
التهاب بورس باعث بروز عوارض زیر در مفصل درگیر می‌شود:
- درد یا خشکی مفصل؛
- درد هنگام حرکت دادن مفصل یا فشار دادن آن بیشتر می‌شود و
- سرخ و متورم شدن مفصل.
تشخیص نوع بورسیت
گاهی اوقات علائم بورسیت نشان دهنده ابتلا به نوع خاصی از این عارضه است، اما تمایز قائل شدن بین انواع بورسیت غالباً دشوار است؛ به ویژه افتراق بورسیت مزمن از بورسیت عفونی بسیار سخت است. بورسیت مزمن با ورم همراه است، اما دیگر نشانه‌های جدی‌تر عفونت بورس، مانند سرخی، التهاب، تب و درد را ندارد. بیمارانی که دچار این علائم می‌شوند، به درمان نیاز دارند.
زمان مراجعه به پزشک
در صورت بروز علائم زیر به پزشک مراجعه کنید:
- درد مفصلی ناتوان کننده؛
- ناتوانایی ناگهانی در حرکت دادن مفصل؛
- کبودی، قرمزی و ورم شدید یا راش و حساسیت پوستی در ناحیه درگیر؛
- درد تیز و تیرکشنده یا انفجاری، به ویژه هنگام ورزش یا تقلای جسمی و
- تب.
آماده شدن برای مراجعه به پزشک
احتمالاً ابتدا به پزشک خانوادگی‌تان مراجعه می‌کنید و ایشان شما را به پزشک متخصص در اختلال‌های مفصلی یعنی متخصص روماتولوژی ارجاع می‌دهند.
اقداماتی که می‌توانید قبل از مراجعه به پزشک انجام بدهید
فهرستی شامل موارد زیر تهیه کنید:
- توصیف دقیق از علائم و زمان شروع آنها؛
- اطلاعات درباره سابقه پزشکی خود و خانواده‌تان؛
- تمام داروها و مکمل‌های مصرفی فعلی و مقدار مصرف آنها و
- پرسش‌هایی که می‌خواهید از پزشک بپرسید.
درباره بورسیت می‌توانید پرسش‌های زیر را مطرح کنید:
- محتمل‌ترین علت بروز علائم چیست؟
- دلایل احتمالی دیگر کدام است؟
- چه آزمایش‌هایی باید انجام بدهم؟
- کدام رویکرد درمانی را توصیه می‌کنید؟
- بیماری‌های دیگری هم دارم؛ بهترین روش برای مدیریت تمام آنها کدام است؟
- لازم است فعالیت‌های‌ام را محدود کنم؟
- بروشور یا راهنمای مکتوبی دارید که بتوانم آن را مطالعه کنم؟ بازدید از چه وب‌سایت‌هایی را توصیه می‌کنید؟
اقداماتی که پزشک در جلسه ویزیت انجام می‌دهد
پزشک بخش‌های مختلف دور شانه دردناک را حین معاینه بالینی فشار می‌دهد تا تشخیص بدهد که آیا بورس خاصی مولد درد است یا خیر.
پزشکان معمولاً پرسش‌های زیر را از بیماران می‌پرسند:
- دردتان ناگهانی شروع شد یا به تدریج؟
- شغلتان چیست؟
- چه سرگرمی‌ها یا تفریح‌هایی دارید؟
- درد هنگام انجام دادن فعالیت‌های خاصی مانند زانو زدن یا بالا رفتن از پله‌ها شروع یا تشدید می‌شود؟
- به تازگی زمین خورده‌اید یا آسیب دیگری دیده‌اید؟
- چه درمان‌هایی را امتحان کرده‌اید؟
- این درمان‌ها چه اثری داشتند؟
روش‌های درمان بورسیت
روش درمان به نوع بورسیت بستگی دارد. برای درمان بورسیت مزمن توصیه می‌شود که انجام فعالیت‌های ایجاد کننده ورم را محدود کنید. حتی گاهی اوقات لازم است که دست درگیر با آتل بسته شود تا بی‌حرکت بماند. همچنین برای درمان بورسیت مزمن از پدهای محافظ زانو یا آرنج و داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن، ناپروسین و سلبرکس به مدت چند هفته استفاده می‌شود. توصیه می‌کنیم روزی دو یا سه بار، هر بار به مدت 20 ـ 30 دقیقه یخ روی مفصل متورم بگذارید تا ورم فروکش کند؛ ممکن است ورم تا چندهفته استمرار داشته باشد. گرمادرمانی به دلیل اثری که بر افزایش التهاب دارد، برای درمان بورسیت مناسب نیست. تزریق استروئید داخل بورس، ورم و التهاب را کم می‌کند، اما این تزریق عوارض جانبی ناخوشایندی مانند عفونت، آتروفی پوست و درد مزمن را به دنبال دارد. تزریق کورتیزون (کورتون) صرفاً زمانی انجام می‌شود که درمان‌های فوق کمکی به بهبود بورسیت نکرده باشد؛ ضمناً چنانچه احتمال عفونت بورس وجود داشته باشد، نمی‌توان کورتیزون به آن تزریق کرد.
بورسیت عفونی به ارزیابی فوری توسط پزشک نیاز دارد. ممکن است پزشک مایع جمع شده داخل بورس را طی عملی به نام آسپیراسیون با سرنگ تخلیه کند تا بورس کوچک‌تر شود؛ مایع تخلیه شده نیز برای بررسی وجود عفونت به آزمایشگاه ارسال می‌شود. آنتی‌بیوتیک برای کشتن باکتری‌ها لازم است. خطر اصلی بورسیت عفونی، منتشر شدن باکتری‌ها در خون است. استفاده از یخ، استراحت و مصرف داروهای ضدالتهابی، مانند دیگر گونه‌های التهاب بورس، برای رفع ورم و التهاب بورسیت عفونی نیز مفید است.
بورسیت تروماتیک معمولاً از طریق آسپیراسیون درمان می‌شود، یعنی این که پزشک مایع یا خون را با سوزنی کوچک از درون بورس آسیب دیده بیرون می‌کشد. استفاده از یخ و مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) نیز به کاهش ورم کمک می‌کند. همچنین لازم است بورس را با باند کشی ببندید و هنگام ازسرگیری فعالیت‌هایی که باعث بورسیت شده است، از پد محافظ استفاده کنید. محافظت از شانه به ویژه برای بسکتبالیست‌ها، کشتی‌گیران و فوتبالیست‌هایی مهم است که روی چمن مصنوعی بازی می‌کنند. همچنین باغبان‌ها، سقف‌سازان و نصب کننده‌های کارپت باید نکات احتیاطی خاصی را برای پیشگیری از تحریک ناحیه زانو انجام بدهند.
درمان‌های خانگی بورسیت شانه
چون بورسیت غالباً پیامد التهاب است، انتظار می‌رود که اگر مدتی به شانه استراحت بدهید، علائم بورسیت برطرف شود. در ادامه چند درمان خانگی ساده را برای‌تان توضیح می‌دهیم که به کاهش علائم بورسیت کمک می‌کند.
استراحت دادن به شانه
پرهیز از انجام دادن فعالیت‌هایی که می‌دانید باعث تشدید علائم می‌شود، می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. فعالیت‌های عامل بورسیت غالباً فعالیتی شغلی یا تفریحی است.
مصرف داروهای مسکن بدون نسخه
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب، مانند ایبوپروفن (ادویل و مورتین) یا ناپروکسن سدیم (الیو)، کمک مؤثری به کاهش التهاب می‌کنند. استامینوفن (تایلنول) نیز درد را تسکین می‌دهد.
گذاشتن کیسه یخ روی ناحیه آسیب دیده
همواره نوعی پوشش محافظ بین یخ و پوستتان بگذارید. هر بار بیش از 10 ـ 15 دقیقه از کمپرس سرد استفاده نکنید.
بستن بریس یا شانه‌بند طبی
بریس مانند یادآوری است که به شما تذکر می‌دهد باید به دستتان استراحت بدهید و زیاد به آن فشار نیاورید. شانه‌بند طبی را می‌توانید از اکثر داروخانه‌ها تهیه کنید، البته ممکن است لازم باشد پزشک یا متخصص فیزیوتراپی روش صحیح استفاده از آن را به شما آموزش بدهد.
اگر علائم بورسیت برطرف نشد، چه‌کار می‌توانم بکنم؟
علائم در صورت انجام درمان‌های فوق باید بهبود پیدا کند، در غیر این صورت باید به پزشک مراجعه کنید. اقدام برای درمان در صورت مشکوک بودن به عفونت ضروری است. همچنین اگر متوجه متورم بودن بیش از یک ناحیه شدید یا اگر ورم علی‌رغم انجام درمان‌های فوق بیشتر شد، حتماً برای ارزیابی وضعیتتان به پزشک مراجعه کنید.
درمان التهاب شدید شانه
مصرف داروهای مسکن و کورتیکواستروئید
اگر درمان‌های خانگی مؤثر نباشد، پزشک مسکن‌های قوی‌تری را تجویز می‌کند؛ البته مسکن علت اصلی التهاب بورس را درمان نمی‌کند.
تزریق کورتیکواستروئید (کورتون) دور بورس، روش دیگری برای درمان التهاب بورس شانه است. البته تزریق را چند بار بیشتر نمی‌شود تکرار کرد، چون تزریق کورتون احتمال پارگی تاندون را افزایش می‌دهد.
چه زمانی جراحی برای درمان بورسیت ضروری می‌شود؟
جراحی به ندرت برای درمان التهاب شانه ضرورت پیدا می‌کند و معمولاً فقط برای درمان بورسیت مزمنی انجام می‌شود که واکنش مناسبی به درمان‌های غیرجراحی نشان نداده است. برش و تخلیه (جراحی I and D) متداول‌ترین عمل جراحی برای درمان بورسیت است و فقط برای التهاب بورس عفونی انجام می‌شود. ابتدا جراح پوست را با داروی بی‌حسی به طور موضعی بی‌حس می‌کند، سپس بورس را با نیشتر باز می‌کند و در نهایت مایع موجود در بورس ملتهب را تخلیه می‌کند. گاهی اوقات لازم است که جراح کل بورس را بردارد، برداشتن برس فقط زمانی توصیه می‌شود که ورم آن دردسرساز شده باشد.
جراحی
جراحی برای درمان بورسیت در موارد نادر توصیه می‌شود. پزشکان معمولاً جراحی را توصیه نمی‌کنند، مگر آن‌که علائم بیمار 6 ـ 12 ماه استمرار داشته و واکنش مناسبی به درمان‌های غیرجراحی نشان نداده باشد.
اگر جراحی لازم باشد، معمولاً به روش بسته و آرتروسکوپی انجام می‌شود؛ یعنی این که جراح برش‌های کوچکی را روی پوست ایجاد می‌کند و ابزار جراحی را برای برداشتن بافت‌های آسیب دیده‌ای وارد بدن می‌کند که به بورس فشار می‌آورد یا آن را تحریک می‌کند.
پزشک گاهی اوقات بورس را برمی‌دارد تا فضای بیشتری برای تاندون ایجاد شود. فیزیوتراپی برای تسریع دوران بهبود توصیه می‌شود.
پیشگیری
هرچند تمام گونه‌های بورسیت قابل پیشگیری نیست، می‌توانید خطر ابتلا به بورسیت و شدت بورسیت را با تغییر در روش انجام دادن فعالیت‌های خاص کمتر کنید. رعایت توصیه‌های زیر به پیشگیری از التهاب شانه کمک می‌کند:
- استفاده از پدهای محافظ زانو:اگر فعالیت‌های شغلی یا تفریحی‌تان مستلزم زانو زدن فراوان باشد، استفاده از پد محافظ باعث می‌شود که فشار کمتری به زانوها وارد شود.
- بلند کردن بار به روش درست:زانوها را برای بلند کردن اشیاء خم کنید، در غیر این صورت فشار مضاعفی به بورس‌های مفصل ران وارد می‌شود.
- استفاده از چرخ برای حمل بارهای سنگین:حمل بارهای سنگین فشار شدیدی را به بورس‌های شانه وارد می‌کند، بنابراین برای جابه‌جا کردن بارهای سنگین از چرخ استفاده کنید.
- مرتب به خودتان استراحت بدهید:حین انجام دادن فعالیت‌های تکراری مرتب به خود استراحت بدهید یا فعالیت‌های دیگری را در وقفه‌های منظم انجام بدهید.
- نگه داشتن وزن در حد سالم:اضافه وزن فشار بیشتری را به مفصل‌ها وارد می‌کند.
- ورزش:عضله‌ها را تقویت کنید تا عضله‌های قوی از مفصل آسیب دیده محافظت کند.
- گرم کردن بدن و نرمش‌های کششی:پیش از انجام دادن ورزش‌ها و فعالیت‌های سنگین بدن را گرم کنید و نرمش‌های کششی انجام بدهید تا به این ترتیب از مفصل‌ها در برابر آسیب‌دیدگی محافظت کرده باشید.
ورزش‌های بورسیت شانه
حرکات زیر را می‌توانید دو یا سه بار در روز برای کشش عضله‌های شانه انجام بدهید. انجام دادن حرکات کششی به کاهش تنش شانه کمک می‌کند.
کشش از پشت
- بنشینید یا بایستید، بازو را از جلوی بدن رد کنید و دست را پشت شانه مخالف بگذارید.
- پشت آرنج را با دست دیگر فشار بدهید تا کشش عمیق‌تر شود و کشش را در پشت شانه احساس کنید.
- 15 ـ 30 ثانیه در این حالت بمانید. حرکت را 2 ـ 4 بار تکرار کنید.
- جای دست‌ها را عوض کنید و کشش را روی طرف مقابل انجام بدهید.
به هم فشار دادن کتف‌ها
- بایستید یا بنشینید و بازوها را کنار بدن بگذارید. شانه‌ها را به عقب فشار بدهید و سعی کنید کتف‌ها را به هم برسانید. شانه‌ها را حین انجام حرکت پایین نگه دارید تا کشش بیشتری را جلوی شانه‌ها احساس کنید.
- 6 ثانیه در این حالت بمانید.
- حرکت را 6 ـ 8 بار تکرار کنید.
تمرین افزایش دهنده دامنه حرکتی کتف
- شانه‌ها را مانند زمان شانه بالا انداختن بالا ببرید و 5 ثانیه در این وضعیت نگه دارید. سپس شانه‌ها را پایین بیاورید.
- شانه‌ها را پایین بیاورید تا کشش را بالای شانه‌ها احساس کنید. 5 ثانیه در این وضعیت بمانید.
- شانه‌ها را به صورت دورانی 5 بار رو به عقب بچرخانید. سپس حرکت را متوقف کنید و این بار شانه‌ها را پنج بار رو به جلو بچرخانید.
پیش‌آگهی بورسیت شانه
بورسیت غالباً عارضه‌ای مزمن است، به این معنا که استفاده بیش از حد موجب تشدید علائم می‌شود. می‌توانید محرک‌های بورسیت را شناسایی کنید، یکی از این محرک‌ها می‌تواند کار کشیدن بیش از حد از شانه و فشار آوردن به عضلات شانه باشد.
پس از یافتن سطح فعالیت مناسب می‌توانید علائم بورسیت را ضمن حفظ فعالیت کاهش دهید. البته گاهی اوقات فقط جراحی می‌تواند علت اصلی بورسیت را کاملاً اصلاح کند.
