انحراف شست پا یا (هالوکس والگوس) ممکن است به دلیل پوشیدن کفش نامناسب ایجاد شود. یک توده استخوانی دردناک که در قسمت بیرونی استخوان شست پا به وجود میآید و در اصطلاح پزشکی هالوکس والگوس نامیده میشود. کفشهایی با پنجههای باریک و ایستادن برای مدت طولانی درد انحراف شست پا را شدیدتر میکند.
روشهای مختلفی برای درمان انحراف شست پا وجود دارد از جمله فیزیوتراپی. درصورتیکه استفاده از پدهای بین یون یا پدها انحراف شست پا، فاصله دهنده به انگشتان پا و پوشیدن کفشهای مناسب کمکی نکرد فرد باید تحت جراحی قرار گیرد. در این مقاله در خصوص علل بروز انحراف شست پا، علائم و روشهای تشخیص و درمان آن صحبت شده است.
علل انحراف شست پا (هالوکس والگوس)
علت اصلی انحراف شست پا ژنتیک میباشد و بسیاری از افرادی که به این بیماری مبتلا هستند در این زمینه دارای سابقهٔ خانوادگی میباشند. پوشیدن کفشهای تنگ در افرادی که مستعد انحراف شست پا هستند باعث تغییر حالت استخوان شست میشود. این ثابت میکند که چرا شیوع این بیماری در زنان بیشتر از مردان میباشد. کفشهای پاشنه بلند نوکتیز علت اصلی بروز این بیماری نیستند؛ اما میتوانند وقوع آن را شدت ببخشند. از دیگر عوامل بروز انحراف شست پا میتوان به آسیبدیدگی، آرتروز و عدم تعادل عضلانی اشاره کرد.
میزان شیوع این بیماری در افراد بالا میباشد. حدود 23% از بزرگسالان در بازهٔ سنی بین 18 تا 65 سال و 35.7% افراد بالای 65 سال به این عارضه مبتلا میباشند. میزان شیوع این بیماری در زنان (30%) و افراد مسن (35.7%) بیشتر از دیگر افراد است. همچنین افرادی با کف پای صاف و انگشتان چکشی بیش از دیگران در معرض ابتلا به انحراف شست پا قرار دارند.
مشکلات انحراف شست پا (هالوکس والگوس)
از عوارض ناشی از انحراف شست پا میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- بورسیت. این عارضه دردناک زمانی رخ میدهد که کیسههای پر از مایع مفصلی که در اطراف مفاصل وجود دارند ملتهب میشوند.
- انگشت چکشی. این بیماری نوعی خمشدگی غیرطبیعی در مفصل میانی انگشت میباشد که به طور معمول در انگشت کناری شست پا به وجود میآید و باعث درد و ایجاد فشار بر دیگر انگشتان میشود.
- متاتارسالژی. این بیماری باعث تورم و درد در قسمتی میشود که انگشتان به کف پا متصل شدهاند.
علائم انحراف شست پا (هالوکس والگوس)
همهٔ انحرافات شست پا دردناک نمیباشند و در برخی موارد فرد با وجود زیاد بودن انحراف شست پا، فرد هیچ دردی نخواهد داشت. با این حال این انحراف میتواند باعث وارد شدن فشار به دومین انگشت شده و باعث شود تا انگشت حالت چکشی به خود بگیرد. در برخی موارد دو انگشت اول بر روی یکدیگر قرار میگیرند و راهرفتن را مشکل میکنند. برای تشخیص این بیماری علائم زیادی وجود دارند از جمله:
- انحراف بیش از 10 درجهٔ شست پا به سمت بیرون
- معمولاً شست پا بر روی محور خود جابهجا میشود.
- بیرونزدگی اولین استخوان متاتارس در گوشه داخلی کف پا
- التهاب، قرمزی و تورم بورسا در برخی موارد
- صاف بودن قوس کف پا و پهن شدن کف پا
- کاهش انعطافپذیری و ثابت شدن بدشکلی پا
- تغییر حالت و بدشکلی انگشتان مجاور
- قرمزشدن و بزرگ و برآمده شدن مفصل متاتارسوفالانژیال
- محدود شدن حالت انعطافپذیری شست پا به علت خشکشدگی آن
- قرمزی و پینه بستن بالشتک زیر انگشتان پا
چه موقع باید به دکتر برای درمان انحراف شست پا مراجعه کرد؟
در صورت بروز موارد زیر باید به پزشک مراجعه نمایید:
- سختی در راهرفتن
- کاهش دامنهٔ حرکات انگشت شست پا
- تورم شدید و قرمزی مفاصل انگشتان
- علائم عفونت بعد از جراحی مانند تب
تشخیص انحراف شست پا (هالوکس والگوس)
تشخیص انحراف شست پا حتی برای افراد غیرمتخصص نیز راحت است. پزشک معمولاً با نگاهکردن به انگشتان پا انحراف شست را تشخیص میدهد. این عارضه به طور معمول با زاویهٔ بزرگشدهٔ مفصل متاتارسوفالانژیال همراه است. توصیفات بیمار از شرایط بیماری تشخیص پزشک را کامل میکند.
علاوه بر این انحراف شست پا باعث تغییر حالت و بدشکلی پا میشود. کاهش قوس عرضی کف پا و فرورفتگی سر استخوان متاتارس علت اصلی بروز انحراف استخوان شست پا میباشد.
به جز این، انحراف شست پا با برخی دیگر از نقصهای قوس کف پا همراه است. اولین چیزی که قابل تشخیص میباشد کج شدن پا است که به دلیل نقص در قوس طولی کف پا به وجود میآید. در این حالت پاشنه پا حالت X به خود میگیرد.
بیماران مبتلا به انحراف شست پا معمولاً بعد از ایستادن یا راهرفتن طولانیمدت دچار درد شدید پا خواهند شد.
انحراف شست پا معمولاً در افراد خانواده موروثی میباشد به همین دلیل پزشک در خصوص این بیماری در دیگر افراد خانواده از فرد سؤال خواهد پرسید.
برای تشخیص دقیقتر این بیماری از بیمار عکس اشعه ایکس گرفته میشود. با این عکس میزان و شدت انحراف و تغییر شکل مشخص خواهد شد. در طی این پروسه در حالت ایستاده میزان دقیق زاویه انحراف شست نسبت به زاویهٔ صحیحی که باید داشته اندازه گرفته میشود.
به کمک امآرآی نیز میتوان میزان آسیبدیدگی غضروفها، بافت نرم و استخوانها را مشخص نمود.
- انحراف داشتن شست پا تا 10 درجه طبیعی میباشد.
- بین 16 تا 20 درجه انحراف جزئی است.
- بین 16 تا 40 درجه انحراف متوسط.
- در انحراف شدید شست پا زاویهٔ انحراف بیش از 40 درجه میباشد.
درمان انحراف شست پا (هالوکس والگوس)
انحراف شست پا از بین نخواهد رفت. روشهای درمان این بیماری بهشدت آن و میزان دردی که ایجاد میکند بستگی دارد. در درمان انحراف شست پا تمرکز بر از بین بردن علائم و عوارض این بیماری است و شامل موارد زیر میشود:
درمان خانگی
روشهای غیر جراحی برای ازبینبردن درد و فشار ناشی از انحراف شست به شرح زیر میباشند:
- عوضکردن کفش. پوشیدن کفشهایی با داشتن فضای پهن در قسمت پنجهها فشار را از روی انگشتان پا برمیدارد. میتوانید برای گشاد کردن کفشهایی که دارید از برخی دستگاههای کششی مخصوص استفاده کنید. سعی کنید از کفشهای راحت استفاده کنید که فضای کافی برای انگشتان پا دارد.
- استفاده از پد. استفاده از پدهای مخصوص انحراف شست پا که بدون نسخه در داروخانهها به فروش میرسند ممکن است به درمان این بیماری کمک کند. این پدها مانند یک حائل بین پا و کفش عمل میکنند و درد را کاهش میدهند. همچنین میتوانید برای قراردادن انگشتان در حالت طبیعی از چسب پزشکی استفاده کنید.
- داروها. استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن به کاهش درد انحراف شست پا کمک میکنند. تزریق کورتون نیز میتواند باعث کاهش درد شود.
- کفی کفش. استفاده از کفیهای طبی کفش باعث میشود تا فشار وارده به پا در هنگام حرکت به طور مساوی پخش شود. با این کار علائم بیماری کاهش پیدا کرده و از شدیدتر شدن انحراف شست پا جلوگیری میشود. استفاده از کفیهای طبی که بدون نسخه به فروش میرسند به درمان برخی افراد کمک میکند. اما در موارد شدیدتر پزشک برای بیمار ارتز مخصوص تجویز مینماید.
درمانهای پزشکی
به کمک درمانهای پزشکی عوارض ناشی از انحراف شست پا کاهش پیدا میکنند. این روشهای درمانی به شرح زیر میباشند:
- فیزیوتراپی. ماساژ، فیزیوتراپی و اولتراسوند درمانی چسبندگی بافت نرم را از بین برده و باعث کاهش درد و التهاب میشود. برای تقویت عضلات اطراف شست پای دچار انحراف شده تمرینات ورزشی مخصوصی وجود دارد که به مرور زمان باعث کاهش انحراف شست نیز میشوند.
- تزریق. تزریق استروئید میتواند به کاهش درد و تورم کمک کند، اما مصرف بیش از اندازه آن و یا تزریق مستقیم آن به مفصل آسیبزننده میباشد. این روش معمولاً در صورت مؤثر نبودن روشهای دیگر و برای جلوگیری از جراحی مورد استفاده قرار میگیرد.
روشهای جراحی
درصورتیکه هیچ یک از روشهای ذکر شده در درمان و برطرف شدن علائم انحراف شست پا مؤثر نبودند ممکن است به جراحی احتیاج پیدا کنید. توصیه میشود فقط درصورتیکه انحراف شست پا باعث درد شدید شده و زندگی روزانهٔ شما را مختل نموده است جراحی شوید. برای درمان انحراف شست پا روشهای جراحی متعددی وجود دارد و نمیتوان گفت یک روش برای همه مناسب میباشد. پروسهٔ جراحی برای درمان انحراف شست پا ممکن است شامل یک جراحی ساده و یا جراحی ترکیبی شود. این پروسه شامل موارد زیر میشود:
- برداشتن بافت ملتهب از اطراف مفصل انگشت شست
- صاف کردن انگشت شست با برداشتن بخشی از استخوان
- تغییر زاویه و تنظیم مجدد برخی استخوانهای قسمت جلویی پا برای اصلاح زاویهٔ غیرعادی مفصل شست پا
- متصل کردن مجدد استخوانهای مفصل آسیبدیده
راهرفتن بر روی پا بلافاصله بعد از جراحی امکانپذیر میباشد. بااینحال برای رسیدن به بهبودی کامل باید چندین هفته تا چند ماه صبر نمود. برای جلوگیری از عود کردن دوبارهٔ بیماری باید بعد از جراحی از کفش مناسب استفاده کنید. برای بسیاری از افراد پوشیدن کفش نوکتیز بعد از جراحی غیرواقعی به نظر میرسد. در خصوص مواردی که بعد از جراحی رخ میدهد از پزشک خود سؤال نمایید.
روشهای پیشگیری از انحراف شست پا (هالوکس والگوس)
استفاده از کفش مناسب کلیدیترین مسئله در خصوص پیشگیری از ابتلا به انحراف شست پا و یا جلوگیری از شدیدتر شدن آن میباشد. پزشک در خصوص انتخاب کفش مناسب شما را راهنمایی خواهد کرد. بهطورکلی شما باید کفشهایی بخرید که قسمت پنجهٔ پهن و کفی نرمی داشته باشند. از پوشیدن کفشهای باریک و نوکتیز و کفشهای پاشنه بلندی که باعث واردشدن فشار بر قسمت جلویی پا میشوند پرهیز کنید. در صورت داشتن کف پای صاف یا دیگر مشکلات ارثی مرتبط با پا، استفاده از ارتزهای سفارشی میتواند از ابتلای شما به انحراف شست پا جلوگیری کرده یا سرعت گسترش آن را کاهش دهد.
سؤالات متداول
انحراف شست پا تا چه اندازه خطرناک میباشد؟
انحراف شست پای شدید با ایجاد مشکل در اتصالات استخوانها، تاندون و رباطها میتواند در عملکرد پا اختلال شدیدی ایجاد کند. برای مثال انحراف استخوان شست پا میتواند به دیگر انگشتان پا آسیب برساند. این انگشتان تحتفشار ناشی از انگشت شست خم شده و حالت چکشی به خود میگیرند.
آیا پابرهنه راهرفتن به انحراف شست کمک میکند؟
پابرهنه راهرفتن در مراحل اولیه انحراف شست پا عالی میباشد. پابرهنه بودن باعث میشود تا مفاصل انگشتان پا قوی شوند.
در صورت درمان نکردن انحراف شست پا چه رخ میدهد؟
درمان نکردن انحراف شست پا میتواند منجر به آرتروز شود، مخصوصاً اگر مفصل انگشت شست در طولانیمدت آسیب زیادی دیده باشد. این بیماری باعث میشود تا غضروف مفاصل از بین بروند. درحالیکه انحراف شست پا را میتوان با کمک جراحی درمان نمود؛ اما آرتروز و درد ناشی از آن درمانی ندارد.
آیا میتوان شست پای دارای انحراف را بهجای خود برگرداند؟
با استفاده از آتل بین یون یا فاصله گذار میان انگشتان میتوان بهتدریج شست پا را به حالت نرمالتری در آورد. به همین دلیل از انجامدادن کارهایی که پا را دوباره به حالت قبلی باز میگردانند پرهیز کنید.
آیا میتوان شست پای دارای انحراف را ماساژ داد؟
ماساژ دادن شست پا به کاهش درد آن کمک میکند. انحراف شست پا دارای نقاط فشاری است که باعث کوتاهشدن ماهیچهها میشود. ماساژ دادن این قسمتها میتواند به کشیدهشدن ماهیچههای اطراف کمک کند.
دوران نقاهت بعد از جراحی انحراف شست پا چقدر است؟
بیشتر افرادی که تحت جراحی انحراف شست پا قرار میگیرند ظرف 6 تا 12 هفته بهبودی کامل خود را به دست میآورند و میتوانند فعالیتهای روزمره خود را از سر گیرند.
آیا پوشیدن صندل برای انحراف شست پا خوب است؟
انحراف شست پا در بیشتر موارد به دلیل پوشیدن کفشهای نامناسب و تنگ رخ میدهد. به همین دلیل پوشیدن صندل به دلیل باز بودن قسمت جلویی آن به انگشتان فضای کافی میدهد و به درمان انحراف شست پا کمک میکند.
سرعت رشد انحراف شست پا چقدر است؟
انحراف شست پا بهآرامی و معمولاً در طی یک سال ایجاد میشود. این عارضه بیشتر از دردناک بودن، ناراحتکننده است. اما به مرور زمان میتواند باعث بروز درد و عوارض دیگر شود. از عوارض این بیماری میتوان به قرمزی، تورم، حساسیت و درد در قسمت ابتدایی انگشتان و بافت زیر آن اشاره کرد.
برای تسکین درد انحراف شست پا چه باید کرد؟
استفاده از کمپرس یخ بر روی انگشت شست در زمانی که ملتهب میشود و یا در زمانی که برای مدت طولانی ایستادهاید به کاهش درد و تورم آن کمک میکند. درصورتیکه حس لامسهٔ شما کاهشیافته یا بیماریهای مرتبط با گردش خون دارید قبل از استفاده از یخ از پزشک خود مشورت بگیرید.
