التهاب کف پا (فاشیا پلانتار) چیست؟ چه درمان‌هایی برای آن وجود دارد؟

فاشیای کف پا یکی از اصلی‌ترین دلایل درد پاشنه پا می‌باشد. در این عارضه، بافت ضخیمی که استخوان پاشنه را به انگشتان پا متصل می‌کند ملتهب می‌شود. التهاب فاشیا باعث می‌شود تا فرد در هنگام صبح و بعد از برداشتن اولین قدم‌ها دردی شدید و کوبنده در کف پای خود احساس کند.  با بیدار شدن و کمی تحرک این درد کمی کاهش می‌یابد. علت بروز این عارضه هنوز به طور کامل مشخص نیست؛ اما در افراد دچار اضافه‌وزن و دوندگان بیشتر از دیگران بروز پیدا می‌کند. التهاب کف پا از طریق روش‌های درمانی؛ مانند استراحت‌ کردن، استفاده از دارو و فیزیوتراپی بهبود می‌یابد.

 التهاب بافت فاشیای پلانتار یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز درد در پاشنه پا محسوب می‌شود. فاشیای پلانتار یک بافت هم‌بند فیبری شکل است که استخوان پاشنه را به انگشتان پا متصل می‌کند. این بافت حالت کشسان داشته و مانند یک کش پلاستیکی ضخیم می‌باشد که با اتصال استخوان‌های کف پا باعث به‌ وجود آمدن قوس کف پا می‌شود. التهاب کف پا در اکثر موارد در یک پا رخ می‌دهد؛ اما بروز آن در هر دو پا نیز ممکن می‌باشد.

علائم

التهاب کف پا باعث بروز دردی شدید و ناگهانی در پاشنه و کف پا می‌شود. این درد بسته به ساعت روز و این که مشغول انجام چه کاری هستید ممکن است تغییر کند. برخی از رایج‌ترین علائم التهاب کف پا به شرح زیر می‌باشد:

• درد در پاشنه در هنگام ایستادن بعد از نشستن یا بیدارشدن از خواب
• دردی مداوم که مرکز آن مشخص نیست
• دردی شدید و کوبنده در هنگام استفاده از پای آسیب‌دیده
• ورزش‌ کردن به‌ صورت موقت باعث بهبود درد می‌شود؛ اما بعد از اتمام ورزش درد شدیدتر خواهد شد.
• تشدید درد بعد از بیدار شدن از خواب در صبح
• خشکی و سفتی کف پا
• ورم کردن در اطراف پاشنه پا
• سفتی و خشک‌ شدن تاندون آشیل

در صورتی‌ که در کف پای خود احساس درد می‌کنید و این درد بعد از گذشت یک هفته همچنان ادامه داشت و یا بعد از دو هفته از درمان بهبود نیافت باید به پزشک مراجعه نمایید.

علت ملتهب شدن کف پا

از دلایل ایجاد التهاب در کف پا می‌توان به کشیدگی و استفاده بیش از اندازه از پا، پاره شدن بافت فاشیا پلانتار و همچنین ساختار و آناتومی پا اشاره کرد.

زنان و مردان فعال با بازه سنی بین 40 تا 70 سال بیش از دیگران در معرض ابتلا به این عارضه قرار دارند. همچنین بروز این بیماری در زنان رواج بیشتری دارد تا مردان. به طور معمول زنان باردار در اواخر دوران بارداری خود دچار التهاب کف پا می‌شوند.

عوامل مؤثر بر التهاب کف پا

عواملی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است احتمال ابتلا به التهاب کف پا را افزایش می‌دهند:

• افراد دارای اضافه‌وزن. اضافه‌وزن باعث می‌شود تا فشار زیادی به فاشیای پلانتار وارد شود.
• دویدن در مسافت‌های طولانی
• داشتن شغلی که نیاز به فعالیت زیاد داشته باشد؛ مانند کار کردن در کارخانه و یا در رستوران
• داشتن مشکل در ساختار پا مانند زیاد بودن قوس و یا صاف بودن کف پا
• سفت و خشک‌بودن تاندون آشیل. تاندون آشیل تاندونی است که ماهیچه ساق پا را به پاشنه متصل می‌کند.
• پوشیدن کفش‌هایی با کفی نرم که قوس پا را به طور کامل در بر نمی‌گیرند.

تشخیص

پزشک برای تشخیص محل دقیق درد و میزان آن شما را معاینه خواهد کرد. این معاینه کمک می‌کند تا پزشک از علت اصلی بروز درد اطمینان حاصل کند.

در طول معاینه در حالی‌ که پزشک ماهیچه فاشیای پلانتار را فشار می‌دهد ممکن است از شما بخواهد تا کف پای خود را خم و راست کنید. از این طریق متوجه می‌شود که آیا درد کف پا با ایجاد کشش تشدید می‌شود یا خیر. همچنین قرمز شدن و ورم کردن ماهیچه را بررسی می‌کند.

علاوه بر این پزشک از طریق بررسی مواردی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است میزان قدرت ماهیچه‌ها و سلامت عصب‌ها را نیز بررسی می‌کند:

• رفلکس‌ها
• تون عضلانی
• میزان حساسیت به لمس
• میزان هماهنگی عضلات
• تعادل

آزمایش‌های تصویربرداری

از طریق آزمایش‌های تصویربرداری می‌توان تصاویر و اطلاعات دقیقی را از ساختار و بافت‌های درون پا به دست آورد. در برخی موارد برای اطمینان از این که عوامل دیگری مانند شکستگی استخوان پا باعث بروز درد در کف پا نشده‌اند باید از روش‌هایی مانند ام‌آرآی یا عکس‌های رادیولوژی استفاده نمود.

اگرچه به کمک عکس‌های رادیولوژی نمی‌توان اطلاعات دقیقی در خصوص بافت‌های نرم به دست آورد؛ اما این روش برای تشخیص عواملی مانند شکستگی، خار استخوان و … مفید می‌باشد.

اما به کمک روش‌هایی مانند ام‌آرآی و اولتراسوند می‌توان عواملی مانند تورم و یا ضخیم‌شدن بافت فاشیای پلانتار را تشخیص داد.

روش‌های درمان

بیشتر افراد مبتلا به التهاب کف پا بعد از گذشت چند ماه و به کمک درمان‌های ابتدایی مانند استفاده از کمپرس سرد، تمرینات کششی و پرهیز از انجام فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند بهبود می‌یابند. روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:

درمان‌های اولیه

درمان‌های اولیه برای برطرف‌کردن التهاب کف پا (فاشیای پلانتار) شامل موارد زیر می‌­شود:

استراحت‌ کردن

حداقل برای یک هفته از ورزش‌ کردن یا شرکت در فعالیت‌هایی که باعث بروز التهاب در کف پا می‌شوند دوری نمایید.

قرار دادن یخ بر روی پا

دو بار در روز و هر بار به مدت 10 تا 15 دقیقه از کمپرس یخ بر روی کف پای خود استفاده کنید. برای این کار یک بطری آب یخ‌زده را با یک حوله نازک بپوشانید و سپس کف پای خود را بر روی آن بغلتانید.

پوشیدن کفش‌های مناسب

کفش‌های محکم با کفی مناسب بپوشید. از پوشیدن صندل، دمپایی و کفش‌هایی با کفی‌های تخت که قوس پا را پوشش نمی‌دهند خودداری کرده و هیچ‌گاه پابرهنه راه نروید.

استفاده از ارتز یا کفی کفش طبی

می‌توانید با قرار دادن کفی مناسب درون کفش از قوس کف پا بیشتر محافظت کنید. این کفی‌ها را می‌توانید به‌ صورت آماده و از پیش‌ساخته و یا به‌ صورت سفارشی و با توجه‌ به آناتومی پای خود تهیه نمایید.

ثابت نگه‌داشتن پا

پوشیدن واکر بوت یا پنوماتیک کوتاه برای چند هفته پا را ثابت نگه داشته و از فشار وارده بر روی فاشیای پلانتار می‌کاهد. پزشک در خصوص مدت‌ زمان پوشیدن این کفش‌ها با شما صحبت خواهد کرد.

استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی

داروهایی نظیر آسپرین ایبوپروفن و ناپروکسن به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند. این داروها را بدون مشورت با پزشک برای بیشتر از 10 روز استفاده نکنید.

درمان‌های تزریقی

درصورتی‌که درمان‌های اولیه بعد از گذشت چندین ماه باعث بهبودی نشوند پزشک استفاده از درمان‌های تزریقی را تجویز خواهد کرد.

• تزریق داروهای استروئیدی به ناحیه آسیب‌دیده، به‌ صورت موقت باعث کاهش درد می‌شود. تزریق چندین دوز از این داروها باعث تضعیف‌ شدن عضلات و پارگی بافت فاشیا پلانتار خواهد شد.
• پلاسمای غنی شده با پلاکت که از خون خود شما گرفته می‌شود به ناحیه آسیب‌دیده تزریق شده و باعث تحریک روند درمان و بهبودی در این ناحیه می‌گردد.

فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپی ورزش‌هایی را به شما آموزش می‌دهد که باعث کشش فاشیای پلانتار و تاندون آشیل شده و ماهیچه‌های قسمت پایینی پا را تقویت می‌نمایند. همچنین به شما یاد می‌دهد تا برای محافظت بیشتر از کف پا از نوارهای مخصوص ورزشی استفاده کنید. برخی از ورزش‌هایی که ممکن است متخصص طب فیزیکی به شما آموزش دهد به شرح زیر می‌باشند:

 کشش حوله به کمک دست و کف پا

1. بنشینید و پاهای خود را به‌ صورت صاف و کشیده نگه دارید.
2. یک حوله را بر روی کف پا و زیر انگشتان خود قرار دهید.
3. با هر دست یک سر حوله را بگیرید. (دست‌ها بالای زانو باشند.)
4. حوله را با سمت عقب بکشید، به‌ گونه‌ای که کف پا به سمت شما کشیده شود.
5. برای حداقل 15 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را تا 5 مرتبه در روز  و هر بار 2 تا 4 دفعه تکرار کنید.

غلتاندن توپ

1. یک بطری یخ‌زده یا توپ را زیر پای خود قرار دهید. (می‌توانید از توپ تنیس یا اسکواش استفاده کنید.)
2. توپ را برای 2 دقیقه زیر پای خود بغلتانید.
3. انجام این حرکت بعد از بیدار شدن از خواب و یا در زمان‌هایی که برای مدت طولانی نشسته‌اید توصیه می‌شود.

 برداشتن حوله به کمک پنجه پا

1. در حالی‌ که نشسته و یا ایستاده‌اید پای خود را بر روی یک حوله قرار داده و سعی کنید حوله را به کمک پنجه پا به سمت خود بکشید.
2. سپس با به کمک انگشتان حوله را خود دور کنید.
3. با قرار دادن یک جسم سنگین مانند بطری بر روی دیگر انتهای حوله، این تمرین را چالشی‌تر نمایید.

برداشتن تیله به کمک پا

1. تیله‌ها را بر روی زمین و در نزدیکی یک جعبه قرار دهید.
2. به کمک انگشتان پا تیله‌ها را از روی زمین بلند کرده و درون جعبه بریزید.

شاک ویو درمانی

Extracorporeal pulse activation technology (EPAT) یکی از انواع شاک‌ ویو تراپی محسوب می‌شود. از این روش برای درمان التهاب کف پای مزمن که به دیگر روش‌های درمانی جواب نداده‌اند استفاده می‌شود. در طول این پروسه متخصص طب فیزیکی با وارد کردن امواج صوتی به ماهیچه کف پا جریان خون در این ناحیه را افزایش می‌دهد و سرعت درمان را بهبود می‌بخشد.

درمان جراحی

به طور معمول التهاب کف پا به کمک روش‌های درمانی که در بالا به آن‌ها اشاره شد درمان می‌شود و فرد در موارد بسیار نادر به جراحی نیاز پیدا خواهد کرد. رایج‌ترین روش‌های جراحی برای درمان التهاب کف پا شامل موارد زیر می‌گردد:

• رکود گاستروکنمیوس:در طول این پروسه جراح با کشش عضله ساق پا از فشار بر روی فاشیای پلانتار می‌کاهد.
• آزاد کردن فاشیای پلانتار: جراح با ایجاد یک بریدگی کوچک بر روی فاشیای پلانتار، فشار درون آن را آزاد می‌کند.

پیشگیری

بهترین روش برای جلوگیری از التهاب کف پا پرهیز از استفاده بیش از اندازه از پا می‌باشد. به‌ طور کلی:

• قبل و بعد از ورزش حرکات کششی انجام دهید.
• بعد از انجام ورزش‌های سنگین یا حرکات شدید به‌ پای‌ خود فرصت استراحت و ریکاوری دهید.
• کفش مناسب بپوشید.
• پابرهنه بر روی سطوح سخت راه نروید.
• کفش‌های کتانی خود را هر 6 تا 9 ماه یک‌بار عوض کنید.

در صورت داشتن بیماری که احتمال بروز التهاب کف پا را تشدید کند، نمی‌توانید از ابتلا به این عارضه جلوگیری کنید.

سخن پایانی

بیشتر افراد برای درمان التهاب کف پا به جراحی نیازی ندارند و می‌توانند به کمک روش‌هایی مانند درمان‌های خانگی، دارو و فیزیوتراپی بهبود یابند. اگرچه در برخی موارد درمان این عارضه چندین ماه تا 2 سال طول می‌کشد. صرف‌نظر از اینکه چه درمانی را انتخاب می‌کنید، به‌ هیچ‌ عنوان علائم خود را نادیده نگیرید. درمان‌ نکردن التهاب کف پا می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های شدیدتری شود.

سؤالات متداول

در صورت ابتلا به التهاب کف پا از انجام چه فعالیت‌هایی باید پرهیز کرد؟

از انجام ورزش‌هایی که به پرش و فعالیت‌های شدید نیاز دارد؛ مانند دویدن و پلایومتریک دوری کنید.

درمان التهاب کف پا چقدر زمان می‌برد؟

مدت‌ زمان درمان التهاب کف پا در هر فرد متفاوت می‌باشد؛ اما به‌ طور کلی بیشتر افراد با 6 تا 12 ماه درمان اولیه بهبود می‌یابند.

آیا می‌توان با وجود التهاب کف پا ورزش کرد؟

بله، اما باید ورزش‌هایی را انتخاب کنید که فشار بیشتری را به کف پا وارد نکنند. شنا کردن و دوچرخه‌سواری گزینه‌های مناسبی محسوب می‌شوند. قبل از شروع ورزش جدید با پزشک خود مشورت نمایید.

آیا ممکن است التهاب کف پا نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر باشد؟

اگرچه التهاب کف پا به‌ خودی‌ خود نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر نمی‌باشد، اما می‌تواند با بیماری‌های سیستمیک زمینه‌ای مانند آرتریت واکنشی یا اسپوندیلیت آنکیلوزان مرتبط باشد.

آیا ممکن است التهاب کف پا باعث بروز بیماری‌های دیگری شود؟

التهاب کف پا در صورت درمان‌ نشدن باعث بروز دردهای شدیدی می‌شود که فعالیت‌های روزانه شما را مختل می‌نماید. علاوه بر این، تغییر روش راه‌ رفتن برای کاهش درد کف پا ممکن است باعث بروز مشکلاتی در پا، زانو، لگن و کمر شود.

آیا التهاب کف پا همانند خار پاشنه می‌باشد؟

خیر، التهاب کف پا و خار پاشنه از هم متفاوت می‌باشند. در خار پاشنه، رسوب کلسیم باعث به‌ وجود آمدن یک برآمدگی در قسمت زیرین استخوان پاشنه می‌شود. خار پاشنه معمولاً بدون درد است و ممکن است هیچ مشکلی در پا ایجاد نکند.

آیا التهاب کف پا نوعی آرتروز محسوب می‌شود؟

خیر، التهاب کف پا آرتروز نیست. در این عارضه بافت فاشیای پلانتار که استخوان کف پا را به انگشتان متصل می‌کند ملتهب می‌گردد.

آیا التهاب کف پا باعث تورم می‌شود؟

اگرچه التهاب کف پا باعث بروز تورم شدید نمی‌شود؛ اما در برخی موارد ممکن است اطراف پاشنه پا به دلیل التهاب فاشیای پلانتار کمی ورم کند.