آتروفی سودک، که به نامهای دیستروفی سمپاتیک رفلکسی، و یا درد پیچیده منطقهای نیز شناخته میشود، بیماری اسکلتی- عضلانی مزمن و بسیار دردناکی است که اندام فوقانی را به شدت تحت تاثیر قرار میدهد و باعث سفتی مفاصل، و کم تحرکی آنها، احساس سوزش همراه با حساسیت پوستی، التهاب شدید (به دلیل تجمع غیر طبیعی مایع در بافتها)، قرمزی، تعریق و غیره میشود.
این بیماری در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما در زنان بین 40 تا 60 سال شیوع بیشتری دارد، اگرچه ابتلا به این بیماری، به طور فزایندهای در بین جوانان، رو به افزایش است. پزشکان، برای کنترل این عارضه، از داروهای مسکن و تعدیل کننده عصبی قوی که درد را کاهش میدهند، استفاده میکنند، از جمله داروهایی که برای درمان اختلالات روانی، صرع و غیره استفاده میشوند مانند داروهای ضد تشنج، ضد افسردگی و ضد روان پریشی.
تعریف دیستروفی سمپاتیک و علائم آن
دو نوع دیستروفی سمپاتیک (CRPS ) وجود دارد که عبارتند از:
- نوع 1: این نوع دیستروفی اغلب، بعد از یک بیماری و یا وارد شدن صدمه به اندامهای بدن رخ میدهد و شامل وارد شدن آسیب مستقیم به عصب نمیشود.
- نوع 2: پس از وارد شدن یک آسیب عصبی مشخص، رخ میدهد.
با اینکه محرکهای بروز این عارضه متفاوت هستند، اما هر دو نوع دیستروفی سمپاتیک، سه مرحله بیماری با علائم مشابه دارند که عبارتند از.
مرحله اول: حاد
مرحله حاد این بیماری ممکن است تا 3 ماه طول بکشد.
در این مرحله، شایعترین علائم اولیه آتروفی سودک، شامل درد، سوزش و افزایش حساسیت به لمس میباشد. در مقایسه با یک آسیب معمولی، دردی که بیمار در اثر ابتلا به آتروفی سودک احساس میکند، متفاوت، ثابتتر و طولانیتر است.
همچنین اغلب، با تورم و سفتی مفاصل و افزایش گرما و قرمزی در اندام آسیب دیده همراه است و
ممکن است رشد سریعتر مو و ناخنها و تعریق بیش از حد نیز وجود داشته باشد.
مرحله دوم: دیستروفیک
- مرحله دوم ممکن است 3 تا 12 ماه طول بکشد.
- در این مرحله، تورم اندامها ثابت است و چین و چروکهای پوست در اثر تورم از بین میروند.
- پوست سرد میشود.
- ناخنهای دست شکننده میشوند.
- درد در ناحیه گستردهتری احساس میشود.
- سفتی مفاصل افزایش مییابد.
- ناحیه آسیب دیده، حساسیت بیشتری به لمس پیدا میکند.
مرحله سوم: آتروفیک
بیماری بعد از گذشت یک سال وارد مرحله سوم میشود.
در این مرحله، پوست ناحیه آسیب دیده، رنگ پریده، خشک، کشیده شده و براق میشود.
ناحیه آسیب دیده سفت میشود و احتمال بازیابی تحرک در آن کمتر میگردد.
در این مرحله، درد ممکن است کاهش پیدا کند.
این بیماری ممکن است به نواحی دیگر بدن نیز، سرایت نماید.
علت بروز آتروفی سودک
با این که هر دونوع آتروفی سودک، با بیماریها و یا آسیبهای وارده مرتبط هستند، اما علت دقیق بروز بیماری CRPS هنوز ناشناخته است.
یک نظریه این است که ایجاد یک اتصال کوتاه در سیستم عصبی، مسئول بروز این عارضه است، به گونهای که، این اتصال کوتاه باعث فعالیت بیش از حد سیستم عصبی سمپاتیک (غیرارادی) میشود و بر جریان خون و غدد ترشح کننده عرق در ناحیه آسیب دیده تأثیر میگذارد.
علائم این عارضه، معمولا بعد از صدمات و یا عمل جراحی، بروز مینماید. علل دیگر ایجاد این عارضه عبارتند از:
- وارد شدن فشار روی عصب
- عفونت
- سرطان
- وجود مشکلاتی در گردن
- سکته
- حمله قلبی
علائم آتروفی سودک
بارزترین علامت آتروفی سودک، احساس درد شدید و مداوم است که اغلب به صورت سوزش، ضربان زدن یا ضربه زدن توصیف میشود. معمولا این درد، تناسبی با آسیب وارد شده ندارد و ممکن است به نواحی بیشتری از محل آسیب دیدگی اولیه گسترش یابد. علائم متداول دیگر آتروفی سودک عبارتند از:
تورم و بروز تغییراتی در پوست: اندام آسیب دیده ممکن است متورم شود و پوست ممکن است براق شود، تغییر رنگ داده و یا لکه دار به نظر برسد.
- تغییرات دما و تعریق: در این عارضه، اندام آسیبدیده ممکن است گرمتر یا سردتر از حد معمول شوند و تعریق بدن، ممکن است افزایش و یا کاهش پیدا کند.
- اختلالات حسی: افراد مبتلا به آتروفی سودک، ممکن است افزایش حساسیت به لمس، بیحسی و یا گزگز در اندامها را احساس نمایند.
- اختلال حرکتی: در این عارضه، احساس ضعف در عضلات، لرزش و ایجاد مشکلاتی در هماهنگی حرکتی اندامها غیر معمول نیست.
- اختلال عملکرد خودکار: آتروفی سودک میتواند باعث بروز اختلالاتی در عملکردهای خود کار بدن شود و مشکلاتی مانند تغییر در جریان خون، ضربان قلب و هضم غذا ایجاد نماید.
- تاثیرات روانی: احساس درد مزمن و محدودیتهای بوجود آمده در فعالیتهای روزانه در اثر آن، میتواند منجر به مشکلات عاطفی، اضطراب و افسردگی گردد.
تشخیص
پزشک بعد از بررسی سوابق پزشکی و علائم بیماری شما، دست یا اندام آسیب دیده را با دقت معاینه میکند. افراد مبتلا به CRPS (آتروفی سودک)، از عضو درگیر با این عارضه به شدت محافظت مینمایند، زیرا حتی یک لمس کوچک ممکن است باعث بروز درد شدیدی شود. پزشک ممکن است برای تشخیص این بیماری آزمایشات دیگری را نیز انجام دهد.
برای تشخیص دقیق آتروفی سودک، هیچ آزمایش مشخصی وجود ندارد؛ اما انجام بعضی از آزمایشات تصویربرداری، مانند اشعه ایکس، اسکن استخوان، و اسکن (MRI) میتوانند به پزشک، در تشخیص قطعی این عارضه کمک کنند.
درمان
برای جلوگیری از پیشرفت بیماری آتروفی سودک(دیستروفی سمپاتیک) و رفتن بیمار به مراحل بعدی این عارضه، تشخیص زودهنگام و درمان سریع، بسیار مهم است.
همچنین لازم است که پزشک به بیمار مبتلا به این عارضه نگوید که درد او یک “درد خیالی” است. آتروفی سودک، یک بیماری فیزیولوژیکی است (یعنی به نحوه عملکرد بدن مربوط میشود، نه به وضعیت روحی یا ذهنی فرد) و خوشبختانه این بیماری قابل درمان است.
داروها
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، کورتیکواستروئیدهای خوراکی، داروهای ضد افسردگی، داروهای فشار خون، داروهای ضد تشنج و مسکنهای مخدر (ضد درد)، داروهایی هستند که برای تسکین علائم این بیماری تجویز میشوند.
درمان به وسیله تزریق
تزریق یک داروی بی حسکننده، در نزدیکی اعصاب سمپاتیک مربوطه میتواند علائم این عارضه را برطرف نماید. این کار، معمولاً در مرحله اول بیماری، برای جلوگیری از پیشرفت بیماری به مراحل بعدی انجام میگردد.
بیوفیدبک
تکنیکهای آرام سازی و افزایش آگاهی بدن، ممکن است به تسکین درد کمک نماید.
تکنیکهای درمانی
برای تسکین درد ناشی از این بیماری، تمرینات ورزشی که در به کارگیری عادی از اندام آسیب دیده تمرکز داشته باشد، بسیار ضروری است. فیزیوتراپی و یا کاردرمانی، به بیماران در بازیابی الگوهای طبیعی حرکات اندامها کمک میکند. داروها و سایر گزینههای درمانی میتوانند درد را کاهش دهند و بیمار را قادر میسازند که در فعالیتهای ورزشی شرکت کند.
درمان جراحی
اگر روشهای درمانی غیرجراحی، موثر واقع نشد، روشهای جراحی وجود دارد که ممکن است به کاهش علائم آتروفی سودک کمک کند.
- تحریک نخاعی: در این روش، الکترودهای ریزی در امتداد ستون فقرات شما کاشته میشود و پالسهای الکتریکی خفیفی را به اعصاب آسیب دیده ارسال میکنند.
- کاشت پمپ درد: در این روش، یک دستگاه کوچک که داروی مسکن را به نخاع میرساند، در شکم کاشته میشود.
به دلیل این که، نتایج حاصل از روشهای جراحی ممکن است نا امید کننده باشند، بسیاری از بیماران مبتلا به علائم مزمن آتروفی سودک، از مشاوره روانشناسی بهره میبرند.
چشم انداز درمان
نتایج حاصل از روشهای درمانی، در بیماران مبتلا به CRPS بسیار متفاوت است و پیش بینی این نتایج تقریبا غیرممکن است. با این که بعضی از بیماران، بعد از درمان، تقریباً عملکرد طبیعی خود را به دست میآورند، بعضی دیگر با اختلالات دائمی ناشی از این عارضه زندگی میکنند. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان آتروفی سودک بسیار مهم است.
سوالات متداول
آیا آتروفی سودک قابل درمان است؟
با این که یک روش درمان مشخص و قطعی برای آتروفی سودک وجود ندارد، تشخیص زودهنگام و مدیریت کامل این بیماری میتواند به طور قابل توجهی علائم را بهبود بخشد و کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری را بهبود بخشد. درمان به موقع آتروفی سودک، میتواند به مدیریت درد، بازیابی عملکرد و کم کردن تأثیرات این بیماری در بدن کمک کند.
آیا ممکن است که آتروفی سودک، بر روی قسمتهای دیگری از بدن، غیر از اندامها تاثیر بگذارد؟
با این که آتروفی سودک، به طور کلی اندامهای بدن را درگیر مینماید، اما ممکن است به مرور زمان، به سایر مناطق بدن نیز گسترش یابد. تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب، برای پیشگیری یا به حداقل رساندن گسترش این بیماری بسیار ضروری است.
آتروفی سودک چقدر شایع است؟
آتروفی سودک یک بیماری نادر محسوب میشود. این عارضه ممکن است برای افراد، در هر سنی رخ دهد، اما بیشتر در افراد بین 40 تا 60 سال، مشاهده می شود. و با این که هم در مردان و هم در زنان رخ میدهد، اما در زنان شایعتر است.
آیا عوامل خطرزایی برای ابتلا به آتروفی سودک وجود دارد؟
هر فردی ممکن است به آتروفی سودک مبتلا شود، اما عوامل خاصی وجود دارد که خطر ابتلا به آن را افزایش میدهد، از جمله سابقه صدمات یا آسیب، جراحی، و شرایطی مانند اختلالات خود ایمنی. با این وجود، این عارضه ممکن است بدون هیچ نوع عامل خطرزای قابل شناسایی رخ دهد.
