پاها، اساس سیستم کلی بدن هستند و اگر کف پا یا پاشنه‌ی پای شما درد کند، این درد به تمامی بدن شما منتقل می‌شود. برای درمان درد پاشنه‌ی پا در ابتدا باید پی ببرید که دلیل بروز این درد چیست و لازم است به سایر علائمی‌که با درد پاشنه‌ی پا همراه هستند، توجه کنید. با رسیدگی زود هنگام به مشکل خود می‌توانید از بروز آسیب‌های بیشتر به پای خود جلوگیری کنید. برای درمان درد پاشنه‌ی پا، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد.
درد پاشنه یکی از مشکلات شایعی است که در کلینیک تخصصی پیشگام درمان می‌شود. بیماران مراجعه کننده به این کلینیک معمولا از درد پاشنه‌ی پا که گاها تا کف پا نیز منتشر می‌شود، شکایت دارند. اغلب بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند، تصور می‌کردند درد پاشنه‌ی آن‌ها به خودی خود خوب خواهد شد. اما لازم است بدانید که مشکلاتی مانند التهاب فاسیت پلانتار و خارپاشنه این چنین نیستند و به رسیدگی پزشکی نیاز دارند. در صورت عدم درمان مناسب این آسیب، علائم آن شدید‌تر خواهند شد و بیمار درد بیشتری را متحمل می‌شود تا جایی که این درد در انجام کارهای روزمره‌ی او اختلال ایجاد می‌کند. این موضوع نه فقط در مورد آسیب‌های کف پا، بلکه در مورد آسیب‌های مچ پا، زانو، لگن، کمر و حتی شانه‌ها نیز صدق می‌کند.
علت‌ها و دلایل درد پاشنه‌ی پا
حدودا دو نفر از هر چهار نفر، در معرض ابتلا به درد پاشنه هستند. هرکسی ممکن است به درد پاشنه دچار شود. علت بروز درد پاشنه‌ی پا در کودکان، اغلب ابتلا به بیماری سیور است. این بیماری بر اثر التهاب صفحات رشد استخوانی در پاشنه و همچنین تاندون آشیل ایجاد می‌شود. هرچند التهاب تاندون آشیل نیز موجب فشار به پاشنه می‌شود، اما علت بروز این درد عمدتا التهاب صفحات رشد استخوانی در پاشنه است. این التهاب نه در زیر پاشنه بلکه بیشتر در قسمت عقبی پاشنه ایجاد می‌شود.
در بزرگسالان علت بروز درد پاشنه، التهاب فاسیت پلانتار در کف پا و خارپاشنه می‌باشد. این عارضه در بین ورزشکاران (هم زنان و هم مردان) و خصوصا دوندگان بیشتر شایع است. موارد زیادی می‌تواند موجب بروز درد پاشنه شود. درد پاشنه می‌تواند بر اثر انجام فعالیت‌های سنگین و افزایش وزن بدن که موجب ایجاد فشار مضاعف به کف پا می‌شود، ایجاد شود. در مواردی نیز درد پاشنه به مشکلات یا بیماری‌های دیگری که شخص به آن مبتلاست مربوط می‌شود از جمله: آرتروز، شکستگی‌های فشاری، شکستگی ناشی از ضربه، تومور‌های استخوانی، کیست، التهاب تاندون آشیل. یکی دیگر از علل عمده‌ی بروز درد پاشنه، مشکلات بیومکانیکی در پا می‌باشد که به طور خلاصه به معنای عدم راستای صحیح استخوان‌ها و خارج بودن آن‌ها از محور طبیعی است . بیماری‌ها و مشکلات بسیاری می‌تواند موجب بروز مشکلات بیومکانیکی در پا شود. یکی از شایع‌ترین این موارد، سندرم دررفتگی تالوتارسال (talotarsal dislocation syndrome) می‌باشد.
علائم همراه با درد پاشنه‌ی پا
معمولا اولین چیزی که بیماران در مورد علائم خود شرح می‌دهند، درد شدید پاشنه‌ی پا است. این درد معمولا در هنگام برداشتن اولین قدم‌ها پس از بیدار شدن از خواب شدید‌تر است و همچنان که شما به راه رفتن ادامه می‌دهید، کم‌کم بهتر می‌شود. اما در صورتی که برای مدتی بنشینید و مجددا شروع به راه رفتن بکنید، این درد در قدم‌های اولیه شدید است. درد پاشنه از نوع دردهای متناوب است، به این معنا که در دوره‌هایی تسکین پیدا می‌کند و مجددا در دوره‌هایی تشدید می‌شود. افرادی که به درد پاشنه دچار هستند، اغلب اظهار می‌کنند که این درد شبیه به درد دندان، تیرکشنده است و گاها تا قوس کف پا منتشر می‌شود. این درد ممکن است به دفعات زیاد، با یک دوره استراحت تسکین پیدا کند اما بعد از مدتی دوباره عود می‌کند. در واقع این درد، یکی از مشکلات آزاردهنده‌ای است که بدون رسیدگی، هرگز به طور کامل برطرف نمی‌شود.
بسیاری از بیماران دارای علائم مشابهی با یکدیگر هستند. مواردی که در ادامه ذکر شده، از شایع‌ترین علائم همراه با درد پاشنه و التهاب فاسیت پلانتار هستند:
- شدید بودن درد پاشنه‌ی پا در هنگام بیدار شدن از خواب و برداشتن اولین قدم‌ها
- شدت یافتن درد بعد از انجام ورزش یا فعالیت‌های سنگین
- شدت یافتن درد در هنگام راه رفتن بعد از نشستن به مدت طولانی
- احساس درد تیرکشنده و منتشرشونده در پاشنه‌ی پا
روش‌های درمان درد پاشنه‌ی پا
استراحت
حتی‌الامکان به پای آسیب‌دیده استراحت بدهید. از پیاده‌روی طولانی یا ایستادن درازمدت خودداری کنید. البته باید تمرین‌های کششی عضله‌های کف پا و ساق پا را به طور مرتب انجام دهید.
مسکن
داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) مانند ایبوپروفن درد را تسکین می‌دهد.
پاشنه درد برخی بیماران نیز با کمپرس یخ تسکین می‌یابد، به بیمار توصیه می‌شود تا کیسه یخ را به مدت 5 تا 10 دقیقه روی پاشنه دردناک قرار دهد تا درد و التهاب تسکین یابد.
البته کیسه یخ را نباید مستقیم روی پوست گذاشت و باید آن را در یک حوله پیچید و سپس روی موضع دردناک قرار داد. اگر کیسه یخ ندارید، می‌توانید از یک بسته سبزیجات منجمد استفاده کنید.
ورزش درمانی
متخصص انجام تمرین‌هایی را به بیمار توصیه می‌کند که عضله‌های ساق پا و پلانتار فاسیا (نوار بافتی در امتداد کف پا) را تحت کشش قرار می‌دهد. این تمرین‌های کششی درد را تسکین می‌دهد و انعطاف پذیری پای آسیب دیده را افزایش می‌دهد.
در ادامه روش انجام چند تمرین کششی را توضیح می‌دهیم. متخصصین معمولاً توصیه می‌کنند که تمرین‌ها بر روی هر دو پا انجام شود، حتی اگر فقط یک پاشنه دردناک باشد. حرکت‌های کششی تعادل و پایداری را افزایش و درد پاشنه را تسکین می‌دهد.
کشش با حوله
حوله بلندی را کنار تخت بگذارید. صبح‌ها قبل از آن که از تخت پایین بیایید، حوله را دور کف پا بیاندازید، از دو سر حوله بگیرید و پنجه را با حوله به سمت بدن بکشید. زانو را باید حین انجام حرکت صاف نگه دارید. این حرکت را سه بار برای هر پا تکرار کنید.
کشش مقابل دیوار
هر دو دست را به ارتفاع شانه روی دیوار قرار دهید، یک پا را جلوتر از پای دیگر بگذارید. فاصله پای جلو تا دیوار باید حدود 30 سانتی متر باشد. زانوی جلو را خم کنید و پای عقبی را صاف نگه دارید. تاحدی به طرف دیوار خم شوید که کشیده و سفت شدن عضله‌های ساق پشت پا را حس کنید. سپس به حالت اولیه برگردید.
این حرکت را ده بار تکرار کنید، سپس جای پاها را عوض کنید و مراحل را از ابتدا شروع کنید. کشش روبروی دیوار را دو بار در روز انجام دهید.
کشش روی پلکان
روی پله رو به سمت پلکان بایستید و برای حفظ تعادل از نرده‌ها بگیرید. پاها را اندکی از هم باز کنید، پاشنه‌ها نباید روی پله‌ها باشد و باید اندکی آویزان باشد.
پاشنه‌ها را تا جایی پایین ببرید که در عضله‌های ساق پا احساس کشش کنید. 40 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پاشنه‌ها را به حالت اولیه برگردانید. این حرکت را دو مرتبه در روز، هر مرتبه 6 بار تکرار کنید.
کفش
پزشک عمومی یا متخصص پا (پدیاتریست) از بیمار می‌خواهد تا کفش خود را عوض کند. پوشیدن کفش‌های تخت توصیه نمی‌شود، چون این کفش‌ها از پاشنه پا حمایت نمی‌کنند و در نتیجه پاشنه درد تشدید می‌شود. بهترین کفش‌ها کفش‌هایی با پد محافظ پاشنه هستند که به خوبی از قوس کف پا نیز حمایت می‌کنند.
پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند نیز تسکین کوتاه مدت یا درازمدت درد را به ارمغان می‌آورد، چون کفش پاشنه بلند فشار روی پاشنه‌ها را کاهش می‌دهد. البته پوشیدن کفش پاشنه بلند در درازمدت باعث عود کردن پاشنه درد می‌شود. متخصص پا کفش طبی مناسب را توصیه می‌کند.
ارتز و کفی طبی
ارتز کفی طبی است که داخل کفش قرار داده می‌شود تا از کف پا حمایت کند و به بهبود پاشنه کمک کند. کفی‌های آماده را می‌توان از فروشگاه‌های لوازم ورزشی و داروخانه‌های بزرگ خریداری کرد. متخصص پا نوع مناسب کفی طبی را توصیه می‌کند.
اگر درد واکنشی به درمان نشان ندهد و مرتب بروز یابد، یا اگر ساختار یا شکل پا غیرطبیعی باشد، کفی سفارشی ساخته می‌شود. کفی طبی سفارشی دقیقاً متناسب با شکل پا تهیه می‌شود. با این حال در حاضر هیچ گونه شواهدی دال بر مفیدتر و موثرتر بودن کفی‌های سفارشی از کفی‌های آماده وجود ندارد.
تزریق کورتیکواستروئید
اگر درمان علائم دردناک را تسکین ندهد، متخصص تزریق کورتیکواستروئید را توصیه می‌کند. کورتیکواستروئید دارویی با اثر ضدالتهابی قوی است. البته این دارو باید با احتیاط مصرف شود، چون مصرف بیش از حد آن عوارض جانبی جدی مانند افزایش وزن و فشار خون بالا به دنبال دارد.
در نتیجه پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که در سال بیش از سه تزریق کورتیکواستروئید بر روی هر نقطه از بدن انجام نشود. بی‌حسی موضعی قبل از تزریق کورتیکواستروئید انجام می‌شود تا کف پا بی‌حس شود و بیمار کمترین دردی حس نکند.
شاکویوتراپی
در صورتی که درد پاشنه‌ی پا نسبت به درمان‌های گفته شده پاسخگو نباشد، ممکن است از شیوه‌ی درمانی جدید به نام شاکویوتراپی یا ESWT استفاده شود. تکنولوژی جدید شاکویو تراپی، روشی موثر در درمان مشکلات مزمن تاندون و درد در ناحیه پاشنه پا می‌باشد، خصوصاً اگر علت آن خار پاشنه باشد. دو فرم کم انرژی و پر انرژی شاکویو تراپی وجود دارد که هر دو برای درمان دردهای ناحیه پاشنه پا موثرند. تکنولوژی به کار رفته در دستگاه شاکویوتراپی مشابه با روش سنگ‌شکنی کلیه بدون جراحی و با کمک امواج صوتی می‌باشد. در این روش نیز از امواج مشابهی برای ایجاد تکانه‌هایی در بافت آسیب‌دیده استفاده می‌شود که این عمل موجب تسریع روند بهبودی بافت می‌شود. شاکویوتراپی با اعمال ضربات کوچک به بافت مورد نظر عمل می‌کند. این ضربات کوچک، باعث تحریک پاسخ درمانی از طرف بدن می‌شود. این پاسخ درمانی موجب تشکیل مویرگهای خونی و افزایش انتقال مواد مغذی به ناحیه مورد نظر می‌شود.
تنها در موارد بسیار نادری انجام جراحی برای درمان درد پاشنه توصیه می‌شود. اما در صورت لزوم، با انجام جراحی، ساختار بافت نرم یا استخوان (یا هر رو) اصلاح می‌شود. به طور معمول در حین انجام این جراحی، فاسیت پلانتار آزاد می‌شود و یا بافت‌های غیرطبیعی که موجب بروز درد شده‌اند (مانند نوروما، بورسا یا تومور) برداشته می‌شوند. در صورتی که هدف از انجام جراحی، اصلاح ساختار‌های استخوانی باشد، معمولا در حین جراحی زائده‌ی استخوانی پاشنه برداشته می‌شود و راستای قرارگیری استخوان‌هایی که از محور طبیعی خود خارج شده‌اند، اصلاح می‌شود.
بسته به تشخیصی که پزشک از وضعیت شما داده است، روش‌های درمانی مختلفی برای شما وجود دارد. راه‌حل نهایی برای درمان درد پاشنه‌ی پا، برطرف کردن دلیل اصلی و زمینه‌ای بروز این درد می‌باشد. شما با درمان منشا اصلی درد، از بروز مجدد آسیب‌دیدگی جلوگیری می‌کنید. یکی از راه‌های عالی برای حل مشکلات زمینه‌ای، استفاده از کفی‌های طبی سفارشی می‌باشد.
پیشگیری
بهترین راه برای پیشگیری از درد پاشنه‌ی پا، پوشیدن کفش‌های مناسبی است که به خوبی از قوس کف پا پشتیبانی می‌کند. ورزشکاران می‌توانند با پوشیدن کفش مناسب و انجام حرکات کششی از بروز درد پاشنه‌ی پا پیشگیری کنند.
در صورتی که در پاشنه‌ی پای خود کمی احساس درد یا ناراحتی می‌کنید، باید بدانید که این درد عادی نیست و نباید آن را نادیده بگیرید. بنابراین در صورت بروز هرگونه دردی، لازم است سریعا دست به کار شوید و به پزشک متخصص مراجعه کنید. در صورتی که اجازه دهید درد پاشنه‌ی پای شما شدت پیدا کند و از کنترل خارج شود، دچار مشکلات عدیده‌ی دیگری خواهید شد. توصیه همیشگی ما این است که با بروز هرگونه دردی در ناحیه پا به متخصص بیماری‌های پا (پدورتیک) مراجعه کنید.
