گرفتگی عضلات پا

گرفتگی عضلات ‌پا عبارت است از انقباض ناگهانی، غیرارادی و دردناک عضلات پا. معمولاً این مشکل فقط چند دقیقه و گاهی اوقات فقط چند ثانیه طول می‌کشد. البته خیلی به ندرت ممکن است این مساله، بیشتر از 10 دقیقه به طول بیانجامد. گاهی اوقات درد ناشی از آن ممکن است آنقدر شدید باشد که فرد از خواب بیدار شده و تا 24 ساعت پس از آن نیز احساس درد را داشته ‌باشد. در بسیاری از موارد، دلیل مشخصی برای گرفتگی عضلات پا وجود ندارد، اما گاهی اوقات، ممکن است به بیماری خاصی مانند دیابت یا بیماری عروق محیطی مربوط باشد. با افزایش سن، بیشتر امکان دارد دچار گرفتگی عضلات شویم. زنان باردار، نسبت به زنان دیگر، بیشتر دچار گرفتگی عضلات پا در طول شب می ‌شوند. تقریبا 40 درصد افرادی که دچار گرفتگی عضلات می ‌شوند، حداقل 3 بار در هفته آن را تجربه می‌کنند و در برخی موارد ممکن است این مشکل هر روز اتفاق بیفتد.

اسپاسم عضلانی چیست؟

اسپاسم عضلانی یا گرفتگی عضلانی، مشکلی است که شخصی ممکن است در زندگی حداقل یک‌بار با آن روبه‌رو شود. اسپاسم عضلانی در واقع نوع انقباض عضله به‌صورت ناگهانی و شدید که بسته به علت آن، ممکن است برای هر قسمت از بدن پیش بیاد و ممکن است چند ثانیه تا چند دقیقه و یا بیشتر طول بکشد. اسپاسم عضلانی در واقع مشکل غیرقابل حلی نیست؛ اما برطرف کردن همین مشکل ساده زمان زیادی را از شما می‌گیرد و چنانچه به دنبال درمان اسپاسم عضلانی نباشید، ممکن است مشکلات جدی‌تری را برای شما پیش بیاورد.

اسپاسم عضلانی در اثر تحریک اعصاب کنترل کننده مفاصل نخاعی و دیسک ایجاد می‌شود. این اعضا همان مواردی هستند که باعث کاهش انقباض عضلات می‌شوند. وقتی‌که در بدن فعال می‌شوند اعصاب با ارسال پیام و ایجاد رفلکس باعث توقف حرکات بدن به منظور حفاظت از بدن می‌شوند. در واقع می‌توان گفت استفاده بیش  از حد از عضلات یکی از عوامل ایجاد گرفتگی و به‌خصوص اسپاسم عضلانی پا است. عوامل زیادی علت اسپاسم عضلانی هستند و باعث تشدید آن می‌شوند که عبارتند از:

• خستگی ماهیچه‌ای (استفاده بیش از حد از عضلات)
• کشش نامناسب
• کم آبی
• اعصاب ناقص
• کمبود ویتامین و مواد معدنی
• ورزش در گرما

در هنگام تمرینات ورزشی و یا فعالیت‌های کاری و بدنی باید به موارد فوق توجه داشته باشید و زمینه‌های اسپاسم عضلانی را در خودتان کاهش دهید.

گرفتگی عضلات پا نشانه چیست؟

گرفتگی عضلات پا، مشکل رایجی است که عضلات مچ پا، ساق و ران را تحت تأثیر قرار می‌دهد و منجر به انقباضات ناگهانی، غیرارادی و دردناک در عضلات پا می‌شود، که اغلب هنگام خواب یا استراحت اتفاق می‌افتند. گرفتگی می‌تواند در عرض چند ثانیه بهبود یابد اما طول مدت متوسط انقباضات، ۹ دقیقه است و حساسیت و درد عضله تا ۲۴ ساعت پس از آن رفع می‌شود. در اغلب موارد دلیل گرفتگی عضلات پا هرگز مشخص نمی‌شود و اکثرا بی‌ضرر در نظر گرفته می‌شوند. با این حال، ممکن است گاهی با یک اختلال زمینه‌ای مانند دیابت یا بیماری شریان محیطی مرتبط باشند.

برخی از نکات کلیدی در مورد گرفتگی عضلات پا:

• گرفتگی عضلات پا بیشتر بر ماهیچه‌ی ساق پا تأثیر می‌گذارد.
• گرفتگی معمولاً فقط چند دقیقه طول می‌کشد، اما درد می‌تواند ۲۴ ساعت ادامه داشته باشد.
• در سنین بالاتر و در دوران بارداری گرفتگی پا شایع‌تر هستند.
• اغلب، گرفتگی عضلات پا دلیلی برای نگرانی نیست و اهمیت پزشکی ندارد.
• عوامل مؤثر شامل: کم آبی بدن، برخی داروها، کف پای صاف و سوء مصرف الکل است.

علت گرفتگی عضلات پا

گرفتگی عضلات پا ممکن است به عوامل مختلفی برگردد. مهمترین علت‌های گرفتگی عضلات پا عبارتند از:

• فعالیت ورزشی: انجام تمرین‌های سنگین و فشار زیاد بر عضلات پا می‌تواند منجر به گرفتگی عضلات شود.
• کم‌بودن حرکت: نشستن برای مدت طولانی و عدم حرکت ممکن است باعث تنگی عضلات و گرفتگی آن‌ها شود.
• کم‌بودن آب: نوشیدن کم آب و تشنه بودن می‌تواند عضلات را متاثر کرده و منجر به گرفتگی آن‌ها شود.
• سن: افراد سالمند با احتمال بیشتری دچار گرفتگی عضلانی می‌شوند. تحلیل عضلانی از اواسط دهه‌ی ۴۰ زندگی، آغاز می‌شود و اگر شخص فعالیت نداشته‌باشد، افزایش می‌یابد. این فرآیند باعث افزایش احتمال ابتلا به گرفتگی عضلات می‌شود. بین ۵۰ تا ۶۰% بزرگسالان و ۷% کودکان گرفتگی عضلانی را تجربه خواهند کرد که این احتمال با بالا رفتن سن، افزایش می‌یابد.
• کمبود مواد مغذی: برخی مواد مغذی مانند پتاسیم، کلسیم و منیزیم برای عملکرد بهتر عضلات لازم است. کمبود این مواد مغذی نیز می‌تواند عامل گرفتگی عضلات باشد.
• بارداری: زنان باردار، به ویژه در مراحل انتهایی، با احتمال بالاتری برای ابتلا به گرفتگی عضلات پا روبرو هستند.
• سوء مصرف الکل: افرادی که الکل به مقدار زیاد مصرف می‌کنند، ممکن است که به نوروپاتی الکلی مبتلا شوند. اما این بیماری چیست و چرا به آن دچار می‌شویم. متاسفانه مصرف زیاد الکل می‌تواند اعصاب محیطی را تحت تأثیر قرار دهد و آن‌ها را بی‌حس کند. هنگامی که چنین اتفاقی در بدن یک فرد الکلی می‌افتد، نمی‌تواند به خوبی از اندام‌های انتهایی خود مانند دست‌ها و پاها استفاده کند و دچار علائمی چون درد، گزگز و گرفتگی عضلات پا می‌شود. هنگامی که این حالت ایجاد می‌شود، باید به متخصص مراجعه کنید. در صورتیکه این بیماری زودهنگام تشخیص داده شود می‌توان آن را درمان کرد.
• کف پای صاف: یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است کف پای صاف برای فرد ایجاد کند، خستگی ماهیچه است. هنگامی که کف پای شخص دارای برجستگی‌ها و انحناهای متناسب و طبیعی نباشد، راه رفتن زحمت بیشتری می‌برد و انرژی بیشتری از فرد گرفته می‌شود. از طرفی قرار گرفتن نامتناسب پا کف زمین می‌تواند مشکلاتی مانند گرفتگی عضلات پا ایجاد کند. بله! درست است! کسانی که کف پایشان صاف است، بیشتر از باقی افراد به گرفتگی عضلات پا مبتلا می‌شوند. استفاده از کفی مناسب می‌تواند این عوارض را تا حد امکان کاهش دهد.

برای جلوگیری از گرفتگی عضلات پا، توصیه می‌شود ورزش منظم، کشش و استراحت مناسب، مصرف کافی آب و مواد مغذی به همراه داشته باشید. در صورتی که گرفتگی همراه با درد و ناراحتی باشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

دلایل ناشناخته گرفتگی عضلات پا

در اکثر مواقع، علت زمینه‌ای برای گرفتگی عضلات پا وجود ندارد. یک نظریه این است که وقتی عضلات برای مدت طولانی منقبض و جمع شوند، تحریک پذیر می‌شوند. اگر این حالت تحریک شدگی بیشتر شود، عضله پا دچار اسپاسم (گرفتگی) خواهد شد. این مساله بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که خواب هستیم و در وضعیت طبیعی خواب، زانوهای ما کمی خم شده‌اند (عضله ساق پا کوتاه‌تر شده). اینکه کشش کمک می‌کند تا مشکل حل شود، این تئوری را قانع کننده‌تر می کند.

سطوح پایین منیزیم، علت گرفتگی عضله پا

اگر مکررا گرفتگی عضلات پا را تجربه می‌کنید، یکی از دلایل آن می‌تواند این باشد که بدن شما به منیزیم بیشتری نیاز دارد. اگر کمبود منیزیم دارید، افزایش سطح منیزیم ممکن است اثرات مفیدی در کاهش درد عضلات پا و گرفتگی آن‌ها داشته باشد. به ویژه، ورزشکاران برای عملکرد بهتر به سطوح کافی منیزیم نیاز دارند. برای تامین منیزیم می‌توانید از قرص منیزیم نیز استفاده کنید.

گاهی اوقات، سطوح پایین کلسیم و پتاسیم نیز می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود. پتاسیم یک الکترولیت است که به کنترل سلول‌های عضلانی و عملکرد عصبی کمک می‌کند. کمبود پتاسیم مزمن یا هیپوکالمی می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود. هیپوکالمی زمانی که خفیف باشد علائمی ایجاد نمی کند. هنگامی که کمبود پتاسیم شدید می‌شود، می‌تواند باعث عوارضی همچون خستگی، گرفتگی عضلات، یبوست، ضعف و ضربان قلب غیر طبیعی (آریتمی) شود. برای تشخیص هیپوکالمی، پزشک سطح پتاسیم خون و ادرار را اندازه گیری می‌کند.

علت گرفتگی عضلات پا در خواب

نشستن طولانی مدت یا عدم فعالیت ممکن است گرفتگی عضلات پا در خواب را بیشتر کند. نشستن با وضعیت نامناسب نیز ممکن است جریان خون را در پاهای شما مهار کند یا منجر به فشردگی عصب شود که دو عامل خطر برای اسپاسم عضلانی هستند. تمرین بیش از حد عضلات پا نیز ممکن است آن‌ها را در برابر گرفتگی آسیب پذیر کند. ورزش بیش از حد، عضلات پا را خسته می‌کند و خستگی بدن را از اکسیژن تخلیه می‌کند و اجازه می‌دهد تا مواد زائد در طول روز جمع شوند. این تجمع می‌تواند باعث گرفتگی و اسپاسم در شب شود.

شرایط پزشکی و بعضی از  بیماری‌ها نیز ممکن است با گرفتگی عضلات پا در خواب مرتبط باشند. از این بیماری‌ها می‌توان به مسائل ساختاری مانند تنگی نخاع و بیماری شریان محیطی، مشکلات متابولیک مانند بیماری کلیوی، کم خونی، کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید و دیابت نوع 1 یا 2 و شرایط دیگر مانند آسیب عصبی، آرتروز و بیماری پارکینسون اشاره نمود.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

معمولاً گرفتگی‌های عضلانی به خودی خود از بین می‌روند و به ندرت آنقدر جدی هستند که نیاز به مراقبت‌های خاص پزشکی داشته باشند، چنانچه گرفتگی عضلانی شما شامل موارد زیر بود سریعاً به پزشک مراجعه کنید:

• ایجاد ناراحتی طاقت فرسا و شدید.
• تورم ناحیه پا، قرمزی یا تغییرات پوستی.
• ضعف عضلانی پا.
• درد و گرفتگی عضلانی پا که بارها و بارها و بطور مکرر اتفاق بیافتد.
• با مراقبت‌های اولیه در منزل بهبود نیابد.
• همراه با ورزش شدید اتفاق بیفتد.

درمان اسپاسم عضلانی

درمان دارویی

شما معمولاً می‌توانید گرفتگی‌های عضلانی را با اقدامات خود در منزل درمان نمائید. پزشک می‌تواند تمرینات ورزشی کششی را که شدت گرفتگی‌های عضلانی را کاهش می‌دهد به شما آموزش می دهد. اینکه اطمینان داشته باشید بدنتان هیچگاه دچار کم‌آبی نشود نیز کمک بزرگی به این امر می‌کند. در مورد گرفتگی‌های عضلانی که دوباره عود می‌کنند و باعث مختل گردیدن خواب شما می‌شوند، شاید نیاز باشد که پزشکتان داروهایی برای شل کردن ماهیچه‌هایتان تجویز کند.

سایر درمان‌ها

مصرف مکمل‌های ویتامین ب کمپلکس برای کمک به کنترل گرفتگی‌های عضلانی پا، توسط برخی پزشکان توصیه می‌شود. هر چند تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

نکات اساسی درمان

اگر دچار گرفتگی عضلانی می‌شوید، انجام اعمال زیر می‌تواند تسکین‌دهنده باشد:

کشش و ماساژ

ماهیچه و عضله منقبض شده را کشیده، منبسط کنید، سپس آن را به آرامی مالش دهید تا آزاد و شل شود. در مورد گرفتگی ماهیچه ساق پا، وزن خود را بر روی پای منقبض شده قرار دهید و زانوی خود را به آرامی خم کنید. اگر قادر به ایستادن نیستید در حالیکه پای منقبض خود را باز کرده‌اید بر روی زمین یا صندلی بنشینید.

سعی کنید راس پای آسیب دیده خود را در همان حالی که پای شما همچنان راست و مستقیم باقی مانده است، به سمت سر خود بالا بکشید. این  حالت به برطرف شدن گرفتگی عضلات عقب ران شما نیز کمک می‌کند. برای گرفتگی عضلات ماهیچه چهار سر جلوی پا نیز از یک صندلی استفاده کنید، در حالیکه محکم بر روی آن نشسته‌اید، سعی کنید پای آسیب دیده خود را به سمت باسن خود بکشید.

استفاده از گرما یا سرما

از یک حوله گرم یا تشک برقی بر روی ماهیچه‌های سفت و گرفته خود استفاده کنید.
دوش گرفتن با آب گرم یا جریان آب گرم بر روی ماهیچه منقبض شده نیز می‌تواند موثر باشد.
ماساژ  دادن ماهیچه منقبض شده با یخ نیز می‌تواند به کاهش درد کمک کند.

برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پا چه باید کرد؟

برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پا، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• ورزش منظم: انجام تمرینات تقویتی و کششی برای عضلات پا می‌تواند به تقویت و انعطاف پذیری عضلات کمک کند و از گرفتگی جلوگیری کند. ورزش‌های مختلفی مانند پیاده‌روی، دویدن، شنا، یوگا و پیلاتس مناسب برای پیشگیری از گرفتگی عضلات پا هستند.
• کشش ماهیانه: انجام تمرین‌های کششی برای عضلات پا به خصوص پس از انجام تمرینات ورزشی می‌تواند از انبساط عضلات و کاهش احتمال گرفتگی آن‌ها کمک کند.
• مصرف آب کافی: مصرف کافی آب برای حفظ ترکیب مواد مغذی در بدن و عملکرد بهتر عضلات ضروری است. بنابراین حداقل 8 لیوان آب در روز مصرف کنید.
• تغذیه مناسب: مصرف مواد مغذی کافی مانند پروتئین، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و ویتامین D برای عملکرد بهتر عضلات ضروری است. بنابراین به تنوع غذایی و مصرف مواد مغذی غنی توجه کنید.
• استراحت کافی: استراحت مناسب برای عضلات پا نیز بسیار مهم است. بنابراین بعد از فعالیت‌های ورزشی به استراحت کافی برای عضلات بپردازید و به بدن فرصت دهید برای بهبود و بازسازی.

با انجام این اقدامات، می‌توانید از گرفتگی عضلات پا پیشگیری کرده و عملکرد بهتری از عضلات خود داشته باشید. در صورتی که مشکلات بیشتری را تجربه می‌کنید، به مشاوره پزشک خود مراجعه کنید.