نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران (نکروز آواسکولار):علائم،علت و درمان

نکروز آواسکولارسراستخوان ران (Avascular Necrosis of the femoral head) که با نام استئونکروز (Osteonecrosis) نیز شناخته می شود، در زبان عامیانه به عنوان سیاه شدن سر استخوان ران یا مفصل لگن شهرت دارد. این عارضه زمانی رخ می دهد که به دلایل مختلف خون رسانی به استخوان سر ران دچار مشکل شده و این امر موجب مرگ استخوان می شود.

علائم و نشانه

مهم ترین نشانه در این بیماری دردناک بودن ناحیه ران است که اغلب در کشاله ران و در قسمت جلویی ران حس می شود. این درد در اوایل شروع بیماری شدت کمی را دارد و فقط زمانی که فعالیت بدنی شدید باشد بروز می کند. اما با رشد و افزایش شدت بیماری، بیمار حتی در فعالیت های روزانه نظیر راه رفتن نیز دچار درد در ران می شود. وقتی که بیماری به اوج خود برسد بیمار حتی در زمان استراحت نیز حس درد را خواهد داشت. این درد امکان انتشار به ناحیه ران و لگن و حتی زانو را نیز خواهد داشت.

در طی پیشروی و وخیم شدن بیماری، مفاصل بیمار خشک شده و در انجام حرکت هایش دچارمحدودیت هایی می شود که سبب ایجاد مشکل در راه رفتن بیمار می گردد. علت این امر این است که سر استخوان ران تغییر شکل می دهد و کوتاه می شود. به همین دلیل اندام تحتانی نیز کوتاه شده و این کوتاهی باعث می شود لنگ زدن بیمار افزایش پیدا کند. اگر بیماری به مدت طولانی در بدن فرد بیمار باقی بماند باعث می شود که ران و عضلات لگن فرد نیز لاغر و ضعیف شوند

علل

از جمله علت های سیاه شدن سر استخوان ران به شرح زیر می باشد .

انسداد عروق: این عارضه به معنی مسدود شدن شریان‌های خونی در خارج از استخوان بوده که در اثر یک آسیب مستقیم (مانند شکستگی یا دررفتگی)، فشار بیش‌ازحد و شکستگی در اثر فشار ایجاد می‌شود.

دگرگونی متابولیسم چربی‌ها: مطالعات بر روی حیوانات نشان می‌دهند که افزایش سطح لیپیدها در خون موجب انباشته شدن آن‌ها در سر استخوان ران شده و باعث افزایش فشارخون در این ناحیه و ایسکمی می‌شود. استفاده از داروهای کاهنده‌ی سطح لیپید خون در حیوانات این روند را معکوس می‌کند. تزریق کورتیکواستروئید به خرگوش‌ها با آمبولی چربی در سر استخوان ران همراه بود.

انعقاد خون درون شریان: اختلالات سیستم انعقاد خون در آسیب‌شناسی نکروز اواسکولار دخیل‌اند. معمولاً این عارضه یک آسیب ثانویه است که در اثر ترومبوز فامیلی، بالا بودن سطح کلسترول خون، پس زدن بافت پیوند آلوگرافت، دیگر عارضه‌ها (مانند عفونت و تومورهای بدخیم) و یا حاملگی ایجاد می‌شود.

روند بهبودی: استخوان دچار نکروز یک فرایند ترمیمی شامل استئوکلاست، استئوبلاست، هیستیوسیت و عناصر عروقی را فعال می‌کند. سلول‌های استئوبلاست بر روی استخوان مرده، استخوان جدید می‌سازند. این عمل باعث ایجاد یک بافت زخم ضخیم شده که مانع خون‌رسانی به بافت نکروز می‌شود و درنتیجه مفصل شکل غیرعادی و اختلال عملکردی پیدا می‌کند.

مرگ اولیه‌ی سلول‌ها: مرگ سلول‌های استخوانی بدون علائم دیگر نکروز اواسکولار در بیماران داوطلب پیوند کلیه، بیمارانی که تحت درمان با استروئید قرار دارند و همچنین افرادی که مقادیر زیادی الکل مصرف می‌کنند دیده‌شده است.

فشار مکانیکی: مطالعات بر روی حیوانات نشان داده است که رابطه‌ی مستقیمی بین افزایش وزن و افزایش خطر وقوع نکروز اواسکولار در سر استخوان ران وجود دارد.

درمان

روش درمان نکروز آوازکولار با توجه به گستردگی مشکل و علائم بروز یافته انتخاب می‌شود. همچنین پزشک معالج سن، میزان فعالیت، وضعیت سلامت عمومی و عارضه‌های فعلی و امید به زندگی بیمار را هنگام انتخاب درمان مناسب در نظر می‌گیرد. برای مثال برای درمان بیماران دچار بیماری‌های وخیم یا با امید به زندگی محدود از روش‌های غیرجراحی استفاده می‌شود. هرچند علائم با مصرف مسکن و داروهای ضدالتهابی کاهش می‌یابد، اما هیچ درمان دارویی خون‌رسانی سر استخوان ران را به حالت عادی برنمی‌گرداند و روند نکروز آوسکولار سر استخوان ران را معکوس نمی‌کند.

درمان دارویی

داروهای زیر برای رفع علائم نکروز سر استخوان ران تجویز می‌شود:

•   داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs): این داروها برای کاهش درد و التهاب (قرمزی، ورم و درد) تجویز می‌شود و از پرمصرف‌ترین آنها می‌توان به ایبوپروفن و نمک‌های دیکلوفناک (ولتارن یا کاتافلام) اشاره کرد. این داروها در دوزهای مختلف وجود دارد.
•  قرص باید در زمان نیاز و در صورت بروز درد مصرف شود، قرص 50 میلی گرمی ولتارن معمولاً دو بار در روز، پس از غذا مصرف می‌شود.
•  داروهای پوکی استخوان مانند آلندرونیت (فوزاماکس) پیشرفت نکروز آوازکولار سر استخوان ران را آهسته می‌کند.
•  مصرف کورتیکواستروئید باعث افزایش غلظت چربی در خون می‌شود، برای خنثی کردن اثر کورتیکواستروئیدها و کاهش غلظت چربی خون، داروهای کلسترول تجویز می‌شود تا از گرفتگی رگ‌ها و نکروز منتج از آن جلوگیری شود.
•  رقیق کننده‌های خون مانند وارفارین برای بیماران دچار مشکل لخته شدن خون تجویز می‌شود تا از لخته شدن خون و گرفتگی رگ‌ها جلوگیری شود.

جراحی

اگر سیاه و متلاشی شدن سر استخوان ران شروع نشده باشد، جراح توصیه می‌کند که عمل برای افزایش خون‌رسانی استخوان انجام شود