مشکلات عصب و عضله پس از ابتلا به کرونا و استفاده از نوار عصب عضله در تشخیص آنها

بیماری کووید-19 توسط ویروس SARS-CoV-2 ایجاد می‌شود که پیوستگی خاصی با بافت های عصبی دارد. گزارش‌هایی از بروز انسفالیت، انسفالوپاتی، نوروپاتی مغزی، سندرم گیلن باره و میوزیت یا رابدومیولیز در بیماران مبتلا به کووید-19 وجود داشته است. در این مقاله به تظاهرات عصبی عضلانی عفونت با SARS-CoV-2 خواهیم پرداخت. در این مقاله تمامی گزارشات منتشر شده درباره‌ی تأثیر SARS-CoV-2 بر روی اعصاب محیطی، تقاطعات عصبی عضلانی، عضلات و اعصاب مغزی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. نقص عملکرد بویایی و چشایی امروزه به عنوان اولین تظاهرات بالینی کووید-19 شناخته می‌شوند.التهاب، ادم و آسیب آکسونی پیازهای بویایی در اتوپسی بعد از مرگ افراد مبتلا به کووید-19 یافت شده است. مسیر بویایی یکی از راه‌های ورود SARS-CoV-2 به مغز خواهد بود. همانند پیازهای بویایی مسیر عصب‌های اکولوموتور، تروکلئار و فاسیال نیز در این طبقه بندی قرار می‌گیرند. گزارشاتی مبنی بر افزایش سندرم گیلن باره در اثر ابتلا به کووید-19 منتشر شده‌اند. بر خلاف موارد عادی گیلن باره، افرادی که در اثر کووید-19 به این سندرم دچار می‌شوند اکثراً مسن بوده، به پنومونی همزمان یا سندرم زجر تنفسی حاد مبتلا بوده و در خطر بیشتری برای ابتلا به نوروپاتی دمیلینه کننده قرار دارند. پیش آگهی بیماری این افراد نیز خوب نیست. میالژی به عنوان یکی از علائم شایع کووید-19 پس از تب، سرفه و گلو درد به چشم می‌خورد. در تعدادی از افراد نیز ضعف عضلانی و افزایش سطح کراتین کیناز در خون به همراه افزایش پروتئین‌های فاز حاد مشاهده می‌شود. همه‌ی این افراد مبتلا به میوزیت یا رابدومیولیز دچار عوارض تنفسی حاد در اثر کووید-19 بودند. تعدادی از بیماران مبتلا به میاستنی گراویس نیز پس از ابتلا به کووید-19 دچار عود علائم شدند. اکثر این بیماران با استفاده از ایمونوگلوبولین داخل وریدی یا آستروئید بهبود پیدا کردند.

پاندمی کووید-19 در اثر عفونت با SARS-CoV-2 که عضوی از خانواده‌ی کروناویروس هاست ایجاد شده است. کروناویروس ها در سه سویه وجود دارند: آلفا، بتا، گاما و دلتا. در دو دهه‌ی اخیر دنیا شاهد سه پاندمی بزرگ بوده است. پاندمی اول در گوانگدونگ چین در سال‌های 2002 تا 2003 و توسط SARS-CoV-1 ایجاد شد. پاندمی دوم در در سال 2012 در عربستان سعودی و توسط MERS-CoV ایجاد شد. هر دوی این ویروس‌ها باعث سندرم حاد تنفسی (SARS) در هزاران نفر شده و میزان مرگ و میر در آن‌ها به ترتیب 9.6% و 34.4% بود. پاندمی کنونی توسط نوع جدیدی از کروناویروس با نام SARS-CoV-2 ایجاد شده که اولین بار در ووهان چین در دسامبر 2019 مشاهده شد. تا جولای 2020 این ویروس در حدود 14.3 میلیون نفر را در دنیا آلوده کرده و بیش از 600 هزار مرگ را به دنبال داشته است. همگی این ویروس‌ها که باعث سه پاندمی بزرگ شده‌اند از نوع بتا کروناویروس بوده و سکانس ژنومی هومولوگ دارند. ویروس SARS-CoV-2 با گیرنده‌ی آنزیم مبدل آنژیوتانسین 2 (ACE-2) که بر روی سطح سلول‌های عصبی و اندوتلیال وجود دارد پیوستگی بیشتری دارد. این امر توجیه کننده‌ی حمله‌ی بیشتر این ویروس به بافت های عصبی نسبت به کروناویروس های قبلی خواهد بود.

تا به امروز تظاهرات عصبی متعددی از SARS-CoV-2 منتشر شده‌اند. ازجمله این تظاهرات می‌توان به انسفالیت، انسفالومیلیت حاد منتشر (ADEM)، انسفالوپاتی، انسفالوپاتی پاسخگو به آستروئید، سندرم انسفالوپاتی خلفی برگشت پذیر (PRES) و مننژیت اشاره کرد. تظاهرات عصبی عضلانی مثل کاهش چشایی و بویایی، افتالموپارزی، پارزی صورت، سندرم گیلن باره، نوروپاتی متقارن، میوپاتی و نوروپاتی ناشی از بیماری‌های حاد، میالژی، میوزیت و رابدومیولیز نیز در بیماران مبتلا به کووید-19 گزارش شده‌اند.

در ادامه به معرفی هر یک از این عوارض مربوط به عصب و عضله که  بعد از ابتلا به بیماری کرونا بروز میابند می‌پردازیم و در آخر به معرفی نوار عصب عضله که یکی از راه‌های تشخیص این بیماری‌هاست می‌پردازیم.

میالژی

میالژی به درد عضلانی گفته می‌شود که در ناحیه‌ی رباط‌ها، تاندون‌ها، فاسیا و بافت های نرم در ارتباط با عضله، استخوان و ارگان‌های مختلف احساس می‌شود. آسیب فیزیکی، استفاده‌ی بیش از حد از اندام، فشار و برخی از داروها و بیماری‌ها می‌توانند منجر به بروز میالژی شوند.

میوزیت و رابدومیولیز

میوزیت به گروهی از عارضه‌های نادر گفته می‌شود. ازجمله شایع‌ترین علائم این عارضه‌ها می‌توان به ضعف و درد عضلانی اشاره کرد. این عارضه معمولاً با گذشت زمان تشدید می‌شود. همچنین ممکن است زیاد زمین بخورید و پس از راه رفتن کوتاه و یا ایستادن دچار خستگی شوید. در صورت مشاهده‌ی هر یک از این علائم به پزشک خود مراجعه کنید.

رابدومیولیز یک عارضه‌ی بسیار خطرناک بوده که در اثر تخریب بافت های عضلات اسکلتی و نشت مواد زائد آن به جریان خون ایجاد می‌شود. ازجمله شایع‌ترین دلایل بروز آن می‌توان به آسیب‌های ناشی از تصادفات رانندگی، کشیدگی بیش از حد عضلات، سوء مصرف الکل و برخی از داروها و مواد سمی اشاره کرد.

میاستنی گراویس

میاستنی گراویس یک عارضه‌ی نادر مزمن بوده که باعث ضعف عضلانی می‌شود. این بیماری اکثرات عضلات کنترل کننده‌ی چشم و پلک را درگیر می‌کند و می‌تواند در بروز حالات چهره، جویدن غذا، بلع و حرف زدن نیز اختلال ایجاد کند. البته این عارضه ممکن است هر ناحیه‌ای از بدن را درگیر کند.

سندرم گیلن باره و سندرم میلر فیشر

گیلن باره یک سندرم نادر خود ایمنی است که در طی آن سیستم ایمنی بدن به بافت های عصبی آسیب وارد می‌کند. این مشکل سبب ضعف عضلانی و بعضاً فلج می‌شود. علائم گیلن باره ممکن است از چند هفته تا چندین سال باقی بمانند. اکثر افراد به طور کامل پس از ابتلا به این بیماری بهبود پیدا می‌کنند ولی برخی از افراد نیز دچار آسیب‌های عصبی دائم خواهند شد.

میلر فیشر یک بیماری عصبی نادر اکتسابی مربوط به سندرم گیلن باره است. ازجمله شاخصه‌های این بیماری می‌توان به ضعف عضلات چشم و اختلال در حرکت آن‌ها، بر هم خوردن تعادل اندام‌ها و عدم وجود رفلکس‌های تاندونی اشاره کرد.

نوروپاتی

نوروپاتی به آسیب‌های عصبی گفته می‌شود که منجر به ضعف، احساس سوزن سوزن شدن، بی حسی و درد در ناحیه‌ی آسیب دیده می‌شوند. نوروپاتی عموماً در دست و پا ایجاد شده ولی ممکن است در نواحی دیگر بدن نیز دیده شود.

مکانیسم درگیری عضلات

مکانیسم بروز میوزیت در بیماران مبتلا به کووید-19 به طور کامل شناخته شده نیست. عضلات اسکلتی و دیگر سلول‌های موجود در آن‌ها مثل سلول‌های اقماری، لکوسیت ها، فیبروبلاست ها و سلول‌های اندوتلیال همگی دارای ACE-2 هستند بنابراین حمله‌ی SARS-CoV-2 به این بافت ها پیش پینی شده است. مطالعات نشان می‌دهند که بروز این مشکل در کودکان به دلیل عدم بلوغ سلول‌های عضلانی بیشتر است. ازجمله مکانیسم‌های دیگر درگیری عضله در بیماران کووید-19 می‌توان به تجمع کمپلکس‌های ایمنی در عضله، رهاسازی سیتوکین های میوتوکسیک، آسیب به بافت در اثر شباهت آنتی ژن‌های ویروسی و سلول‌های عضلانی و جذب پروتئین‌های ویروسی توسط غشای سلول عضلانی و بیان آنتی ژن‌های ویروسی بر روی سطح سلول اشاره کرد. وجود ارتباط بین این مکانیسم‌های میوزیت با میالژی ناشی از کووید-19 شناخته شده نیست.

در تشخیص این بیماری‌ها یکی از رایج‌ترین روشها استفاده از نوار عصب عضله است که در هرگونه رفتار غیر طبیعی مرتبط با عضلات و اعصاب مربوط به آنها نشان داده می‌شود.

الکترومیوگرافی چیست؟

الکترومیوگرافی (EMG) یک تست تشخیصی است که با اندازه گیری فعالیت الکتریکی عضله به تشخیص مشکلات عصبی عضلانی کمک می‌کند.

الکترومیوگرافی چگونه انجام می‌شود؟

یک سوزن بسیار باریک (الکترود) از طریق پوست وارد عضله شده و سپس از بیمار خواسته می‌شود تا عضله‌ی خود را منقبض یا شل کند. الکترود وارد شده به عضله فعالیت‌های الکتریکی را ضبط کرده و آن‌ها را بر روی نمایشگر (اوسیلوسکوپ) نشان می‌دهد.

تست سرعت هدایت عصبی (NCV) نیز معمولاً به طور همزمان با الکترومیوگرافی انجام می‌شود. تست سرعت هدایت عصبی می‌تواند در تشخیص مشکلات عصبی از مشکلات عضلانی کارآمد باشد.

چه عارضه‌هایی توسط الکترومیوگرافی تشخیص داده می‌شوند؟

می‌توان از این تست برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌های عصبی عضلانی، مشکلات حرکتی، آسیب‌های عصبی و بیماری‌های دژنراتیو ازجمله موارد زیر استفاده کرد:

• اسکلروز آمیوتروفیک طرفی (ALS)
• سندرم تونل کارپال
• اسپوندیلوز گردنی
• سندرم گیلن باره
• سندرم لامبرات ایتون
• دیستروفی عضلانی
• میاستنی گراویس
• پلی میوزیت
• اختلال عملکرد عصب رادیال
• اختلال عملکرد عصب سیاتیک

چگونه باید برای انجام الکترومیوگرافی آماده شد؟

معمولاً آماده سازی زیادی برای انجام این تست نیاز نیست.

• در روز انجام تست از هیچ کرم یا لوسیونی بر روی پوست خود استفاده نکنید.
• غذا نخوردن قبل از تست لازم نیست ولی در برخی از موارد از بیماران خواسته می‌شود تا به مدت 2 تا 3 ساعت قبل از انجام تست از سیگار کشیدن و مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار خودداری کنند.
• اگر پیس میکر (ضربان ساز قلب) دارید پزشک خود را مطلع سازید.
• پزشک خود را از داروها و مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید آگاه کنید.
• لباس‌هایی بپوشید که دسترسی به ناحیه‌ی مورد تست آسان باشد.