هدف از فیزیوتراپی لگن و فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن (ران) بهبود عملکرد عضلات کف لگن، درمان آسیبهای لگنی ناشی از ورزش، اصلاح سبک زندگی، آموزش حرکات موثر برای کاهش علائم ناشی از اختلالات عضلات کف لگن و درمان دستی یا منوال تراپی برای برطرف کردن علائم لگن درد است. این روش درمانی شامل ارزیابی و درمان گروهی از عضلات کف لگن میشود که در عملکرد مثانه و ارگانهای داخلی مانند روده و رحم (دفع ادرار/عملکرد روده) عملکرد جنسی و عملکرد استخوان لگن دخیل هستند. از اینرو، اگرچنانچه این گروه از عضلات به درستی کار نکنند میتواند منجر به مشکلاتی نظیر بیاختیاری در دفع ادرار و مدفوع، تکرر یا فوریت دفع ادرار، احتباس ادراری (ناتوانی در تخلیه کامل مثانه یا روده) و لگن درد شود.
کاربردهای فیزیوتراپی لگن
برخی از اختلالات عضلات کف لگن که با فیزیوتراپی لگن قابل درمان هستند عبارتند از:
- بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع، فوریت دفع ادرار
- تکرر یا فوریت دفع ادرار، احتباس ادراری
- درد حین دفع مدفوع یا ادرار
- افتادگی لگن (پرولاپس اندامهای لگن)
- یبوست
- درد در طول رابطه جنسی (دیسپارونی، واژینیسموس)
- درد واژن و اندام تناسلی زنان (وستیبولودینیا، بیماری ولوودینیا یا کلیتوردینیا)
- سندرم مثانه دردناک یا سیستیت بینابینی
- آندومتریوز یا نابهجایی آستر رحم
- درد مزمن لگنی
- نورالژی پودندال
- کمر درد
- درد لگنی ناشی از شکستگی و جراحت
- مراقبتهای دوران بارداری
- مراقبتهای پس از زایمان
فواید فیزیوتراپی لگن چیست؟
از طریق فیزیوتراپی میتوان به موارد زیر دست یافت:
- شناسایی و فعال کردن عضلات مناسب
- آرام کردن عضلات سفت و بیش فعال
- نحوه کنترل درد و انجام حرکات ورزشی موثر در زمان مناسب
- نحوه هماهنگ کردن عضلات کف لگن با دیافراگم، عضلات عمقی شکم و سایر عضلات مرکزی
- نحوه تطبیق حرکات پیلاتس با مشکل خود
- نحوه کنترل فشار روی عضلات شکم و جلوگیری از آسیب ناشی از فعالیت و ورزش نادرست یا سرفه کردن
- نحوه ترکیب تمرینات فانکشنال یا کاربردی با حرکات ورزشی روزانه
معاینات قبل از شروع فیزیوتراپی لگن و کف لگن
فیزیوتراپیست شرح حال کاملی از سابقه پزشکیتان میگیرد. سپس معاینه فیزیکی انجام میدهد که معمولاً شامل ارزیابی و بررسی حالت بدنی (پوسچر)، انعطاف پذیری و قدرت عضلات اطراف کمر، لگن و باسن میشود. بعد از این، ممکن است معاینه داخلی بهمنظور ارزیابی عضلات کف لگن انجام شود. این معاینه در زنان بهصورت واژینال/رکتال یا مقعدی و در مردان از طریق رکتال یا مقعدی انجام میشود. با اینکه عمدتاً انجام معاینه داخلی امری مهم بوده و میتواند اطلاعات مفیدی از وضعیت عضلات کف لگن بیمار دهد، اما اگر دچار درد حاد و شدیدی باشید که انجام این معاینه موجب تشدید درد و ناراحتی شما شود، انجام آن ضروری نخواهد بود. پس از طی این مراحل و بر اساس یافتههای حاصل از معاینه، برنامه ریزی درمان فردی بیمار اجرا میشود.
تکنیکهای فیزیوتراپی لگن
در طول جلسات درمانی، تمرکز عمده بر روی درمان علائم شما خواهد بود. با اینکه ممکن است تکنیکهای درمانی در هر مورد و در رابطه با هر شخص متفاوت باشند اما رایجترین متد و تکنیکهای درمانی شامل موارد زیر میشوند:
ورزش کردن
در این تکنیک بیمار یاد میگیرد که چگونه میتواند عضلات کف لگن را منقبض و سپس شل کند. همچنین، تکنیکهای تنفس صحیح را نیز میآموزند که موجب افزایش تاثیر سایر تمرینات میشود. این قبیل حرکات ورزشی مختص کشش عضلات سفت، تقویت عضلات ضعیف و افزایش انعطافپذیری طراحی شدهاند.
حرکت کگل
حرکت کگل با فشردن ماهیچههای اسفنکتر مقعدی یا تصور اینکه قصد توقف تخلیه مثانه را دارید انجام میشود.
- هنگام انجام حرکت، باید فشار بر روی عضلات لگنی و دور مثانه باشد و این عضلات را منقبض کنید.
- تصور کنید بروی یک توپ نشستهاید، سپس همزمان با باد شدن توپ، عضلات لگن را فشرده کنید.
- تمرکز خود را بر روی فشردگی عضلات لگن حفظ کنید. نباید شکم، ران یا باسن خود را خم کنید. تنفس صحیح را فراموش نکنید.
- روزانه ۳ مرتبه این حرکت را تکرار کنید. سعی کنید ستهایی شامل ۱۰ الی ۱۵ تکرار با چند ثانیه وقفه از هم انجام دهید. اگر انجام این حرکت برای شما دشوار باشد میتوانید تعداد دفعات کمتری آنرا انجام دهید.
حرکت پاشنه پا
حرکت سُر دادن پاشنه در حالی که عضلات عمقی شکم را هدف قرار داده، انقباض عضلات کف لگن را نیز بیشتر میکند.
- روی زمین با زانوهای خم شده دراز بکشید بهطوری که لگن درگیر نباشد.
- داخل قفسه سینه نفس بکشید، سپس از طریق دهان بازدم کنید و اجازه دهید دندههای شما بهطور طبیعی فشرده شوند.
- لگن خود را به سمت بالا بکشید و نگه دارید. پاشنه پای راست را از بدن دور کنید. تا جایی که میتوانید بدون از دست دادن تعادل و حالت بدن این کار را ادامه دهید.
- سپس به حالت اولیه برگشته نفس بکشید و پای خود را به حالت اولیه برگردانید.
- پاها را عوض کرده و این حرکات را تکرار کنید.
- 10 بار این حرکت را با هر پا انجام دهید.
مارچ
مانند حرکت سُر دادن پاشنه، تمرین مارچ نیز باعث تقویت عضلات مرکزی و افزایش انقباضات عضلات کف لگن میشود.
- با دراز کشیدن روی زمین با زانوهای خم شده بدون درگیر بودن لگن شروع کنید.
- داخل قفسه سینه خود نفس کشیده و از طریق دهان بازدم کنید و اجازه دهید دندهها به طور طبیعی فشرده شوند.
- کف لگن خود را به سمت بالا بکشید و نگه دارید.
- به آرامی یکی از پاها را به سمت بالای میز بلند کنید.
- سپس به آرامی پا را به حالت اولیه برگردانید.
- به طور متناوب پاها را عوض کنید. نباید دردی در ناحیه کمر خود احساس کنید. عضلات مرکزی بدن حتماً باید در طول تمرین درگیر باقی بمانند.
- به طور متناوب پاها را 12 الی 20 بار در کل تمرین عوض کنید.
پوزیشن بچه
پوزیشن بچه در یوگا مناسب برای ریلکس شدن بدن با هدف کشش و رهاسازی است که مکملی عالی برای روتین درمانی اختلالات عضلات کف لگن نیز محسوب میشود.
- با زانوهای خم شده روی زمین دراز بکشید.
- زانوهای خود را با زاویه 90 درجه به سمت شکم بیاورید، به طوری که کف پاها رو به سمت بالا باشد.
- قسمت بیرونی یا داخلی پاهای خود را بگیرید و نگه دارید.
- زانوها را کمی پهنتر از نیم تنه خود باز کنید. سپس پاهای خود را به سمت زیر بغل بیاورید. مچ پاها هم راستا با زانو باشد.
- پاشنههای خود را خم کرده و با پاهای خود به دستتان فشار دهید. به اندازه چند دم و بازدم در این حالت بمانید یا به آرامی از یک سمت به سمت دیگر بچرخید.
تمرین تنفس
تنفس شکمی یا دیافراگمی، روش اصولی و درست نفس کشیدن است که باعث تقویت رابطه عملکردی بین دیافراگم و عضلات کف لگن میشود. این روش تنفس همچنین نوعی ورزش بسیار عالی برای کاهش استرس است.
- میتوانید بر روی یک تشک یوگا و روی زمین دراز کشیده یا در حالت نشسته این تمرین را انجام دهید.
- چند ثانیه آرام تنفس کنید، بهطوری که بر روی کاهش استرس خود تمرکز کنید.
- پس از ریلکس شدن، یک دست را روی شکم و دست دیگر را روی سینه خود قرار دهید.
- از طریق بینی نفس بکشید تا شکمتان منبسط شود. قفسه سینه شما باید نسبتاً ثابت بماند. سپس، 2 الی 3 ثانیه نفس بکشید و سپس به آرامی بازدم کنید.
- این نوع تنفس را چندین بار در حالی که یک دست را روی سینه و یک دست را روی شکم خود گذاشتهاید تکرار کنید.
درمان دستی “منوال تراپی”
درمان دستی یا منوال تراپی در اختلالات عضلات کف لگن با هدف آرام سازی عضلات، افزایش میزان تحرک و کاهش درد عضلات انجام میشود. این روش شامل تکنیکهای داخلی واژن یا رکتوم یا تکنیکهای خارجی برای درمان عضلات، رباطها، فاسیا، تاندونها، اعصاب و مفاصل میشود.
متخصص طب فیزیکی بسته به نیاز بیمار از تکنیکهای متعددی اعم از موبیلیزاسیون بافت نرم، رهاسازی مایوفاشیال، ماساژ بافت عمیق، موبیلیزاسیون دستگاه ادراری تناسلی، موبیلیزاسیون مفصل، تکنیک انرژی عضلانی، موبیلیزاسیون عصب، فشار نقاط ماشهای، دستکاری بافت همبند و موبیلیزاسیون روده استفاده میکند.
بیوفیدبک
بیوفیدبک ابزار و راهکاری موثر برای بهبود اختلالات عضلات کف لگن بوده که میتواند موجب تقویت عضلات ضعیف یا بازآموزی عضلات بیش از حد فعال شود. استفاده از این ابزار کنترل میزان فعال شدن عضلات در حین ورزش و فعالیت عملکردی را آسانتر میکند. همچنین، بیوفیدبک به مقابله با درد یا کاهش درد نیز کمک میکند.
دستگاه بیوفیدبک اطلاعاتی را در مورد زمان و میزان قدرتی که گروهی از عضلات حین منقبض یا شل شدن ایجاد میکنند، روی صفحه نمایش میدهد. الکترودهای خارجی یا یک پروب واژینال یا پروب رکتومی متصل به دستگاه بیوفیدبک قدرت و تون عضلات را سنجیده و اندازهگیری میکنند. این اطلاعات که بر روی صفحه نمایش نشان داده میشوند برای سنجش نتیجه درمان و تعیین میزان پیشرفت روند درمانی مفید هستند.
الکتروتراپی
در این روش از تحریک الکتریکی عضلانی میتوان برای تقویت عضلات لگن و همچنین یادآوری نحوه عملکرد صحیح به این عضلات استفاده کرد. میتوان از سایر روشهای الکتروتراپی و اولتراسوند برای درمان مشکلاتی نظیر بیش فعالی مثانه و برای تسکین درد در سندرم نورولوژیک موقت (TNS) (تحریک الکتریکی از طریق پوست) استفاده کرد.
شاکویو تراپی
شاک ویو تراپی یک روش درمانی غیر تهاجمی بوده که روند طبیعی ترمیمی بدن را تحریک میکند. میتوان از این روش درمانی برای درمان درد لگنی استفاده کرد.
تکارتراپی
تکارتراپی نوعی روش درمانی است که با استفاده از دستگاه تکار انجام میگیرد و ویژگیهای متعدد این روش درمانی و حالتهای مختلف عملکردی آن به برطرف شدن مشکلات عضلات کف لگن کمک میکنند. تکارتراپی منجر به افزایش جریان خون بافتی، اتساع عروقی و افزایش دمای یکنواخت عمقی ناحیه تحت درمان میشود.
طب سوزنی و سوزن خشک
میتوان بهمنظور درمان علائم و درد لگن از طب سوزنی و سوزن خشک نیز استفاده کرد. در این روش درمانی از فرو کردن سوزن در نقاط خاصی از بدن استفاده میشود که موجب افزایش گردش خون ناحیه و خونرسانی بیشتر به محل مورد نظر میشود.
هزینه فیزیوتراپی لگن چقدر است؟
هزینه فیزیوتراپی لگن منحصراً به شرایط شما و میزان تلاشی که برای درمان مشکل نیاز است بستگی دارد. برخی از عوامل نظیر موقعیت مکانی کلینیک یا مرکز درمانی نیز میتوانند در تعیین میزان هزینه نهایی درمان دخیل باشند.
پرسشهای متداول
آیا فیزیوتراپی لگن درد خواهد داشت؟
هدف فیزیوتراپیست بهبود علائم شماست. از اینرو، اگرچه شاید برخی از رویکردهای این روش درمانی با ناراحتی جزئی همراه باشند، اما در کل هدف این است که درد یا پاسخ التهابی ایجاد نشود.
بهترین زمان برای دریافت فیزیوتراپی لگن چه زمانی است؟
بهترین زمان برای مراجعه به پزشک و دریافت فیزیوتراپی زمانی است که متوجه مشکلی میشوید که عملکرد لگن را مختل کرده باشد.
چند جلسه فیزیوتراپی لگن برای درمان موفقیت آمیز لازم است؟
تعداد جلسات مورد نیاز فیزیوتراپی بسته به شرایط فرد و نوع آسیبی که میخواهد درمان کند متفاوت است.
یک جلسه فیزیوتراپی لگن چقدر زمان میبرد؟
یک جلسه فیزیوتراپی لگن بین 30 الی 60 دقیقه طول میکشد.
چه مدتی طول میکشد تا فیزیوتراپی لگن موثر واقع شود؟
با درمان منظم و مداوم، طی ۲ هفته تغییرات مثبتی را در علائم خود خواهید دید.
چه زمانی دیگر برای مراجعه به فیزیوتراپی کف لگن بسیار دیر است؟
سالم بودن لگن و حفظ عملکرد صحیح عضلات کف لگن نه تنها در دوره قبل و بعد از زایمان، بلکه در طول تمامی مراحل زندگی جزو عوامل مهم و تاثیر گذار در سلامت کلی بدن است. از اینرو، هیچ زمانی برای مراجعه به فیزیوتراپی کف لگن دیر نیست.
فیزیوتراپی کف لگن چند جلسه در هفته انجام میشود؟
معمولاً ۱ جلسه ویزیت در هر هفته جزو روال رایج روند فیزیوتراپی کف لگن است. با این حال، طول درمان میتواند بسته به شرایط بیمار و نوع آسیب، شدت اختلال در عملکرد و اهداف شخصی از درمان، متغیر باشد.
