آرتروز زانو نوعی بیماری فرسایشی مفصلی است که درد، خشکی و کاهش قدرت زانو از علائم بارز آن به شمار می‌آید. آرتروز عموماً به مرور زمان بروز می‌یابد و به آهستگی به دلیل استفاده بیش از حد، مکانیک نامناسب (نحوه حرکت، ایستادن و انجام فعالیت های روزانه) یا آسیب‌دیدگی موجب ساییدگی استخوان‌های مفصل زانو می‌شود. فیزیوتراپی برای کاهش علائم آرتروز و آهسته کردن روند پیشرفت بیماری مفید است. متخصصان فیزیوتراپی طرح درمان منوال تراپی و برنامه ورزش‌درمانی سفارشی و جامعی را برای کمک به بیماران مبتلا به آرتروز زانو تهیه می‌کنند. به این ترتیب بیماران با بهره‌گیری از درمان فیزیوتراپی به روشی ایمن حرکت می‌کنند و عملکرد، قدرت و دامنه حرکتی مفصل زانوی‌شان بهبود می‌یابد.
فواید فیزیوتراپی برای آرتروز زانو
فیزیوتراپی مزایای فراوانی برای آرتروز زانو دارد. فیزیوتراپی درد، ورم و خشکی مفصلی ناشی از آرتروز را کاهش می‌دهد و به بهبود عملکرد مفصل زانو کمک می‌کند. به علاوه فیزیوتراپی آرتروز زانو، راه رفتن، خم شدن، سر پا نشستن، زانو زدن و نشستن را برای بیمار آسان‌تر می‌سازد. به‌طور کلی فیزیوتراپی برای دستیابی به اهداف زیر مفید است:
- عادی کردن دامنه حرکتی مفصل زانو
- تقویت زنجیره حرکتی پاها
- کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی
- بهبود حس عمقی، چابکی و تعادل
- بهبود عملکرد بدنی
معاینات لازم قبل از شروع فیزیوتراپی زانو
درمان فیزیوتراپی با توجه به شرایط شما برنامه ریزی می‌شود. به همین دلیل فرایند تشخیصی قبل از شروع فیزیوتراپی با استخراج داده‌های مرتبط از پرونده پزشکی و معاینه بالینی شروع می‌شود.
تکنیک‌های فیزیوتراپی برای آرتروز زانو
در فیزیوتراپی برای آرتروز زانو از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که در این بخش آن‌ها را توضیح می‌دهیم.
ورزش
ورزش یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای آرتروز زانو است. انجام دادن ترکیبی از نرمش‌های کششی ملایم و حرکات قدرتی بیماران را از مزایای زیر برخوردار می‌سازد:
کاهش درد و ورم
بازیابی دامنه حرکتی کامل
بازگشت به سطح عادی فعالیت‌ها
تمام حرکات زیر باید تحت نظارت متخصص طب فیزیکی انجام شود. شروع برنامه ورزشی بدون مشاوره با متخصص طب فیزیکی ممکن است آسیب دیدن بدن را در پی داشته باشد.
کشش عضلات همسترینگ
انجام دادن حرکات کششی بدن را منعطف نگه می‌دارد و دامنه حرکتی یا میزان حرکت دادن مفاصل در جهت‌های خاص را افزایش می‌دهد. به علاوه با انجام دادن تمرین‌های کششی احتمال آسیب دیدگی و شروع درد کمتر می‌شود.
بدن‌تان را قبل از ورزش همیشه با پنج دقیقه پیاده‌روی گرم کنید. وقتی برای انجام کشش همسترینگ آماده شدید، دراز بکشید. ملافه‌ای را دور پای راست‌تان بیاندازید. پا را با استفاده از ملافه صاف بالا بیاورید. 20 ثانیه در این حالت بمانید، سپس پا را پایین ببرید. حرکت را دو بار تکرار کنید. سپس جای پاها را عوض کنید.
بالا آوردن پا به صورت مستقیم
روی زمین دراز بکشید، بالاتنه را با تکیه کردن روی آرنج‌ها بالا بیاورید. زانوی چپ را خم کنید و کف پای چپ را روی زمین بگذارید. پای راست را صاف نگه دارید، به گونه‌ای که نوک پنجه رو به بالا باشد. عضلات ران را منقبض کنید و پای راست را بالا ببرید.
سه ثانیه در این حالت بمانید. عضلات ران را منقبض نگه دارید و پا را به آرامی تا زمین پایین بیاورید. پس از رسیدن پا به زمین دوباره پا را بالا ببرید. حرکت را در دو ست ده مرتبه‌ای تکرار کنید. جای پاها را پس از هر ست عوض کنید.
حرکت پله (استپ آپ)
پای راست‌تان را روی پایین‌ترین پله پلکان بگذارید. پای چپ را بالا بیاورید و روی پله بگذارید، سپس پای راست و بعد پای چپ را پایین بگذارید. در صورت لزوم برای حفظ تعادل از نرده پلکان بگیرید. حرکت را برای هر پا تا جایی که می‌توانید تکرار کنید. یک دقیقه استراحت کنید، سپس حرکت را دو نوبت دیگر تکرار کنید. وقتی پیشرفت کردید، پله بلندتری را انتخاب کنید یا هر بار از دو پله بالا و پایین بروید.
فشردن بالشت
این حرکت عضلات داخل پا را که نگهدارنده زانوها هستند، تقویت می‌کند. به پشت دراز بکشید و هر دو زانو را خم کنید. بالشی را بین زانوها بگذارید.
زانوها را به هم فشار بدهید تا بالش بین زانوها فشرده شود. 5 ثانیه در این حالت بمانید. حرکت را دو ست ده مرتبه‌ای انجام بدهید. جای پاها را پس از هر ست عوض کنید.
بشین و پاشو
روی صندلی بنشینید. بدون استفاده کردن از دست‌ها برای نگه داشتن بدن بلند شوید و سپس بنشینید. دقت کنید که هر حرکت آهسته و کنترل‌شده باشد. حرکت را تا جایی که دیگر نتوانید، تکرار کنید. یک دقیقه استراحت کنید، سپس حرکت را دو نوبت دیگر تکرار کنید. اگر صندلی خیلی کوتاه است، در ابتدا روی صندلی کوسن بگذارید و وقتی پیشرفت کردید، کوسن را بردارید.
تعادل یک پا
این حرکت کمک می‌کند تا راحت‌تر خم شوید یا از ماشین سوار و پیاده شوید. یک پا را به آرامی از روی زمین بلند کنید. هدف این است که تعادل‌تان را 20 ثانیه بدون کمک گرفتن حفظ کنید. این حرکت را دو بار انجام بدهید، سپس جای پاها را عوض کنید.
گاهی ممکن است انجام حرکات ورزشی به تنهایی برای درمان آرتروز زانو موثر نباشد. در این مواقع متخصص طب فیزیکی از دیگر تکنیک‌های فیزیوتراپی استفاده می‌کند.
اولتراسوند تراپی
اولتراسوند تراپی (US) مداخله بسیار پرکاربردی در فیزیوتراپی برای مدیریت درد و کمک به ترمیم بافت نرم است. در این روش از امواج صوتی برای نفوذ در بافت‌های نرم و در نتیجه افزایش جریان خون استفاده می‌شود. از مزایای اولتراسوند تراپی می‌توان به تسکین درد، بهبود گردش خون و تسهیل فرایند ترمیم بافت اشاره کرد.
الکتروتراپی
در روش الکتروتراپی از دستگاهی که از جریان برق برای تحریک استفاده می‌کند، جهت تسکین درد آرتروز و کاهش نیاز به مصرف مسکن استفاده می‌شود. به علاوه الکتروتراپی شدت درد را کمتر می‌کند. الکتروتراپی آسیب ناشی از آرتریت را از طریق بازسازی و ترمیم غضروف مفصلی درمان می‌کند و التیام می‌بخشد. الکتروتراپی برای تقویت عضلات نگهدارنده مفاصل ضعیف کاربرد دارد.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی درمانی برای آرتروز زانو است که درد را کاهش و عملکرد را بهبود می‌دهد. شاک ویو تراپی فرایند التیام‌بخشی بدن را با استفاده از امواج فشاری صوتی تسریع می‌کند. این امواج متابولیسم و گردش خون را بهبود می‌دهند.
تکار تراپی
تکار (TECAR) سرواژه انتقال خازنی و مقاومتی انرژی است. تکارتراپی (TT) نوعی گرما درمانی درون‌زاد، مبتنی بر استفاده از امواج رادیویی است. تکارتراپی درمانی غیرتهاجمی است. دستگاه تکارتراپی موجب ایجاد گرما در داخل بدن می‌شود، بدن از این گرما برای ترمیم فرایندهای التهابی بهره می‌گیرد. در واقع تکار تراپی بدن را از طریق ایجاد حرارت درونی التیام می‌بخشد.
آب درمانی
در روش آب درمانی یا هیدروتراپی از آب برای کاهش علائم آرتروز زانو استفاده می‌شود. آب درمانی مزایای متعددی دارد. برای مثال بیماران ورزش‌های ملایمی را در آب انجام می‌دهند که به مفصل‌های‌شان فشار نمی‌آورد. به علاوه بودن در آب گرم به خودی خود حرکت را تسهیل می‌کند و به مدیریت درد و دیگر علائم آرتروز زانو کمک می‌کند.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی برای بهبود انواع التهابی آرتریت مفید است. ماساژ درمانی به تسکین درد و کاهش ورم ناشی از آرتروز زانو کمک می‌کند. از دیگر مزایای ماساژ درمانی می‌توان به بهبود عملکرد مفصل، افزایش انرژی روزانه و بهبود کیفیت خواب اشاره کرد.
منوال تراپی
متخصصان فیزیوتراپی در زمینه منوال تراپی یا درمان دستی آموزش می‌بینند. فیزیوتراپیست عضله‌ها را با ملایمت حرکت می‌دهد تا شل شوند؛ در نتیجه انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفصل زانو بیشتر می‌شود. در بسیاری از موارد می‌توان منوال تراپی را در کنار حرکات کششی انجام داد تا تاثیر بیشتری داشته باشد. تکنیک‌های درمان دستی ناحیه‌هایی را هدف می‌گیرد که درمان خودبه‌خودی‌شان دشوار است.
سایر روش‌ها
متخصص طب فیزیکی توصیه می‌کند که چه زمانی و چگونه از روش‌های درمانی مانند استفاده از یخ و گرما برای مدیریت درد بهره بگیرید. متخصصان طب فیزیکی در زمینه استفاده از حرکت، موقعیت دهی و روش‌های دیگر برای کمک به تسکین درد و اجتناب از مصرف داروهایی مانند مسکن‌های مخدر تخصص دارند.
هزینه فیزیوتراپی برای آرتروز زانو چقدر است؟
هزینه فیزیوتراپی آرتروز زانو به عامل‌های متعددی بستگی دارد. از جمله عامل‌های تأثیرگذار بر هزینه فیزیوتراپی آرتروز زانو می‌توان به وضعیت دقیق و شدت آرتروز زانو، موقعیت مکانی مرکز فیزیوتراپی، مهارت متخصص طب فیزیکی و طرح درمان پیشنهادی اشاره کرد.
پرسش‌های پرتکرار
فیزیوتراپی آرتروز زانو چقدر طول می‌کشد؟
متخصص طب فیزیکی اعلام می‌کند که فیزیوتراپی زانو را هر چند وقت یک بار باید انجام بدهید. ممکن است لازم باشد هفته‌ای چند بار به مدت شش هفته یا بیشتر به کلینیک فیزیوتراپی مراجعه کنید. مدت زمان فیزیوتراپی به شدت آسیب دیدگی و دردناک بودن زانو یا سابقه انجام دادن جراحی بستگی دارد.
بهترین تکنیک فیزیوتراپی برای آرتروز زانو چیست؟
پاسخ این سؤال به نوع دقیق عارضه و بهترین روش برای درمان عارضه بستگی دارد.
هر جلسه فیزیوتراپی زانو چقدر طول می‌کشد؟
هر جلسه 30 تا 90 دقیقه زمان می‌برد.
پس از اتمام جلسه فیزیوتراپی زانو می‌توانم راه بروم؟
پاسخ این سؤال به وضعیت زانوی‌تان بستگی دارد، در اکثر موارد فیزیوتراپی نباید اثری بر توانایی راه رفتن بگذارد.
درد گرفتن زانو پس از فیزیوتراپی عادی است؟
اگر هر زمان در طول فیزیوتراپی احساس کردید، فیزیوتراپی وضعیت زانوی‌تان را بدتر می‌کند، مشکل‌تان را به متخصص طب فیزیکی اطلاع بدهید. البته کمی احساس درد و ناراحتی پس از فیزیوتراپی زانو عادی است.
