از شایعترین بیماری‌های مخرب اعصاب می‌توان بیماری پارکینسون را نام برد. در این بیماری نورولوژیک فرد مبتلا به تدریج برخی توانایی‌های خود مانند توانایی‌های جسمی و روحی را از دست می‌دهد.
در کل روند بیماری پیشرونده می‌باشد و با گذشت زمان معمولاً وضعیت حادتر می‌شود. در کل می‌توان گفت روند این بیماری اغلب اوقات کند است و چندین سال به طول می‌انجامد. نهایتاً این بیماری منجر به کاهش تدریجی عملکرد فرد می‌گردد، اما با داشتن روند درمانی مناسب فرد می‌تواند یک زندگی عادی را تجربه کند.
دلیل معیوب شدن سلول‌ها، به طور دقیق مشخص نشده است. اما بیشتر متخصصین این حوزه تصور می‌کنند که این بیماری در اثر برخی عوامل ژنتیکی و محیطی امکان بروز پیدا می‌کند. محققان در حال حاضر در حال انجام مطالعات برای اثبات علمی علت‌های احتمالی این بیماری مانند برخی سموم موجود در محیط زندگی هستند.
پارکینسون چیست؟
از شایعترین بیماری‌های مخرب اعصاب می‌توان بیماری پارکینسون (Parkinson’s Disease) یا PDرا نام برد. در این بیماری نورولوژیک فرد مبتلا به تدریج برخی توانایی‌های خود از جمله توانایی‌های جسمی و روحی خود را از دست می‌دهد.
این بیماری بعد از بیماری آلزایمر در فهرست معمول‌ترین بیماری‌های تخریب‌کنندگی اعصاب دسته‌بندی می‌شود. در صورتی که فرد به پزشک مراجعه نکند و یا راهکارهای درمان را درست انجام ندهد، سرعت روند بیماری افزایش می‌یابد و علائم آن بیشتر می‌شود.
لازم به ذکر است که در کل سیر بیماری پارکینسون پیشرونده می‌باشد و با گذشت زمان معمولا وضعیت حادتر می‌شود. در کل می‌توان گفت روند این بیماری اغلب اوقات کند است و چندین سال این روند به طول می‌انجامد. نهایتا این بیماری منجر به کاهش تدریجی عملکرد فرد می‌گردد، اما با داشتن روند درمانی مناسب فرد می‌تواند یک زندگی عادی را تجربه کند.
ویژگی‌های افراد مبتلا به پارکینسون
بیماری پارکینسون معمولاً در سن بالای 60 سال بروز می‌کند و با بالا رفتن سن شیوع آن نیز افزایش می‌یابد. حدود 5 نفر از هر 1000 نفر در سن 60 تا 70 سالگی و حدود 40 نفر از هر 1000 نفر در سن 80 تا 90 سالگی به بیماری پارکینسون مبتلا می‌باشند. این بیماری زنان و مردان را تحت تأثیر قرار می‌دهد ولی نسبت مردان به زنان 2 به 1 است و با بالا رفتن سن شیوع آن در مردان باز هم بالاتر می‌رود. بروز این بیماری در افراد زیرسن 60 سال کمتر دیده می‌شود و از هر 20 نفر مبتلا به پارکینسون 1 نفر در سن پایین تر از 60 سالگی پارکینسون گرفته است که تحت عنوان young onset parkinson disease یا پارکینسون با شروع در جوانی شناخته می شود. در بیمارانی که اختلال در حس بویایی دارند بیماری پارکینسون شیوع بیشتری دارد. بیماری پارکینسون معمولاً وراثتی نبوده و می‌تواند هر کسی را مبتلا کند. با این حال عوامل ژنتیکی (وراثتی) می‌توانند در ایجاد پارکینسون در افراد زیر 60 سال تأثیر گذار باشند.
علائم بیماری پارکینسون
علائم بیماری پارکینسون ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- لرزش در دست‌ها، پاها، یا حتی صورت
- سفتی عضلات و سختی در حرکت‌ها
- کندی در حرکت‌ها و مشکلات در آغاز حرکات
- عدم تعادل و مشکلات در راه رفتن
- ضعف عمومی، خستگی و خستگی بیش از حد
- مشکلات در گفتگو و نوشتار
- تغییرات در نظر و حواسپردازی
- مشکلات در خواب و اختلال در سیکل خواب
اگر احساس می‌کنید که این علائم با شما یا کسی که می‌شناسید مطابقت دارد، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و مشاوره حرفه‌ای دریافت کنید.
علل بیماری پارکینسون
بیماری پارکینسون از عوامل مختلفی تاثیر می‌پذیرد که علت دقیق آن هنوز کاملاً مشخص نیست. اما برخی از عوامل و علل ممکن شامل موارد زیر می‌باشد:
- فاکتور‌های ژنتیک: برخی افراد ممکن است ژن‌های خاصی را به ارث ببرند که باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری پارکینسون شود.
- تغییرات در مغز: تغییرات در مغز، به ویژه در نواحی به نام سلول‌های مغزی محققان را به این باور می‌اندازد که نقش مهمی در بروز بیماری پارکینسون دارند.
- عوامل زیست‌محیطی: برخی عوامل مانند تعریض به سموم محیطی، مواد شیمیایی، و عوامل محیطی دیگر می‌توانند به بروز بیماری پارکینسون کمک کنند.
- پارکینسونیدهای ثانویه: برخی از مواردی مانند اعتیاد به مواد، ضربه مغزی، یا عوامل دیگر می‌توانند منجر به پدیدار شدن علائم بیماری پارکینسون شوند.
- سن: ریسک ابتلا به بیماری پارکینسون با پیشرفت سن افزایش می‌یابد.
همچنین، تحقیقات بیشتر برای شناخت علل دقیق بیماری پارکینسون ادامه دارد تا بهتر بتوان به دیاگنوز دقیق‌تر و روش‌های درمانی مناسبتری برای این بیماری پی برد.
مراحل بیماری پارکینسون
به‌طورکلی علائم اصلی بیماری پارکینسون در مراحل مختلف بیماری عبارت است از:
- لرزش ناگهانی انگشتان دست یا پا
- اختلال‌های گفتاری
- مشکل در بلع مواد غذایی
- عدم تعادل در حرکات بدن
- افسردگی و مشکلات روان‌شناختی
- سفت شدن تدریجی عضلات
- تغییر حالت چهره
- آبریزش دهان
- مشکلات بینایی
- مشکلات گوارشی مثل یبوست
- اختلال در خواب
- مشکلات بویایی
نشانه‌های بیماری پاکینسون
علاوه بر این، بیماران پارکینسون ممکن است با علائم دیگری مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات خواب، مشکلات روانی و مشکلات صحت روانی دیگری نیز مواجه شوند.
علائم پارکینسون زودرس
علائم پارکینسون زودرس، به علائمی اشاره دارند که در مراحل اولیه بیماری پارکینسون ظاهر می‌شوند و ممکن است قبل از ظهور علائم کلاسیک مانند لرزش شروع شوند. معمولاً این علائم ناشی از اختلال در سیستم عصبی مرکزی به دلیل کاهش تولید دوپامین هستند. برخی از نشانه‌های پارکینسون زودرس عبارتند از:
- تنبلی و سنگینی عضلات و احساس خستگی
- سفتی عضلات بازوها، پاها و گردن و ایجاد حس کشیدگی
- آهستگی و کندی در حرکات روزمره و عدم کنترل
- عدم تعادل در حرکات، ایستادن و راه رفتن، احتمال سقوط و افتادن
- مشکلات در نوشتن و کوچک شدن دست خط بیمار
علائم پارکینسون خفیف
پارکینسون خفیف مرحله اولیه این بیماری است که فرد مبتلا نشانه‌های خفیف از خود نشان می‌دهد و معمولاً تداخل جدی یا تأثیر چندانی در زندگی روزمره ندارند و به عنوان نشانه‌های اولیه بیماری تلقی می‌شوند. این نشانه‌ها در مراحل اولیه بیماری ظاهر شده و معمولا با پیشروی بیماری تشدید خواهند شد.
در مرحله خفیف، لرزش به صورت ضعیف در دست‌ها، انگشتان، ساعد و پاها آن هم صرفا در یک طرف بدن ظاهر می‌شود. سفتی و افزایش تنش عضلانی، کندی حرکتی و آهستگی، تغییر ژست بدن، و حالات چهره از نشانه‌های نوع خفیف هستند که ممکن است در صورت واکنش بدن به درمان بهبود پیدا کنند.
علائم پارکینسون پیشرفته
اینکه پیشروی مراحل بیماری در چه بازه زمانی شکل می‌گیرد در هر فردی متفاوت است. اما به طور معمول سطح و شدت بیماری هر دوسال یکبار یک درجه بدتر می‌شود تا بیمار از حالت خفیف به درجه ۶ بیماری برسد. البته از سطح خفیف تا مرحله ۲ حدود پنج سال طول می‌کشد. علائم پارکینسون پیشرفته در مراحل پیشرفته‌تر بیماری ظاهر می‌شوند و شدت بیشتری دارند و کیفیت زندگی فرد را به شدت کاهش می‌دهند.
رعشه شدید و گسترده، تنش عضلانی زیاد که انعطاف‌پذیری و حرکت را به صفر می‌رساند، کندی حرکات و عدم تعادل و افتادن مکرر، در کنار اختلالات شخصیتی و روانی مانند افسردگی، اضطراب، مشکلات خواب و مشکلات فکری همگی از علایم پارکینسون پیشرفته هستند. به علاوه اینکه در مراحل پیشرفته‌تر، بیمار مشکلات بلع و اختلال حافظه هم پیدا می‌کند. درمان پارکینسون در این مراحل بسیار مهم است.
تشخیص
هیچ آزمایشی برای اطمینان از وجود بیماری پارکینسون در فرد وجود ندارد. تشخیص این بیماری، بر اساس علایم پارکینسون که در بالا به آن‌ها اشاره شد انجام می‌شود. در مراحل اولیه‌ی بیماری که علائم آن هنوز خفیف بوده و به درستی مشخص نیستند، ممکن است برای پزشک تشخیص پارکینسون دشوار باشد.
بیماری پارکینسون در برخی مواقع با بعضی از عارضه‌های دیگر اشتباه گرفته می‌شود. همچنین برخی از بیماری‌ها حتی می‌توانند علائمی دقیقاً مشابه بیماری پارکینسون داشته باشند که البته به دلایل دیگری ایجاد شده‌اند. به عنوان نمونه، برخی از داروهای استفاده شده در درمان بیماری‌ها، می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند که علائمی دقیقا شبیه به بیماری پارکینسون ایجاد کنند. برخی از اختلالات نادر مغزی نیز می‌توانند علائم مشابه بیماری پارکینسون را باعث شوند.
بنابراین به منظور تشخیص صحیح بیماری پارکینسون، نیاز است که فرد به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند. در صورتی که همچنان در تشخیص بیماری شک و تردید وجود داشته باشد، می‌توان نوعی اسکن مخصوص را انجام داد. این اسکن می‌تواند بین بیماری پارکینسون و برخی دیگر از اختلالات با علائم مشابه تفاوت‌هایی را نشان دهد.
آیا بیماری پارکینسون درمان دارد؟
اگرچه هیچ درمان قطعی برای بیماری پارکینسون وجود ندارد، اما داروها، اعمال جراحی و سایر روش‌های درمانی اغلب می‌توانند برخی از علائم را تسکین دهند.
داروها
داروهایی که برای پارکینسون تجویز می‌شوند، عبارتند از:
- داروهایی که سطح دوپامین را در مغز افزایش می‌دهند
- داروهایی که بر سایر مواد شیمیایی مغز تأثیر می‌گذارند
- داروهایی که به کنترل علائم غیرحرکتی کمک می‌کنند
درمان اصلی پارکینسون لوودوپا است. سلول‌های عصبی از لوودوپا برای ساختن دوپامین استفاده می‌کنند. معمولاً لوودوپا در ترکیب با داروی دیگری به نام کاربی‌دوپا مصرف می‌شود. کاربی‌دوپا برخی از عوارض جانبی درمان با لوودوپا (مانند تهوع، استفراغ، فشار خون پایین و بیقراری) و نیز میزان لوودوپای مورد نیاز برای بهبود علائم را کاهش می‌دهد.
با توجه به ماهیت مزمن و پیشرونده بیماری پارکینسون، تقریبا تمام مبتلایان باید تا پایان عمر زیرنظر پزشک دارو مصرف کنند. افراد مبتلا به پارکینسون هرگز نباید بدون اطلاع پزشک مصرف لوودوپا (و سایر داروهای تجویز شده) را قطع کنند، چراکه قطع ناگهانی دارو ممکن است عوارض جانبی جدی، مانند ناتوانی در حرکت یا مشکلات تنفسی، به دنبال داشته باشد.
تحریک عمقی مغز
برای افراد مبتلا به پارکینسون که به خوبی به داروها پاسخ نمی‌دهند، تحریک عمقی مغز ممکن است مناسب باشد. در این روش از طریق جراحی، الکترودهای تحریک‌کننده در قسمتی از مغز کاشته می‌شود. این الکترودها بدون ایجاد درد، مغز را به گونه‌ای تحریک می‌کنند که بسیاری از علائم حرکتی مرتبط با پارکینسون مانند لرزش، کندی حرکت و سفتی بدن، کنترل می‌شود.
سایر روش‌های درمانی
ممکن است برای کمک به بهبود علائم بیماری پارکینسون از روش‌های درمانی دیگری شامل فیزیوتراپی، کاردرمانی و گفتاردرمانی استفاده شود. این روش‌ها به بهبود اختلالات راه رفتن و صدا، لرزش اندام‌ها، سفتی بدن و کاهش عملکرد ذهنی کمک می‌کنند.
با مشورت پزشک، می‌توان از سایر درمان‌های حمایتی شامل رژیم غذایی سالم و ورزش‌هایی برای تقویت عضلات و بهبود تعادل استفاده نمود.
بیماری پارکینسون و رژیم غذایی
رژیم غذایی مناسب می‌تواند به بهبود علائم بیماری پارکینسون کمک کند. در ادامه چند نکته در مورد رژیم غذایی برای بیماران با پارکینسون آورده شده است:
- مصرف غذاهای پرفیبر: مصرف غذاهایی که حاوی فیبر غذایی هستند، مانند میوه‌ها، سبزیجات و محصولات غلات کامل، می‌تواند در بهبود گوارش و کنترل وزن کمک کند.
- مصرف مواد غذایی غنی از آهن: مصرف غذاهایی که حاوی آهن هستند، مانند گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات و مغزها، می‌تواند به منظور کنترل کم‌خونی که بر سلامت مغز اثرگذار است، مفید باشد.
- مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان: مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان، مانند میوه‌ها و سبزیجات رنگارنگ، می‌تواند در مقابله با استرس اکسیداتیو و التهاب‌های مرتبط با بیماری پارکینسون موثر باشد.
- کنترل مصرف مواد افزوده: اجتناب از مواد افزوده مصنوعی، شکرهای پرآب، چربی‌های اشباع شده و نمک زیاد می‌تواند به حفظ سلامتی عمومی و کاهش خطر افزایش علائم بیماری پارکینسون کمک کند.
همچنین، مشاوره با یک تغذیه‌شناس یا پزشک متخصص، بهترین راه برای انتخاب رژیم غذایی مناسب برای بیماران با پارکینسون است.
