کودکان، بیشتر اوقات دچار پا درد میشوند. این پا دردها، اغلب درد ناشی از رشد عضلات است و خود به خود برطرف میشوند. با این وجود، گاهی اوقات پا درد ممکن است نشانه یک مشکل جدیتر باشد و به مراقبتهای پزشکی نیاز داشته باشد. عوامل زیادی وجود دارند که میتوانند موجب ایجاد پا درد شوند. ورزش کردن زیاد و استفاده بیش از حد از پاها، ممکن است باعث گرفتگی عضلات و درد پاها شود. در این مقاله علل پا درد و نحوه درمان آن را بررسی خواهیم نمود.
علت پا درد در کودکان
تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان داده است که بیش از ۳۰٪ از کودکان، در سن مدرسه، دچار دردهای مزمن اسکلتی عضلانی میشوند. علت بروز این دردها، معمولا” قابل تشخیص نیست، اما در بعضی موارد، ممکن است که نشانه یک بیماری زمینهای جدی باشد.
دردهای مربوط به رشد
یکی از متداولترین علتهای پا درد، در کودکان، دردهای مربوط به رشد است. این دردها، عضلانی هستند و ربطی به مفاصل کودک ندارند؛ اما با اینکه خطری ندارند، بسیار ناراحت کننده هستند و معمولا” عصر و یا شب آغاز میشوند.
دردهای مربوط به رشد، اغلب در سنین کودکی و قبل از نوجوانی بروز میکنند و معمولا” در حدود ۱۲ سالگی برطرف میشوند و نشانه بیماری خاصی نبوده و بی خطر هستند.
قبلا” اینطور تصور میشد که این دردها به علت روند رشد استخوانها در سنین رشد کودک ایجاد میشوند. اما، اکنون پزشکان این علت را رد میکنند، زیرا مدرک محکمی برای اثبات این امر وجود ندارد.
دردهای مربوط به رشد، بیشتر در کودکانی که فعالیت بدنی زیادی دارند و یا ورزش میکنند مشاهده میشود. این امر نشان دهنده آن است که این دردها، ممکن است در اثر فعالیت زیاد در طول روز و همچنین در کودکانی که مفاصل انعطاف پذیری دارند، ایجاد شوند.
علائم درد پا به دلیل رشد
علائم دردهای مربوط به رشد، عبارتند از:
- در هنگام عصر و یا شب آغاز میشوند و اغلب تا صبح تسکین پیدا میکنند.
- این دردها در هر دو پا احساس میشوند و ضربان دار هستند.
- درد در عضلات پاها احساس میشود و مفاصل را درگیر نمیکند.
درمان درد پا به دلیل رشد
دردهای مربوط به رشد، معمولا” خفیف هستند و زود برطرف شده و نیازی به درمان کردن آنها نیست.
اما میتوانید با انجام کارهای زیر، آنها را تسکین دهید:
- ماساژ دادن: عضلهای را که درد میکند، به آرامی ماساژ دهید تا درد آن برطرف شود.
- داروی مسکن: اگر درد، بیشتر از ۳۰ دقیقه ادامه پیدا کرد، در صورت نیاز، به کودک مسکنهایی مانند استامینوفن و یا ایبوپروفن بدهید.
صدمه دیدن
پا درد کودک ممکن است ناشی از صدمات مختلفی باشد، مانند:
- شکستگی: درد پای کودک ممکن است به دلیل شکستگی استخوان ساق پا باشد که درکودکان بسیار شایع است. اگر کودک دچار شکستگی درشت نی، که بزرگترین استخوان ساق پا است، شده باشند، نمیتواند راه برود و قادر به تحمل وزن خود نیست.
- در رفتگی: در رفتگی، یعنی جابجا شدن استخوان از محل مفصل. شایع ترین نوع دررفتگی در پاها، دررفتگی کشکک زانو است.
- رگ به رگ شدن: رگ به رگ شدن یعنی کشیدگی و پاره شدن رباطها. شایعترین آسیبی که به رباط پا وارد میشود، رگ به رگ شدن مچ پاها است که اغلب با پیچ خوردن مچ پا به سمت داخل، رخ میدهد که به آن “پیچ خوردگی” هم میگویند. علائم پیچ خوردگی مچ پا، تورم و درد در قسمت خارجی مچ پا است.
- کشیدگی: کشیدگی، یعنی کشش و پارگی عضلات.
- استفاده بیش از حد از عضلات: بدون وارد شدن آسیب هم، ممکن است که درد عضلانی ایجاد شود. ممکن است به طور مستقیم فشار و یا صدمهای به پا وارد نشده باشد. صدمات ناشی از استفاده بیش از حد ازعضلات، در اثر ورزش کردن و فعالیتهای بدنی ایجاد میگردد. عارضه شین اسپلینت در ساق پا، معمولا” در اثر دویدن در سربالایی رخ میدهد.
- کبودی عضلات در اثر ضربه مستقیم: یکی از عوارض بسیار دردناک، خونریزی در عضلات ران است.
- کبودی استخوان در اثر ضربه مستقیم(مثلا” ضربه خوردن لگن): به ضربه خوردن و کبودی استخوان لگن، ” هیپ پوینتر” نیز گفته میشود.
- آسیب پوستی: آسیبهای پوستی مانند خراشها، بریدگیها، زخمها و کبودی پوست، میتواند در هنگام آسیب وارد شدن به پا رخ دهد.
علائم آسیب دیدگی پاها
این علائم عبارتند از:
- درد شدیدی، که با حرکت دادن پاها بدتر میشود.
- تورم
- حساس شدن پا
- کبودی
- کوتاه شدن پای صدمه دیده و یا تغییر شکل آشکار آن
- ناتوانی در راه رفتن
درمان آسیبهای وارد شده به پا
انتخاب روش درمان، بستگی به نوع آسیب وارد شده دارد، بطور مثال:
- بیحرکت نگاه داشتن پا
- فیزیوتراپی
- تزریق استروئید
- روشهای جراحی
بیماری ازگود اشلاتر
بیماری ازگود اشلاتر، یکی ازعلل شایع زانو درد، در نوجوانان در سنین رشد است. در این عارضه، تاندون کشکک زانو که به استخوان درشت نی متصل میشود، ملتهب میشود و باعث درد، تورم و حساس شدن استخوان، در زیر کشکک زانو، در ناحیهای که تاندون کشکک زانو به استخوان میچسبد، میگردد. این عارضه، در اثر پریدن و دویدن بیش از حد، و بیشتر در سنین نوجوانی رخ میدهد؛ البته بیماری ازگود اشلاتر، بی خطر است و بعد از یک تا ۲ سال برطرف میشود.
علائم بیماری ازگود اشلاتر
بیماری ازگود اشلاتر اغلب باعث بروز درد و تورم در زیر کشکک زانو میگردد. درد ناشی از این بیماری، با پریدن، دویدن، بالا رفتن از پله و سربالایی، شدیدتر شده و ممکن است باعث لنگیدن بیمار شود.
درمان بیماری ازگود شلاتر
درمان بیماری ازگود اشلاتر میتواند شامل موارد زیر باشد:
- استراحت کردن، یخ گذاشتن، فشرده سازی و بالا نگه داشتن پا
- مصرف داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و تورم
- بستن زانو بند طبی برای محکم نگه داشتن مفصل زانو
- انجام فیزیوتراپی و تمرینات کششی و انعطاف پذیری برای تقویت عضلات ران و ساق پا
آرتروز ایدیوپاتیک نوجوانان
اگر کودک، به طور مکرر و مداوم، پا درد داشته باشد، ممکن است که علت آن، آرتروز ایدیوپاتیک نوجوانان (JIA) باشد. آرتروز ایدیوپاتیک، یک بیماری نقص سیستم ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن، به بافتهای سالم حمله میکند و منجر به التهاب آنها میشود. علت اصلی این بیماری هنوز برای پزشکان مشخص نشده است؛ اما ممکن است که این بیماری در اثر عوامل ژنتیکی، ویروسها و یا باکتریها ایجاد شود.
علائم آرتروز ایدیوپاتیک نوجوانان
آرتروز ایدیوپاتیک، انواع مختلفی دارد که با علائم متفاوتی همراه است.
علائم احتمالی این بیماری عبارتند از:
- درد و تورم در یک یا چند مفصل
- درد و سفتی مفاصل که بعد از بیدار شدن از خواب و یا ماندن در یک وضعیت شدیدتر میشود.
- حساس شدن، قرمزی، تورم و درد مفاصل
- احساس خستگی
- تاری دید
- دانههای پوستی
- کم شدن اشتها
- تب
درمان آرتروز ایدیوپاتیک نوجوانان
درمان این بیماری شامل مصرف داروهایی مانند:
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، برای کاهش درد و التهاب
- داروهای ضد روماتیسمی (DMARDs)، مانند متوترکسات، برای کاهش التهاب و کنترل آرتروز ایدیوپاتیک
- داروهای کورتیکواستروئیدی، برای کاهش التهاب و علائم شدید بیماری
- داروهای بیولوژیکی برای جلوگیری از التهاب، که اگر درمانهای دیگر، موثر نباشند، از آنها استفاده میشود.
لوپوس
بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک یا لوپوس، یکی از بیماریهای سیستم ایمنی بدن است که ممکن است تقریباً همه اعضای بدن بدن را درگیر نماید. ابتلا به بیماری لوپوس، در کودکان نادر است، اما در سنین نوجوانی، به خصوص در زنان، بیشتر رخ میدهد. حدودا” ۲۰٪ از موارد ابتلا به لوپوس در دوران کودکی تشخیص داده میشوند.
علائم بیماری لوپوس
لوپوس علائم مختلفی دارد، که عبارتند از:
- دانهها یا لکههای پوستی صاف و یا برجسته روی بینی و یا اطراف آن
- دانهها و یا جوشهای پوستی، هنگام قرار گرفتن در معرض تابش خورشید
- خستگی مفرط که با استراحت برطرف نمیشود.
- درد، تورم و سفتی در یک و یا چند مفصل
- درد قفسه سینه
- تب
- ریزش مو
- زخم آفت در دهان و یا گلو
لوپوس یک بیماری مزمن است و علائم آن ممکن است خفیف و یا شدید باشد. با این وجود، تشخیص به موقع این بیماری و درمان آن، در کنترل علائم بیماری بسیار موثر است.
درمان لوپوس
روشهای درمان بیماری لوپوس، شامل موارد زیر است:
- مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs)، مصرف داروهای ضد التهابی بدون نسخه، مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، موجب کاهش درد خفیف و تورم مفاصل و عضلات میشوند.
- مصرف کورتیکواستروئیدها. داروی پردنیزون، که یک کورتیکواستروئید است به کاهش تورم، حساسیت و درد کمک مینماید.
بیماری لایم
بیماری لایم یک عفونت باکتریایی است که در اثر نیش حشرهای به نام کنه ایجاد میشود. کنهها حامل یک باکتری به نام بورلیا بورگدورفری هستند و با گاز گرفتن انسان، این باکتری را به او منتقل میکنند. محل زندگی کنهها در جنگلها و علفزارها است و آنها از خون حیواناتی مانند موش و آهو تغذیه میکنند.
علائم بیماری لایم
علائم بیماری لایم عبارتند از:
- درد مفاصل یا عضلات
- جوشهای گرد، در اطراف محل نیش کنه، که به نام راش بولسی شناخته میشود.
- احساس خستگی
- تب یا لرز
- افتادگی و یا فلج شدن یک طرف صورت
درمان بیماری لایم
در بیشتر موارد، بیماری لایم، با مصرف ۲ تا ۴ هفته، آنتی بیوتیک خوراکی، قابل درمان است.
لوسمی
لوسمی، سرطان خون است و این سرطان از مغز استخوان آغاز میشود. این نوع سرطان، رایجترین نوع سرطان در کودکان میباشد.
علائم بیماری سرطان خون
نوع و شدت علائم لوسمی، بستگی به نوع سرطان خون دارد و شامل:
- درد مفاصل و استخوان
- تب
- کبود شدن و خونریزی کردن
- خونریزی بینی و خونریزی لثه
- تورم شکم
- کم شدن اشتها و کاهش وزن
- تورم غدد لنفاوی، در گردن و یا در زیر بغل
- سرفه
- تنگی نفس
- تورم در دستها و صورت
- سردرد و استفراغ
- جوش و دانههای پوستی
- مشکلات لثه
- ضعف و خستگی مفرط
درمان سرطان خون
اصلیترین روش درمانی سرطان خون، شیمی درمانی است. در شیمی درمانی، برای از بین بردن سلولهای سرطانی، از مواد شیمیایی خاصی استفاده میکنند. ممکن است در شیمی درمانی، از یک دارو یا ترکیبی از چند دارو، استفاده نمایند و این به نوع سرطان خون بستگی دارد. ممکن است که این داروها، به شکل قرص باشند و یا مستقیماً در رگ بیمار تزریق شوند
علل دیگر پا درد در کودکان
علت بروز پا درد، در کودکان ممکن است ناشی از عوامل دیگری باشد، مانند:
- سندرم پای بی قرار
- کمبود کلسیم
- پایین بودن آستانه درد در کودک، به دلیل اضطراب
- کمبود ویتامین D
- بیماریهای خاصی مانند کرونا
- صدمات ناشناخته، مانند آسیبهای ناشی از استفاده بیش از حد از پاها
- آرتروز سپتیک
- سینوویت سمی
چه زمانی کودک را نزد پزشک ببریم؟
یکی از شایعترین علتهای پا درد در کودکان، دردهای مربوط به رشد است؛ اما اگر علائم زیر را در کودک خود مشاهده کردید، کودک را نزد پزشک ببرید:
- بروز درد، فقط در یک پا
- دردی که در شب آغاز میشود و تا روز بعد ادامه پیدا میکند.
- دردی که نحوه راه رفتن کودک را تحت تاثیر قرار میدهد.
- بروز درد در یک یا چند مفصل
- قرمز شدن، حساس شدن و یا تورم مفاصل
- صدمه دیدن
- به سختی راه رفتن و یا لنگیدن
- تب
- کاهش وزن
- دانههای پوستی
- کم شدن اشتها
- خستگی یا ضعف
تشخیص علت پا درد در کودکان
برای تشخیص علت پا درد کودک، پزشک ابتدا درباره چگونگی درد و کارهایی که کودک در هنگام شروع درد انجام میداده سوال خواهد کرد. همچنین برای تشخیص دقیق علت درد، انجام آزمایشاتی را توصیه مینماید. نتایج این آزمایشات و پاسخ کودک شما به سوالات پزشک، به پزشک کمک میکند تا علت درد پای کودک شما را تشخیص دهد.
درمان پا درد در کودکان
بسته به علت پا درد در کودکان، درمانهای متفاوتی را میتوان انجام داد که متداولترین آنها روشهای درمانی زیر است.
فیزیوتراپی
بعضی از تمرینات انجام شده در فیزیوتراپی، میتواند در درمان پا درد کودک موثر باشند. اما به دلیل اینکه علل ایجاد پا درد متفاوت است، نباید بدون مشورت با یک متخصص طب فیزیکی کودک را وادار به انجام این تمرینات نمایید.
کشش همسترینگ
از کودک بخواهید که به پشت دراز بکشد و پاهایش را صاف روی زمین بگذارد. یکی از پاها را بلند کنید، زانو را صاف نگه دارید و پا را به آرامی به سمت پایین فشار دهید. در این حالت، کودک، کشش ملایمی را در پشت پای خود احساس میکند.
کشش ساق پا
از کودک بخواهید که به پشت دراز بکشد و زانوهایش را صاف روی زمین بگذارد، سپس به آرامی کف پای کودک را به سمت بدنش فشار دهید تا جایی که در عضله ساق پای خود کششی را احساس کند.
کشش عضله چهار سر ران
از کودک بخواهید که روی شکم دراز بکشد، سپس به آرامی زانوی او را خم کنید و پاشنه پا را به سمت پایین بکشید تا جایی که در عضله جلوی ران خود کششی را احساس کند.
ماساژ درمانی
به کمک ماساژ درمانی میتوانید خستگی و درد عضلانی را تسکین دهید. اثرات درمانی ماساژ، به مقدار فشاری که درمانگر بر روی عضلات شما وارد میکند بستگی دارد. وارد کردن فشار ملایم، اثرات آرامش بخشی دارد و اعمال فشار شدیدتر، باعث کاهش گرفتگی و درد عضلات میگردد.
طب سوزنی
با کمک طب سوزنی میتوان اعصاب حسی زیر پوست و عضلات را تحریک نمود. این کار باعث تولید اندورفین میشود، که یک ماده مسکن طبیعی بدن است. احتمالا” اثرات موثر طب سوزنی، در نتیجه آزاد شدن و تولید بیشتر این مواد طبیعی در بدن میباشد.
الکتروتراپی
الکتروتراپی شامل وارد کردن جریان الکتریکی به ناحیه آسیب دیده، برای کم کردن درد و تورم آن است. انجام همه روشهای الکتروتراپی برای کودکان مناسب نیست، و باید یک متخصص طب فیزیکی، درمان مناسب برای کودک شما را تعیین کند.
درمان خانگی پا درد کودکان
انجام بعضی کارها در خانه میتواند درد پای کودک را کاهش دهد:
- پاهای فرزندتان را مالش دهید. ماساژ ملایم، معمولا” برای تسکین کودکان، موثر است. حتی با در آغوش گرفتن کودکان، میتوانید باعث ایجاد احساس آرامش در آنها شوید.
- از پدهای گرم کننده استفاده کنید. گرم کردن، درد عضلانی را تسکین میدهد. زمانی که کودک، پا درد دارد و قبل از اینکه بخوابد، از یک پد گرم کننده برای گرم کردن محل دردناک استفاده کنید، و هنگامیکه کودک به خواب رفت، پد حرارتی را از روی پای او بردارید. حمام کردن با آب گرم، قبل از خواب هم میتواند مفید باشد.
- یک داروی مسکن را امتحان کنید. میتوانید به کودک خود یک قرص ایبوپروفن مخصوص کودک و یا استامینوفن بدهید. از دادن آسپیرین به کودک، خودداری کنید؛ به این علت که خطر ابتلا به سندرم ری، که یک عارضه نادر اما خطرناک در کودکان میباشد، با مصرف آسپیرین مرتبط است.
- تمرینات کششی. انجام تمرینات کششی در طول روز، میتواند از درد پا در هنگام شب، جلوگیری نماید. درباره نوع تمرینات کششی برای کودک خود، از پزشک سوال کنید.
پیشگیری از پا درد در کودکان
با اینکه نمیتوان مانع از بروز پا درد، در کودکان شد، اما روشهای پیشگیری وجود دارد که ممکن است موثر باشد. مثلا” تشویق کردن کودک برای انجام تمرینات ورزشی منظم و یا بردن او به باشگاه
سؤالات متداول
درد پا در کودکان چقدر طول میکشد؟
این به علت بروز درد پا، بستگی دارد که ممکن است خفیف، متوسط و یا شدید باشد؛ همچنین این پا دردها میتواند مداوم بوده و یا گاه به گاه بروز کند. بعلاوه این پا دردها ممکن است حاد باشد، یعنی ناگهان ظاهر شود و سپس از بین برود، و یا مزمن باشد و به مدت چند هفته و یا چند ماه ادامه پیدا کند.
آیا درد پا در کودک طبیعی است؟
پا درد در کودکان یک عارضه رایج است و ممکن است خفیف و آزاردهنده و یا شدید و ناتوان کننده باشد. اکثر پا دردهای کودکان، در موارد خفیف، طبیعی است.
مصرف چه غذاهایی برای درد پا در کودکان مفید است؟
مصرف مواد غذایی زیر، برای درد پا در کودکان مفید است.
- اسیدهای چرب امگا 3، روغن ماهی
- آجیل و خشکبار
- سبزیجاتی مانند کلم
- میوهها
- روغن زیتون
- عدس و لوبیا
- سیر و گیاهان ریشهای
درد پای کودک چه زمانی نگران کننده است؟
اگر درد پای کودک شما مداوم بوده و از شب تا صبح ادامه پیدا کند، و آنقدر شدید است که فعالیتهای معمولی کودک را مختل نماید، نگران کننده است.
چگونه بفهمم که درد پای کودک من، در اثر رشد است و یا علت جدیتری وجود دارد؟
اگر پا درد کودک شما چند روز ادامه پیدا کرد و علائمی مانند درد یک و یا چند مفصل و یا دانههای پوستی را مشاهده نمودید، بهتر است به پزشک مراجعه نمایید.
