درد، بی حسی، گزگز و مورمور پاها از جمله مواردی هستند که همه‌ی ماها در مقاطعی به آن دچار می‌شویم. در بسیاری از موارد، این علائم بر اثر خستگی و وارد کردن فشار زیاد به عضلات پا ایجاد می‌شوند. برای مثال زمانی که ورزش انجام می‌دهیم یا به صورت جدی تمرین می‌کنیم. در این موارد درد پا کوتاه‌مدت است و ممکن است همراه با گرفتگی عضلات، درد عضلات و احساس ضعف در پاها همراه باشد و تمامی این علائم بعد از مدت کوتاهی استراحت کردن، خود‌به‌خود از بین می‌روند. اما بسیاری از افراد (تا 32 درصد) به طور مزمن به درد و بی‌حسی پاها مبتلا هستند، به این معنا که درد و بی‌حسی پاها به طور مکرر و به دفعات زیاد بروز می‌کند و مدت زمان آن نیز طولانی است. در صورتی که درد پاهای شما به این صورت است، باید بدانید که این درد‌ها بر اثر علل جدی‌تری ایجاد می‌شوند و لازم است برای پی بردن به علت این درد به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت‌ها و دلایل
درد، بی حسی، گزگز و ضعف رفتن پاها معمولا بر اثر فشار به شاخه‌های عصبی یا رگ‌های خونی در ناحیه‌ای بین کمر و پاها ایجاد می‌شود. وقتی یک عصب تحت فشار قرار می‌گیرد، موجب درد تیر‌کشنده‌ای می‌شود که تا پایین پاها منتشر می‌شود. در اغلب اوقات بیمار حس می‌کند که این در در دورتادور پای او منتشر می‌شود. معمولا این درد در یکی از پاها حس می‌شود اما در موارد کمتری نیز ممکن است در هر دو پا احساس شود. فشار به شاخه‌های عصبی همچنین می‌تواند باعث بی‌حسی، گزگز و احساس ضعف رفتن پاها نیز بشود. در صورتی که رگ‌های عصبی تحت فشار قرار بگیرند، منجر بی‌حسی، گزگز و ضعف رفتن پاها می‌شوند که این حالت در تمام پا احساس می‌شود. این علائم با تغییر دادن حالت پاها و درنتیجه برداشته شدن فشار از روی رگ‌ها، برطرف می‌شوند. شایع‌ترین علل فشار به شاخه‌های عصبی یا رگ‌ها، عبارتند از:
- برآمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک کمر
- تنگی فضای فورامن (سوراخ‌هایی که از طریق آن شاخه‌های عصبی از ستون فقرات خارج می‌شوند)
- گیرافتادگی اعصاب یا رگ‌های محیطی (فشار به عصب یا رگ در ناحیه ای غیر از ستون فقرات)
- سیاتیک
برآمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک کمر
برآمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک کمر یکی از مشکلات شایع بین افراد است. در این حالت بر اثر فشار به دیسک قسمت نرم و ژله‌مانند داخلی دیسک‌ها به سمت بیرون دیسک متمایل می‌شود و یا جداره‌ی دیسک را پاره می‌کند و از داخل دیسک بیرون می‌زند. دیسک‌ها بافت‌های نرمی هستند که در بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند و فشار‌های وارد شده به ستون فقرات را جذب می‌کنند و موجب ایجاد فاصله مناسب بین مهره‌های ستون فقرات می‌شوند. دیسک از یک ماده‌ی نرم دورنی و یک جداره‌ی محکم خارجی تشکیل شده است. در صورتی که بیش از حد به دیسک فشار وارد شود یا صدمه ببیند، ماده‌ی نرم داخلی به جداره‌ی دیسک فشار می‌آورد و باعث ایجاد برآمدگی در دیسک می‌شود. در موارد وخیم‌تر ممکن است دیواره‌ی دیسک پاره شود و ماده‌ی نرم داخلی، از درون دیسک بیرون بزند. شایع‌ترین علت بروز برآمدگی و بیرون‌زدگی دیسک کمر، بلند کردن اجسام سنگین به شیوه‌ی غلط می‌باشد. این مشکل همچنین می‌تواند بر اثر آرتروز ستون فقرات یا ضعیف شدن دیسک‌ها نیز به وجود بیاید.
تنگی فضای فورامن
به حالتی گفته می‌شود که در آن سوراخ‌های فورامن که در دو طرف ستون فقرات قرار دارند ( و شاخه‌های عصبی از درون آن عبور می‌کنند) به دلیلی تنگ می‌شوند و این مساله باعث فشار به شاخه‌های عصبی می‌شود که از داخل فضای فورتمن عبور می‌کنند. در برخی موارد این فشار بر اثر برخی حالت‌ها خاص قرارگیری سر یا برخی حرکات خاص بدن ایجاد می‌شود، اما شایع‌ترین دلیل تنگی فضای فورامن، آرتروز ستون فقرات و تغییرات فرسایشی در ستون فقرات است که موجب کاهش ارتفاع دیسک‌ها و شکل‌گیری زائده‌های استخوانی در مهره‌ها می‌شود. هر دوی این موارد موجب تنگ شدن فضای فورامن در ستون فقرات می‌شود.
گیرافتادگی اعصاب یا رگ‌های محیطی
گیرافتادگی اعصاب یا رگ‌های محیطی به حالتی گفته می‌شود که یکی از عصب‌ها یا رگ‌ها در ناحیه غیر از ستون فقرات تحت فشار قرار می‌گیرد. به عنوان مثال برخی از این نواحی عبارتند از: مفصل لگن، لگن خاصره، عضلات میانی مفصل لگن و لگن خاصره و در مسیر گذر عصب‌ها یا رگ‌ها از زانو به مچ پا. وقتی عضلات داخلی لگن، یا عضلات ران یا ساق پا دچار گرفتگی می‌شوند، به رگ‌ها و عصب‌های اطراف خود فشار می‌آورند. همچنین ممکن است در مواردی استخوان‌های لگن، ران، زانو یا مچ پا از محور اصلی خود خارج شوند و در نتیجه فضای موجود برای رگ‌ها یا عصب‌های اطراف آن‌ها تنگ شود. بروز التهاب در این مفاصل نیز موجب وارد شدن فشار به رگ‌ها و عصب‌های اطراف آن‌ها می‌شود.
سیاتیک
به بروز علائمی مانند درد، بی حسی، گزگز و ضعف رفتن پا که منشا آن مشکلات ناحیه کمری باشد، درد سیاتیک گفته می‌شود. عصب سیاتیک از ناحیه کمر تا پایین پاها امتداد دارد و بنابراین در صورتی که هر مشکل ساختاری یا مشکلات مربوط به بافت نرم که در اطراف این عصب به وجود بیاید، درد ناشی از آن تا پایین پاها منتشر می‌شود. علائمی که نشان می‌دهد درد پاها از مشکلات ناحیه کمر نشات می‌گیرد این است که این درد مانند سوزشی است که از پایین کمر احساس می‌شود و تا پاها منتشر می‌شود. اغلب بیماران این درد را مانند برق‌گرفتگی یا شوک الکتریکی توصیف می‌کنند. این درد بر اثر فشار و تحریک عصب سیاتیک ایجاد می‌شود و به همین خاطر به آن درد سیاتیک گفته می‌شود.
علائم و نشانه ها
علائم مربوطه عبارتند از درد پایین کمر، خشکی کمر یا پاها، محدودیت حرکتی، درد لگن، درد منتشر‌شونده در ران و ساق پا، بی‌حسی، گزگز و مورمور در پاها و ضعف رفتن ران و ساق پا. این علائم ممکن است به طور مداوم احساس شوند و یا تنها در حالت‌های خاصی یا بعد از انجام فعالیت‌های خاصی بروز کند. معمولا احساس درد، ضعف، گزگز و مورمور در یک ناحیه خاص در پا احساس می‌شود و به ندرت پیش می‌آید که این درد در کل پا احساس شود.
درمان
در کلینیک تخصصی پیشگام، دکتر سپهریان از آزمایشات تخصصی و پیشرفته عصبی برای تشخیص موقعیت دقیق دیسک آسیب‌دیده در کمر استفاده می‌کند. در برخی موارد برای ارزیابی‌های بیشتر و بررسی میزان آسیب‌دیدگی، انجام عکسبرداری با اشعه‌ی ایکس و اسکن MRI مورد نیاز است. بعد از تشخیص دقیق علت درد، دکتر سپهریان به کمک تجربه‌ی چندین ساله‌ی خود، بهترین برنامه‌ی درمانی را برای بیمار تدوین می‌کند. روش‌های درمانی به کار رفته شامل موارد زیر می‌شود:
- ماساژ و درمان‌دستی (کایروپراکتیک)- ماساژ ناحیه دردناک در پاها و استفاده از تکنیک‌های کایروپراکتیک برای درمان دستی، به افزایش جریان خون کمک کرده و موجب می‌شود بی‌حسی و ضعف پاها با سرعت بیشتری برطرف شود.
- تراکشن (کشش) ستون فقرات
- تحریک عضلانی
- اولتراسوند
- گرما یا سرما‌درمانی
- طب‌سوزنی
- تمرینات کششی و تقویتی
- بیوفیدبک- این تکنیک با ریلکسیشن آغاز می‌شود. سپس شما گرما و بهبودی را در پاهای خود تصور می‌کنید. یک سنسور گرمایی که به پای شما متصل است نشان می‌دهد که پای شما در حال گرم شدن یا سرد شدن است. شما می‌توانید در حین انجام این درمان به این نکته توجه کنید که چه تفکرات و چه الگوهای تنفسی موجب گرم شدن پای شما می‌شود و سعی کنید که خود را در این حالت ذهنی نگه دارید.
مزایای اقدامات درمانی مناسب
تسکین و بهبودی سریع‌تر درد، کاهش و بهبودی سایر علائم مرتبط و کاهش ریسک ابتلا به علائم مزمن که ممکن است تا پایان عمر ادامه داشته باشند.
