سندرم کمپارتمان وضعیتی جدی است و زمانی رخ می‌دهد که فشار زیادی در داخل محفظه عضلانی وجود داشته باشد. محفظه‌ها دسته‌ای از بافت ماهیچه‌ای، رگ‌های خونی و اعصاب در بازوها و پاها هستند که توسط یک غشای بسیار قوی به نام فاسیا احاطه شده‌اند. فاسیا منبسط نمی‌شود، بنابراین تورم در یک محفظه می‌تواند منجر به افزایش فشار داخل محفظه شود. این وضعیت منجر به آسیب به عضلات، عروق خونی و اعصاب داخل محفظه می‌شود.
افزایش فشار می‌تواند جریان خون را به محفظه قطع کند. این حالت می‌تواند منجر به از دست دادن اکسیژن به بافت‌ها (ایسکمی) و مرگ سلولی (نکروز) شود.
انواع سندروم کمپارتمان
دو نوع سندرم کمپارتمان وجود دارد:
- حاد: این نوع متداول‌ترین نوع این سندرم محسوب می‌شود. افراد معمولا به علت آسیب بد به این نوع مبتلا می‌شوند و باید بلافاصله برای درمان آن اقدام کنند. اگر این نوع درمان نشود، آسیب‌هایی دائمی به عضلات وارد خواهد کرد و می‌تواند منجر به ناتوانی، رابدومیولیز، افتادگی مچ دست، فلج و حتی مرگ نیز شود.
- مزمن: این نوع معمولا اورژانسی نیست. افراد اغلب به علت فعالیت بدنی مانند ورزش شدید به این نوع مبتلا می‌شوند. این نوع با نام سندروم کمپارتمان فشاری نیز شناخته می‌شود.
علل به وجود آمدن سندرم کمپارتمان
در 75% مواقع، شکستگی پا و بازو (شکستگی استخوان) علت بیماری سندرم کمپارتمان حاد است. افراد ممکن است به علت فشار ناشی از خونریزی و شکستگی به این سندرم مبتلا شوند. همچنین ممکن است بعدها به علت درمان شکستگی (مانند جراحی یا گچ‌گیری) نیز دچار این سندرم شوند. علل دیگر بروز این سندروم حاد عبارت‌اند از:
- آسیب له‌شدگی
- سوختگی‌ها
- باندکشی خیلی سفت
- فشرده شدن طولانی‌مدت اندام طی دوره بیهوشی
- جراحی رگ‌های خونی بازو یا پا
- لخته خونی در رگ خونی بازو یا پا
- ورزش بسیار شدید مانند تمرینات اکسنتریک (کشش تحت فشار)
افراد ممکن است به علت انجام ورزش‌های شدید مانند ورزش‌هایی با حرکات بسیار تکراری از جمله دوچرخه‌سواری، دویدن و شنا به سندروم نوع مزمن یا فشاری مبتلا شوند.
شناخت علائم سندرم کمپارتمان
سندرم کمپارتمان حاد
شایع ترین علامت سندرم کمپارتمان حاد درد شدیدی است که پس از بالا نگه داشتن ناحیه آسیب دیده یا مصرف دارو بهبود نمی‌یابد. پا یا بازو ممکن است هنگام کشش یا استفاده از عضله آسیب دیده بدتر شود. علائم دیگر ممکن است شامل احساس سفتی در عضله یا سوزن سوزن شدن یا سوزش در پوست اطراف ناحیه آسیب دیده باشد. علائم سندرم کمپارتمان حاد می‌تواند شامل بی‌حسی یا فلج باشد. این حالت معمولاً نشانه آسیب دائمی است.
سندرم کمپارتمان مزمن
درد یا گرفتگی در هنگام ورزش شایع‌ترین علامت سندرم کمپارتمان مزمن است. پس از توقف ورزش، درد یا گرفتگی معمولاً در عرض ۳۰ دقیقه از بین می‌رود. اگر به فعالیتی که باعث این عارضه می‌شود ادامه دهید، درد ممکن است برای دوره‌های طولانی‌تری ادامه یابد.
علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- بروز مشکل در حرکت دادن پا، بازو یا ناحیه آسیب دیده
- بی‌حسی
- برآمدگی قابل توجه در عضله آسیب دیده
عوارض طولانی مدت
سندرم کمپارتمان حاد
سندرم کمپارتمان حاد نیاز به مراقبت فوری پزشکی برای کاهش فشار دارد. آسیب دائمی به عضلات و اعصاب می‌تواند در عرض چند ساعت ایجاد شود. لازم است بدانید این یک وضعیت اورژانسی است و در صورت عدم رسیدگی فوری ممکن است نیاز به قطع عضو داشته باشد.
سندرم کمپارتمان مزمن
سندرم کمپارتمان مزمن به عنوان یک وضعیت اورژانسی در نظر گرفته نمی‌شود، اما اگر علائمی را تجربه کردید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. وقتی درد دارید سعی کنید ورزش نکنید، زیرا می‌تواند باعث آسیب دائمی به عضلات، رگ‌های خونی و اعصاب شما شود.
روش‌های درمان سندرم کمپارتمان
سندروم کمپارتمان نوع حاد باید بلافاصله (12 تا 24 ساعت پس از مشاهده علائم) درمان شود؛ زیرا، اگر این نوع به‌موقع درمان نشود، ممکن است بافت عضلانی و عصبی آسیب ببینند و در موارد نادر، ممکن است نیاز به قطع اندام باشد. پزشک برای درمان این نوع، عمل جراحی فاشیوتومی را به شما توصیه خواهد کرد. اگر این عمل جراحی به‌موقع انجام شود، تقریبا همیشه موفقیت‌آمیز است.
در جراحی فاشیوتومی، جراح برشی از طریق پوست و فاسیا برای کاهش فشار ایجاد خواهد کرد. سپس پس از برطرف شدن تورم و فشار، جراح برش ذکرشده را خواهد بست. در برخی اوقات، انجام این امر بلافاصله ممکن نیست. در چنین شرایطی، جراح ممکن است پیوند پوست انجام دهد. او پوستی از ناحیه دیگری از بدن شما خواهد برداشت و روی برش قرار خواهد داد.
اگر دچار سندروم کمپارتمان نوع فشاری (مزمن) هستید، با توقف ورزش دیگر علائم آن را مشاهده نخواهید کرد؛ ولی، ما به شما توصیه می‌کنیم حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است موارد زیر را برای درمان نوع مزمن بیماری کمپارتمان تجویز کند:
- داروهای ضد التهاب مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- ادغام انواع تمرینات ورزشی به جای تکرار یک ورزش
- ورزش کم‌تأثیر
- ارتز: ارتز ارتوپدی به کفی یا پاشنه نرم گفته می‌شود. اگر ارتز به‌درستی درون کفش گذاشته شود، می‌تواند وضعیت غیر عادی پا را اصلاح کند و درد عضلانی ناشی از راه رفتن و دویدن را تسکین دهد. ارتز می‌تواند وزن شما را در سراسر پا توزیع کند تا بتوانید دویدن یا فعالیت‌های پرتأثیر را بدون درد عضلانی انجام دهید.
- فیزیوتراپی: مهم نیست پزشک عمل جراحی یا توصیه کرده است یا نه، نقش فیزیوتراپی در درمان این بیماری حیاتی است. فیزیوتراپیست از روش‌های مختلفی برای بهبود دامنه حرکتی، قدرت عضلات آسیبدیده، عملکرد و درد استفاده می‌کند.
- اولتراسوند
- ماساژ بافت‌های نرم
- الکتروتراپی
- لیزر (لیزردرمانی کم‌توان)
- طب سوزنی و سوزن خشک
- بسته‌های حرارتی (گرمادرمانی)
- نوار کینزیولوژی
- بریس
- باند یا آستین فشرده
- تجزیه‌وتحلیل راه رفتن
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS)
اگر روش‌های پیشین در درمان نوع مزمن سندرم کمپارتمان شکست بخورند، پزشک ممکن است عمل جراحی را توصیه کند. عمل جراحی برای نوع مزمن مشابه نوع حاد این سندروم است. در این عمل جراحی، فاسیا باز می‌شود تا فشار عضلات کاهش یابد. برش پوست در عمل جراحی برای نوع مزمن معمولا کوتاه‌تر از برش پوست در عمل جراحی برای نوع دیگر است.
پیشگیری از سندرم کمپارتمان
سندرم کمپارتمان نوع حاد غیر قابل پیشگیری است؛ ولی، با تشخیص و درمان زودهنگام می‌توانید از بروز عوارض آن جلوگیری کنید. اگر از آتل یا گچ استفاده می‌کنید و فکر می‌کنید بسیار سفت و تنگ شده‌اند، حتما درباره این موضوع با پزشک خود صحبت کنید. پزشک آتل و گچ را دوباره تنظیم خواهد کرد تا دچار عوارض این سندروم نشوید. اگر از داروهای مسکن استفاده می‌کنید و هنوز بخشی از بدنتان درد می‌کند یا متورم است، این موضوع را نیز با پزشک خود در میان بگذارید.
برخلاف نوع حاد، نوع مزمن این سندروم قابل پیشگیری است. شما می‌توانید با انجام موارد زیر از ابتلا به نوع مزمن سندرم کمپارتمان پیشگیری کنید:
- تمرینات ورزشی بسیاری را در مدت زمان بسیار کوتاهی انجام ندهید. استقامت خود را در ورزش به‌صورت تدریجی افزایش دهید.
- زمانی که ورزش می‌کنید، وضعیت بدنی خود را تغییر دهید.
- انعطاف‌پذیری خود را افزایش دهید.
- بیش از حد ورزش نکنید.
- کفش‌های مناسب بپوشید.
