سندرم درد میوفاسیال عارضهای همراه با درد مزمن است. در این شرایط، فشار روی نقاط حساس عضلات (نقاط ماشهای) باعث ایجاد درد در عضله و گاهی در قسمتهای به ظاهر نامرتبط میگردد. به این امر درد ارجاعی گویند.
این سندرم معمولاً بعد از اینکه عضله مرتباً منقبض میشود روی میدهد. این امر ممکن است به علت حرکات تکراری در کار یا سرگرمی یا استرس مربوط به فشار عضله باشد. هرچند تقریباً همه درد فشار عضله را تجربه کردهاند، اما درد مربوط به سندرم میوفاسیال ماندگار است و یا بدتر میشود. گزینههای درمانی برای این سندرم در این مقاله بیان میشوند.
سندرم درد میوفاسیال چیست؟
سندرم درد میوفاسیال دردی است که روی عضلات و فاسیا اثر میگذارد. میو به معنی عضله و فاسیال (fascial) یعنی فاسیا. فاسیا بافت همبند سفید و نازکی است که دور عضله پیچیده میشود. فاسیا هر سطح از بافت عضلانی (رشتههای عضلانی، عضلات تکی و گروههای عضلانی) را احاطه میکند.
سندرم درد میوفاسیال با یک محرک، مانند سفتی عضله ایجاد میگردد که نقاط ماشهای را در عضلات ایجاد میکند. نواحی حساس رشتههای عضلانی سفت شده میتوانند بعد از صدمه یا استفاده بیش از حد در عضلات ایجاد گردند. این نواحی حساس را نقاط ماشهای گویند.
درد عضله میتواند در هر شخص و هر دوره از زندگی ایجاد گردد. هر شخصی، از مادری که کودکش را حمل میکند و تعمیرکننده بام تا دوستی که به دوست دیگر خود کمک میکند تا جعبهها را در طی اسباب کشی حمل کند، میتوانند درد عضلانی را حس کنند. متاسفانه، برای برخی، این درد میتواند غیرقابل تحمل باشد و بعد از زمانی که باید رفع گردد نیز باقی بماند.
انواع نقاط ماشه ای در سندرم درد میوفاسیال
چندین نوع نقطه ماشهای میوفاسیال وجود دارند:
- نقاط ماشهای فعال: این نقاط ماشهای برجستگیهایی در نوار کشیدهای از عضله هستند. معمولاً منبع درد عضلانی میباشند. بسیار حساس به لمس بوده، باعث ایجاد درد ارتجاعی میشوند و در هنگام لمس تکان میخورند.
- نقاط ماشهای نهفته: این برجستگیها باعث ایجاد درد در هنگام لمس نمیشوند. سالها میتوانند نهفته بمانند و هر زمان که فشار یا آسیبی وارد شود، فعال گردند.
- نقطه ماشهای ثانویه: نقطهای دردناک در عضله است که هر زمان روی عضله دیگری فشار وارد میکنید، فعال میشود.
- نقاط میوفاسیال تابع: نقاط دردناکی هستند که به علت قرار گرفتن در اطراف نقطه ماشهای دیگر ایجاد میشوند.
علائم سندرم درد میوفاسیال
علائم مرسوم سندرم درد میوفاسیال عبارتند از:
- درد عمیق در نواحی موضعی عضله
- دردی که در هنگام کشیدن و استفاده از عضله آسیب دیده، بدتر میشود.
- درد عضله که بدتر شده یا به مرور زمان بهتر نمیشود.
- وجود برجستگیهای حساس در عضلات که با فشار دادن درد موضعی و ارتجاعی شدیدی ایجاد میکند.
- عضلاتی که ضعیف، سفت، بدون انعطاف شدهاند یا دامنه حرکتی آنها کاهش یافته است.
- اختلال در خواب یا رفتار
دلایل ابتلا به سندروم درد میوفاسیال
اکثر موارد به خاطر کار کشیدن بیش از حد، صدمه عضلانی یا فشار روانی روی میدهند. نقاط ماشهای اغلب از فعالیتهای تکراری مستمر مانند بلند کردن اجسام سنگین در سر کار یا کار کردن با کامپیوتر در کل روز روی میدهند. هیچ عاملی به تنهایی مسئول ایجاد نقاط ماشهای میوفاسیال نیست. ترکیبی از عوامل دخیل ممکن است به صورت زیر باشند:
- حالت بدنی نامناسب
- نشستن به صورت نامناسب برای مدت طولانی
- کمبود مواد مغذی
- کمبود شدید ورزش و تحرک
- هر نوع آسیب به سیستم عضلانی اسکلتی یا دیسکهای بین مهرهای
- خستگی عمومی
- کمبود خواب
- تغییرات هورمونی (یائسگی)
- سرد کردن شدید عضلات (مثلا زمانی که از خواب بیدار میشوید مقابل کولر بروید)
- مشکلات عاطفی (افسردگی، اضطراب)
- دیگر دردها و التهابها
- چاقی مفرط
- سیگار کشیدن
چه موقع به دکتر مراجعه کنم؟
اگر درد عضلهای دارید و رفع نمیشود، به پزشک مراجعه کنید. تقریباً همه درد عضلانی را گه گاه حس میکنند. اما اگر درد عضله شما علیرغم استراحت، ماساژ و اقدامات خود مراقبتی مشابه باقی ماند، به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص سندرم درد میوفاسیال
پزشک معاینه بدنی انجام میدهد تا نقاط ماشهای میوفاسیال را بررسی کند. پزشک به دنبال گرههای حساسی در نوارهای کشیده عضلات میگردد و برای یافتن پاسخ به درد، آنها را فشار میدهد. زمانی که نقاط ماشهای فشار داده میشوند، پزشک انقباض عضله (که نشانه پرش عضله است) را حس میکند.
آزمایش دیگری برای فهمیدن وجود سندرم درد میوفاسیال وجود ندارد. پزشک در مورد توصیف جا و چگونگی درد به شما اعتماد میکند. باید تمامی موارد در مورد علائم فعلی و صدمات و جراحیهای پیشین خود را به پزشک اطلاع دهید.
درمان سندرم درد میوفاسیال
سندرم درد میوفاسیال نیاز به برنامه درمانی چند جانبه دارد. اکثر افراد داروها را با دیگر درمانها ترکیب میکنند تا سفتی و درد عضله را تسکین دهند.
داروها
چندین دارو وجود دارند که میتوانند به تسکین علائم سندرم درد میوفاسیال کمک کنند:
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (NSAIDs): داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (Tylenol) و ایبوپروفن (Advil) میتوانند درد و ورم را تسکین دهند.
- مسکنها: مسکنهایی مانند لیدوکائین یا دیکلوفناک، تامادول، مسدود کننده COX-2 و تروپیسترون، ممکن است در نظر گرفته شوند.
- شل کننده عضله: بنزودیازپینها و تیزانیدین (Zanaflex) میتوانند اسپاسم عضلات را کاهش دهند.
- داروهای ضد تشنج: گاباپنتین (Neurontin) و پرگابالین (Lyrica) ممکن است درد را تسکین داده و اسپاسم عضلات را کاهش دهند.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقوی: این داروها برای درمان درد مزمن، فیبرومیالژیا و درد عصبی که شبیه به سندرم درد میوفاسیال هستند، میباشند.
- تزریق بوتاکس: بوتولونیوم نوع A نوروتوکسینی قوی است که از انقباض عضلات جلوگیری کرده و ممکن است اثرات تسکین دهندگی درد را نیز داشته باشد.
فیزیوتراپی
حرکات کششی به بسیاری از مبتلایان به سندرم درد میوفاسیال کمک کرده است. قبل از انجام حرکات کششی، برخی متخصصان فیزیوتراپی از اسپری سرد بیحسی برای عضلات استفاده میکنند. برخی ورزشها و حرکات کششی آرام را نیز میتوانید برای کاهش درد انجام دهید. اما به یاد داشته باشید که هر شرایطی متفاوت است و متخصص فیزیوتراپی باید به شما بگوید چه ورزشهایی را انجام دهید، برخی از این ورزشها ممکن است به صورت زیر باشند:
استفاده از رولر ورزشی
رولر میتواند به تسکین درد در قسمت فوقانی کمر و شانهها، ناحیه ستون فقرات سینهای، رانها، چهار سر ران، ساق پا، همسترینگ، باسن، ادکتورها و هر مکان دیگری که میتوانید رولر را قرار دهید (به صورت نشسته یا دراز کشیده به کمر یا شکم) و به جلو و عقب بچرخانید، کمک کند.
حرکت کودک
روی پاشنهها بنشینید و خودتان را روی زمین کش دهید. با حرکت به طرفین، تغییر جانبی ایجاد کنید.
کشش فاشیای کف پا
طوری بایستید که در هنگام کشش ایستاده ساق پا قرار میگیرید، حوله گرد شدهای زیر انگشتان پای پشتی قرار دهید. در حالی که پاشنه هر دو پا را روی زمین نگه داشتهاید، یک زانو را صاف نگه دارید، سپس زانوی عقبی را پایین بیاورید.
طب سوزنی و سوزن خشک
سوزن خشک یکی از سریعترین روشها برای غیر فعال کردن نقاط ماشهای میوفاسیال است. پزشک سوزن را مستقیماً در نقطه ماشهای وارد میکند، به اطراف حرکت داده و سپس خارج میکند. این کار میتواند مقداری دردناک باشد، اما یکی از موثرترین روشها برای غیر فعال کردن نقطه ماشهای و کاهش درد آن است. برخی کلینیکها از سوزنهای طب سوزنی استفاده میکنند که کوچکتر و کم دردتر از سوزنهای هیپودرمیک هستند. تفاوتهای مهمی بین سوزن خشک و طب سوزنی وجود دارد.
تزریق به نقطه ماشهای
تزریق به نقاط ماشهای همانند سوزن خشک است، اما محلولی نیز در بافت تزریق میگردد. معمولاً پزشک سالین یا بیحسی موضعی مانند لیدوکائین تزریق میکند. تاثیرات این تزریقات قابل مقایسه با سوزن خشک نیستند، اما این روش ممکن است باعث ایجاد درد کمتری گردد. گزینه درمانی دیگر تزریق نقاط ماشهای با استروئید است.
اولتراسوند درمانی
دستگاه اولتراسوند از طریق ژل رسانای صدایی که روی پوست قرار دارد، امواج صوتی را به بافت منتقل میکند. امواج صوتی میتوانند عضلات را گرم و شل کنند، جریان خون را بهبود بخشند و بافت زخمی را رفع کنند. اثرات تسکین دهنده آن ممکن است کم باشد. اما اگر قبل از حرکات کششی انجام شود، این درمان ممکن است سفتی را کاسته و تحرک را افزایش دهد. درمان با اولتراسوند برای دردهای مرتبط با روماتیسم مفصلی با موفقیت انجام شده است، بنابراین ممکن است بهتر باشد در مورد آن با پزشک مشورت کنید.
ماساژ درمانی
چندین نوع ماساژ درمانی وجود دارد که میتوانند نقاط ماشهای میوفاسیال را شل کنند:
- رهاسازی ریتمیک غیر فعال
- رهاسازی ریتمیک فعال
- شیاتسو (طب فشاری)
- رهاسازی فشار نقاط ماشهای
ماساژ درمانی جریان خون را افزایش داده و عضلات را گرم میکند. این امر میتواند به کاهش سفتی و تسکین درد کمک کند. در ماساژ درمانی ممکن است از شست برای ایجاد فشار روی نقاط ماشهای استفاده شود که درد را شدیدتر کرده و سپس فشار عضله را از بین میبرد.
درمانهای خانگی
چندین روش خانگی برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی وجود دارند:
- انتخاب صندلی بهتر در سر کار و بهتر کردن حالت بدنی
- تلاش در تنظیم ارتفاع رایانه تا در خط دید طبیعی قرار بگیرد.
- استفاده از تشک جدید یا تنظیم حالت خواب
- انجام یوگا، پیلاتس یا دیگر ورزشهای کششی. ورزشهای پیلاتس در مبتلایان به علائم فیبرومیالژیا ممکن است به رفع علائم سندرم درد میوفاسیال نیز کمک کند.
- پوشیدن بریس کمر در هنگام بلند کردن اجسام سنگین
- استفاده از ماساژ شخصی یا دستگاه ویبراتور
- شروع یک برنامه ورزشی و حرکت دادن روزانه عضلات
- مراجعه به روان کاو و کاهش سطح استرس
- استفاده از پک یخ بلافاصله بعد از هر آسیب عضلانی
- استفاده از بخار مرطوب به منظور درمان التهاب عضلانی
- دوش آب گرم گرفتن
- استفاده از دستگاه کششی
- تمرین آگاهی ذهنی برای کنترل درد
خطرات بیماری سندرم درد میوفاسیال
سندرم درد میوفاسیال میتواند روی کیفیت زندگی اثر بگذارد. ممکن است دیگر نتوانید از فعالیتهای بدنی که قبل از انجام میدادید لذت ببرید. این امر میتواند باعث ایجاد افسردگی و تنهایی شود. سندرم درد میوفاسیال نیر میتواند روی تحرک شما تاثیر بگذارد. در زمانی که اولین علائم ایجاد میشود، با یافتن گروه حمایتی و صحبت با اعضای خانواده و دوستانی که میتوانند کمک کنند، به دنبال درمان باشید.
تفاوت بین سندرم درد میوفاسیال و فیبرومیالژیا چیست؟
درد میوفاسیال و فیبرومیالژیا مشابه هستند. هر دو دارای نقاط ماشهای هستند که درد را منتشر میکنند. با این حال، هرچند درد میوفاسیال در یک ناحیه خاص وجود دارد (یا اگر بیش از یک ناحیه باشد، معمولاً در همان سمت بدن هستند)، ولی درد فیبرومیالژیا در کل بدن احساس میشود. بیمار مبتلا به فیبرومیالژیا نقاط ماشهای بیشتر، درد عمومی، خستگی و مشکلات خواب بدتر، سردرد، روده تحریک پذیر، احساس تورم و گاهی اوقات احساس سوزش، سوزن سوزن شدن یا گز گز دارد. برخی از محققان اعتقاد دارند که سندرم درد میوفاسیال میتواند به فیبرومیالژیا تبدیل شود.
آیا میتوان از ابتلا به سندرم درد میوفاسیال پیشگیری کرد؟
عوامل خاصی وجود دارند که میتوانند شما را بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم درد میوفاسیال قرار دهند. کنترل این عوامل ممکن است از ایجاد سندرم پیشگیری نکند، اما میتواند به کاهش شدت درد شما کمک کنند. بسیاری از پیشنهادات پیشگیرانه که باید انجام شوند نیز از استراتژیهای کنترل درد هستند:
- داشتن بهداشت خواب مناسب
- کاهش استرس
- ورزش کردن
- اجتناب از صدمات قابل پیشگیری در عضلات (مثلاً حمل کیف بسیار سنگین که داخل عضلات شانه فرو میرود)
- انجام روشهای آرامش بخش
- داشتن رژیم غذایی سالم، مثلا رژیم غذایی مدیترانهای
برخی غذاها باعث ایجاد التهاب میشوند و التهاب درد میوفاسیال را افزایش میدهند:
- غذاهای سرخ کرده (مثلاً سیب زمینی سرخ کرده)
- لبنیات (شیر، پنیر، ماست)
- کربوهیدارتهای فراوری شده و غذاهایی با آرد فرآوری شده (پاستاها، نان سفید، شیرینیها، غلات صبحانه، پیتزا)
- مارگارین (کره)، روغن گیاهی
- غذاهای و نوشدنیهای قندی مانند نوشیدنیهای بدون الکل
- گوشت قرمز (برگر و استیک)
- شیرین کنندهها و افزودنیهای مصنوعی (محصولات بدون شکر، نوشیدنیهای فاقد الکل بدون کالری، مواد غذایی فراوری شده مانند میوه، بستنی یا آب نبات)
- گوشت فراوری شده (هات داگ، سوسیس)
یخچال و کابینت خود را بررسی کنید. آنها را از هر غذایی که علائم سندرم درد میوفاسیال را افزایش میدهد، خالی کنید.
سوالات پرتکرار
آیا سندرم درد میوفاسیال بیماری خود ایمنی است؟
خیر. التهاب عضله یا فاسیا به علت حمله اشتباه سیستم ایمنی بدن به سلولهاس سالم نمیباشد. مثالهای بیماری خود ایمنی لوپوس، دیابت نوع 1، بیماری سلیاک و مولتیپل اسکلروزیس هستند.
در صورت ابتلا به سندرم درد میوفاسیال، چه اتفاقاتی ممکن است برای ما بیفتد؟
درد هر شخص، مکان درد و شدت آن، متفاوت است. گاهی درد میتواند شدید شود یا مستمر و طولانی مدت گردد. درمان موفق معمولاً نیاز به پزشکی دارد که با او راحتید و برنامه درمانی او را برای کاهش درد دنبال میکنید.
چگونه سندرم درد میوفاسیال را درمان یا کنترل کنید؟
متخصصانی که معمولاً میتوانند سندرم درد میوفاسیال را درمان کنند فیزیاترها (پزشکانی که متخصص طب فیزیکی یا توانبخشی هستند)، متخصصان کنترل درد، متخصص طب فیزیکی، متخصص روماتولوژی یا متخصص ارتوپد هستند.
آیا سندرم درد میوفاسیال خود به خود از بین میرود؟
سندرم درد میوفاسیال (MPS) حاد معمولاً خود به خود یا بعد از درمانهای ساده رفع میشوند. با این حال، MPS مزمن معمولاً بدتر است و علائم میتوانند تا شش ماه یا بیشتر ماندگار شوند.
کدام عضلات تحت تاثیر سندرم درد میوفاسیال هستند؟
درد میوفاسیال و نقاط ماشهای میتوانند در هر عضله بدن ایجاد گردند. با این حال، اغلب روی عضلات بالای کمر، شانه و گردن تاثیر میگذارند.
چه اتفاقی میافتد اگر سندرم درد میوفاسیال درمان نشود؟
اگر درمان نشود، سندرم درد میوفاسیال منجر به کاهش انبساط عضله درگیر با کاهش پی در پی دامنه حرکتی و ایجاد عدم تعادل عضلانی میشود که منجر به اختلال در حرکات سخت و ایجاد بیماری درد مزمن میشود.
چه چیزی درد میوفاسیال را بدتر میکند؟
اگر سندرم درد میوفاسیال برای مدت طولانی درمان نشود، درد ممکن است بدتر شود. به علاوه، اگر نقطه ماشهای یا عضله آسیب دیده کشیده شود، ممکن است درد بیشتری را حس کنید.
