سر درد گردنی (سرویکوژنیک) چه علتی دارد و درمان مناسب چیست؟

سردرد سرویکوژنیک نام دیگری برای سردردی است که از گردن سرچشمه می‌گیرد و یکی از رایج‌ترین انواع سردرد است. با این حال، توجه به این نکته ضروری است که انواع مختلفی از سر درد وجود دارد که سرویکوژنیک تنها یکی از آنها است. نوع رایج دیگر عروقی است (که شامل میگرن است).

ستون فقرات شامل استخوان‌های زیادی است که به مهره‌ها معروف است.

در حین حرکات خاص گردن یا حالت‌های پایدار، نیروی کششی یا فشاری بر مفاصل، ماهیچه‌ها، رباط‌ها و اعصاب گردن وارد می‌شود. در صورتی که نیروها فراتر از توانایی بافتها باشند و در اثر یک حادثه خاص یا بتدریج در طول زمان به صورت ضربه‌ای ایجاد شوند، ممکن است این ساختارها آسیب ببینند. هنگامی که این اتفاق می‌افتد ممکن است باعث سردرد شود. این وضعیت به عنوان سردرد گردنی شناخته می‌شود.

علل سر درد گردنی

سردرد سرویکوژنیک معمولاً به دلیل آسیب به یک یا چند مفصل، ماهیچه، رباط یا اعصاب 3 مهره بالای گردن ایجاد می‌شود. درد مربوط به این بیماری نمونه‌ای از درد ارجاعی است (یعنی درد ناشی از منبع دور- در این مورد منبع گردن است). این امر به این دلیل رخ می دهد که اعصابی که در قسمت گردن قرار دارند، در پوست بالای سر، پیشانی، خط فک، پشت چشم و گوش نیز قرار دارند. در نتیجه، درد ناشی از ساختارهای بالای گردن ممکن است درد را به هر یک از این نواحی منتقل کند که باعث ایجاد سر درد گردنی می‌شود.

اگرچه سردرد گردنی می‌تواند در هر سنی ایجاد شود، اما معمولاً در بیماران بین 20 تا 60 سال دیده می‌شود.

عوامل متعددی وجود دارد که می‌تواند منجر به سر درد گردنی شود. این موارد باید در صورت امکان با راهنمایی فیزیوتراپیست ارزیابی و اصلاح شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• وضعیت ضعیف بدن
• سفتی گردن و بالای کمر
• عدم تعادل عضلانی
• ضعف عضلانی
• تنگی عضلات
• آسیب قبلی در ناحیه گردن
• تنظیم میز کار نامناسب
• بالش نامناسب یا حالت خوابیدن نادرست
• سبک زندگی بی تحرک
• شیوه زندگی که شامل فعالیت‌هایی است که نیازمند خم شدن بیش از حد به جلو است.
• استرس
• کم آبی بدن

علائم و نشانه‌های سر درد گردنی

بیماران مبتلا به این عارضه معمولاً در حین فعالیت عامل، درد تدریجی گردن و سر درد  را تجربه می‌کنند. با این حال، معمولاً برای بیماران احساس درد و سفتی بعد از فعالیت تحریک آمیز، به ویژه هنگام بیدار شدن صبح روز بعد، وجود دارد.

سر درد گردنی معمولاً به عنوان یک درد مبهم ثابت ظاهر می‌شود که معمولاً در پشت سر قرار دارد، اگرچه گاهی اوقات در پشت چشم یا ناحیه شقیقه و به ندرت در بالای سر، پیشانی یا ناحیه گوش ایجاد می‌شود. درد معمولاً در یک طرف احساس می‌شود، اما گاهی اوقات، هر دو طرف سر و صورت ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.

بیماران مبتلا به این بیماری اغلب گردن درد، سفتی و مشکل در چرخاندن گردن همراه با علائم سر را تجربه می‌کنند. درد، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی نیز ممکن است در قسمت فوقانی کمر، شانه‌ها، بازوها یا دست‌ها احساس شود، اگرچه این علائم اصولا رایج نیستند. گاهی اوقات بیماران ممکن است علائم دیگری از جمله سبکی سر، سرگیجه، تهوع، وزوز گوش، کاهش تمرکز، ناتوانی در عملکرد طبیعی و افسردگی را تجربه کنند.

بیماران مبتلا به سر درد گردنی معمولاً در حرکات خاص گردن یا موقعیت‌های ثابت (مانند رانندگی یا نشستن پشت رایانه در وضعیت بد) با افزایش علائم مواجه می‌شوند. همچنین ممکن است بیماران با لمس محکم قسمت بالای گردن درست در زیر جمجمه در این ناحیه حساسیت را همراه با سفت شدن ماهیچه‌ها تجربه کنند.

تشخیص سردرد گردنی

معمولاً یک معاینه بدنی و عینی کامل توسط یک فیزیوتراپیست برای تشخیص سر درد گردنی کافی است. گاهی اوقات، ممکن است برای کمک به تشخیص، آزمایش‌هایی مانند اشعه ایکس، ام آر آی یا سی تی اسکن مورد نیاز باشد.

پیش بینی سر درد گردنی

اکثر بیماران مبتلا به این عارضه به سرعت بهبود می‌یابند و با درمان فیزیوتراپی مناسب به بهبودی کامل دست پیدا می‌کنند. زمان بهبودی بسته به رعایت درمان و شدت جراحت، در هر بیمار متفاوت است. با درمان ایده آل، بیماران مبتلا به موارد جزئی سر درد گردنی ممکن است در عرض چند روز درمان شده و بهبود یابند، اگرچه گاهی اوقات ممکن است 2 تا 3 هفته طول بکشد. در موارد شدید یا مزمن، بهبود کامل ممکن است هفته‌ها تا ماه‌ها به طول انجامد.

درمان سر درد گردنی

درمان‌های سر درد گردنی اغلب شامل روش‌های مختلفی مانند دارو، فیزیوتراپی، روان درمانی و رفتاری، استفاده از بیهوشی و جراحی است.

درمان‌های دارویی

از داروها برای تسکین علائم استفاده می‌شود. داروها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• داروهای مسکن: برای تسکین درد در ناحیه گردن، سر، شانه‌ها و بازوها، مسکن‌ها و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی تجویز می‌شوند. به دلیل احتمال وابستگی به دارو، مسکن‌های مخدر به ندرت برای درمان بیماری‌های مزمن استفاده می‌شوند. داروهای ضد درد ممکن است شامل استامینوفن، سلکوکسیب و ناپروکسن باشند.
• داروهای ضدافسردگی: از داروهای ضد افسردگی نیز برای مدیریت دردهای عصبی استفاده می‌شود. سروتونین و مهارکننده‌های بازجذب نوراپی نفرین مانند دولوکستین و ونلافاکسین بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. دوز داروهای ضدافسردگی برای کنترل درد به طور قابل توجهی کمتر از دوز داروهای تجویز شده برای مدیریت افسردگی است.
• داروهای ضد تشنج: داروهای ضد تشنج نیز برای درمان درد نوروپاتیک استفاده می‌شوند. اینها شامل دیوالپروکس سدیم، گاباپنتین، توپیرامات و کاربامازپین هستند. آنزیم کبدی باید تحت نظر باشد زیرا این داروها معمولاً سمیت کبدی دارند.
• شل کننده‌های عضلانی: شل کننده‌های عضلانی نیز ممکن است با شل کردن ماهیچه‌های ناحیه گردن برای درمان سردرد گردنی مورد استفاده قرار گیرند و در نتیجه سفتی گردن را کاهش دهند. این دارو ممکن است شامل باکلوفن و تیزانیدین هیدروکلراید باشد.
• تزریق سم بوتولینوم: ممکن است برای تسکین اسپاسم عضلات گردن استفاده شود.
• تزریق استروئید: استروئیدها نیز برای کاهش التهاب و درد در اختلالات التهابی در گردن استفاده می‌شوند.

فیزیوتراپی برای سر درد گردنی

درمان فیزیوتراپی برای بیماران مبتلا به این بیماری برای تسریع روند بهبود، اطمینان از نتیجه مطلوب و کاهش احتمال عود، حیاتی است. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تحرک مفصل
• دستکاری مفصل
• کشش
• ماساژ بافت نرم
• سوزن خشک
• الکتروتراپی (به عنوان مثال سونوگرافی)
• تیپینگ وضعی
• استفاده از بریس
• استفاده از رول کمری برای نشستن
• آموزش
• توصیه ضد التهابی
• مشاوره برای اصلاح فعالیت
• استفاده از بالش مناسب برای خوابیدن
• توصیه‌های ارگونومیک
• تمریناتی برای بهبود انعطاف پذیری، قدرت (مخصوصاً خم کننده‌های عمیق گردن) و وضعیت بدن
• پیلاتس

درمان‌های روانی و رفتاری

این درمانها، که به عنوان درمانهای کمکی برای افزایش تحمل درد عمل می‌کنند، از بیوفیدبک، درمان رفتاری شناختی و تکنیک‌های آرام سازی استفاده می‌کنند.

داروهای بیهوشی

گاهی اوقات بی‌حسی در ناحیه اپیدورال گردنی تزریق می‌شود تا درد به طور موقت برطرف شود. بی‌حسی معمولاً در سطوح C2 و C3  تزریق می‌شود.

ورزش برای سر درد گردنی

تمرینات زیر معمولاً برای بیماران مبتلا به این عارضه تجویز می‌شود. شما باید قبل از شروع تمرینات فیزیوتراپی خود در مورد مناسب بودن آنها با متخصص مشورت کنید. به طور کلی، این تمرینات باید 2 تا 5 بار در روز انجام شوند و فقط به شرطی که باعث ایجاد یا افزایش علائم نشوند.

فیزیوتراپیست شما می تواند در مواقع مناسب شروع تمرینات اولیه و در نهایت پیشرفت به تمرینات متوسط و پیشرفته را توصیه کند. افزودن تمرینات اولیه یا متوسط به تمرینات پیشرفته باید به شرط عدم افزایش علائم انجام شود.

کشیدن چانه به سمت داخل

بایستید و پشت و گردن خود را صاف نگه دارید، شانه ها باید کمی به عقب برگردند. چانه خود را تا جایی که می‌توانید و درد ندارید به داخل بکشید، البته به شرطی که بیش از یک کشش خفیف تا متوسط ​​احساس نکنید. در حین حرکت چشم ها و بینی خود را رو به جلو نگه دارید. به مدت 2 ثانیه در این حالت بمانید و به شرط عدم افزایش علائم ، 10 بار این کار را تکرار کنید. 3 تا 5 مرتبه در روز تکرار کنید. (در برخی موارد ممکن است انجام این تمرین هر 1 یا 2 ساعت مفید باشد مشروط بر اینکه ورزش باعث ایجاد یا افزایش علائم نشود.

حرکت فشار روی کتف

این تمرین را نشسته یا ایستاده با پشت صاف انجام دهید. تیغه های شانه خود را تا جایی که ممکن است و درد ندارید به هم فشار دهید. به مدت 5 ثانیه نگه دارید و 10 مرتیه این کار را تکرار کنید به شرطی که علائم افزایش نیابد. 3 تا 5 بار در روز تکرار کنید. (در برخی موارد ممکن است انجام این تمرین هر 1 یا 2 ساعت مفید باشد مشروط بر اینکه ورزش باعث ایجاد یا افزایش علائم نشود).

جراحی

جراحی به عنوان آخرین راه حل برای درمان بیمارانی است که از درمان‌های محافظه‌کارانه نتیجه نگرفته‌اند. روشهای جراحی ممکن است شامل جراحی ستون فقرات برای تسکین فشار بر روی عصب و یا عروق باشد.

اگر از سر درد گردنی رنج می‌برید، بهترین موقعیت برای خوابیدن چیست؟

اگر از سر دردهای گردنی رنج می‌برید، مهم این است که سعی کنید حالت خنثی گردن را هنگام خواب حفظ کنید. یعنی همان حالتی که سر و گردن شما هنگام صاف نشستن دارد.

• اگر همیشه به پهلو می‌خوابید، باید اطمینان حاصل کنید که بالش شما به اندازه کافی برای حفظ هماهنگی سر و گردن شما را پشتیبانی می‌کند. بالش شما باید فضایی را که بین بالای شانه، گردن و سر ایجاد شده است پر کرده و از آن حمایت کند. در غیر این صورت، سر شما به پهلو خم می‌شود.
• در صورتی که به پشت می‌خوابید باید مطمئن شوید که بالش سرتان را زیاد بالا نبرد و شما را مجبور به حالت خمیده نکند. اگر ترجیح می‌دهید به پشت بخوابید، باید از بالشی استفاده کنید که فشرده شود و به سر شما این امکان را دهد که در موقعیتی قرار گیرد که با بقیه ستون فقرات شما هماهنگ باشد.
• در صورت یکه حالت سر به جلو دارید و استخوان‌های شما با این وضعیت سازگار شده‌اند، ممکن است به حمایت بالش اضافی احتیاج داشته باشید.

پزشکان توصیه می کنند همیشه قبل از خرید یک بالش در فروشگاه آن را امتحان کنید. به یاد داشته باشید، بالش‌های فانتزی‌تر و گران قیمت همیشه بهترین نیستند. ممکن است برای هر فردی، یک مدل خاصی مناسب باشد.