زانو درد در کودکان شایع است و معمولاً جای نگرانی ندارد. البته، هنگامی که این درد شدید می‌شود و بیشتر از یک هفته ادامه پیدا می‌کند، باید به پزشک مراجعه کنید. استفاده بیش‌ازحد از مفصل زانو، به ویژه در ورزشکاران، می‌تواند منجر به آسیب‌های مختلفی در زانو شود.
مفصل زانو در بدن انسان از استخوان‌ها، غضروف‌ها و رباط‌ها تشکیل شده است. از آنجا که از زانو زیاد استفاده می‌شود، اغلب مستعد آسیب است و در نتیجه باعث درد می‌شود. زانو درد در کودکان یک مسئله‌ی شایع است و معمولاً دلیلی برای نگرانی در مورد آن نیست. تنها در صورت ادامه یافتن درد شدید بیشتر از یک هفته، مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود. در صورت محدود شدن حرکت کودک یا قرمز شدن ناحیه‌ی زانو یا متورم شدن آن باید حتماً به پزشک مراجعه کرد. دلایل متعددی برای درد زانو در کودکان وجود دارد که پزشک قادر به تشخیص آن‌ها است.
برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی درمان مناسب زانو درد در کودکان و یا برای رزرو نوبت در کلینیک طب فیزیکی توان‌بخشی پیشگام، دکتر محمدحسین سپهریان با شماره تلفن‌های 66576991 - 66914650 تماس حاصل فرمایید.
علل درد زانو در کودکان
در زیر به برخی از دلایل شایع درد زانو در کودکان اشاره شده است:
عفونت باکتریایی
عفونت باکتریایی در ناحیه زانو می‌تواند منجر به درد و تورم شود، بنابراین مانع راه رفتن کودک می‌شود. در صورت مشاهده هرگونه التهاب در داخل یا اطراف زانو، احتمال دارد عفونت در مفاصل زانو وجود داشته باشد.
اگر درد یا تورم زانو بیش از یک روز طول کشید، توصیه می‌شود حتماً به پزشک مراجعه کنید.
آرتریت جوانان
آرتریت جوانان (Juvenile arthritis) یک بیماری خود ایمنی است و شایع‌ترین نوع آرتریت در کودکان است. این بیماری ممکن است کودکان 2 سال تا 16 سال را درگیر خود کند. به دلیل التهاب و خشک شدن مفصل، کودکان اغلب در هر دو زانو احساس درد می‌کنند، به ویژه پس از بیدار شدن از خواب در صبح. علت این بیماری در کودکان مشخص نیست. در حالی که برخی ممکن است صبح‌ها درد خفیفی داشته باشند، برخی دیگر ممکن است دچار التهاب شدید شوند. دوره درمان برای این بیماری بستگی به شدت آن دارد.
بیماری ازگود اشلاتر
بیماری ازگود اشلاتر (Osgood-Schlatter Disease)، یک علت شایع درد زانو در کودکان است و با برجستگی کوچک زیر کاسه زانو در ناحیه جلوی ساق پا مشخص می‌شود. این بیماری اغلب در دختران بین سنین 8 تا 13 سال و در پسران بین 11 تا 15 سال، در نتیجه جهش رشدی دیده می‌شود که ممکن است یک یا هر دو زانو را درگیر کند.
تورم، حساسیت و درد درست در زیر زانو، روی استخوان درشت نی (استخوان ساق پا) احساس می‌شود. این علائم در حین یا بعد از فعالیت‌هایی مانند دویدن، پریدن و ... ظاهر می‌شوند که معمولاً در ورزشکاران جوان پس از بازی بسکتبال یا فوتبال یا حتی بعد از رقص باله و غیره مشاهده می‌شوند. هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد و معمولاً این بیماری با گذشت زمان از بین می‌رود به با متوقف شدن رشد کودک، درد و تورم کاهش می‌یابد، زیرا تاندون‌های ناحیه کشکک (کاسه زانو) قوی‌تر می‌شوند. برای به حداقل رساندن درد می‌توان از یخ و داروهای مسکن استفاده کرد. علاوه بر این، از باند کشی نیز می‌توان برای فشرده‌سازی ناحیه دردناک استفاده کرد.
زانوی پرشکاران (jumpers knee)
زانو پرشکاران یکی دیگر از بیماری‌های زانو است که بر تاندون پتلار یا کشکک زانو (تاندونی که زانو را قادر می‌سازد پس از پریدن یا اسکات زدن راست شود) تأثیر می‌گذارد. زیاد پریدن یا روی زانو نشستن (اسکات زدن) در کودکان فعال می‌تواند فشار شدیدی بر تاندون کشکک وارد کند و در نتیجه باعث آسیب به رشته‌های تاندون شود. از علائم رایج زانوی پرشکاران می‌توان به تورم یا دردی درست در زیر کاسه زانو اشاره کرد.
به کودکان مبتلا به این بیماری توصیه می‌شود تا زمانی که تورم کاهش نیافته، تمام فعالیت‌های ورزشی یا پرشی را کنار بگذارند.
آسیب در بافت نرم زانو
آسیب به بافت‌های نرم در زانو که بیشتر در کودکانی با فعالیت جسمانی زیاد شایع است، عمدتاً از استفاده بیش‌ازحد یا وارد کردن فشار بر عضلات زانو، رباط‌ها و تاندون‌ها ناشی می‌شود. روش RICE که شامل استراحت، استفاده از کیسه یخ، فشرده‌سازی (با استفاده از باند کشی) و بالا نگه داشتن پا می‌شود می‌تواند روند بهبود این جراحات را تسریع کند.
پارگی مینیسک
پارگی مینیسک که به عنوان " پارگی غضروف" نیز شناخته می‌شود و یک نوع شایع از آسیب‌های زانو است که بیشتر اوقات اکثر ورزشکاران را درگیر می‌کند. آسیب به هر یک از دو مینیسک گوه‌ای شکل، به دلیل پیچ‌خوردگی یا فعالیت‌های پراسترس، می‌تواند باعث پارگی در آن‌ها شود. با این آسیب، درد و تورم در ناحیه زانو ایجاد می‌شود. صدا دادن زانو ، گرفتگی و قفل شدن نیز بر اثر این آسیب دیده می‌شود. کشیدن ساق پا برای کودک دشوار خواهد شد، اگرچه، خم کردن پا راحت‌تر خواهد بود. بسته به محلی که پارگی رخ داده است، زمان بهبودی و روش درمان متفاوت خواهد بود.
سندرم درد پاتلوفمورال
سندرم درد پاتلوفمورال، که به PFS یا زانوی دونده نیز معروف است، در قسمت قدامی زانو ایجاد می‌شود. سندرم درد پاتلوفمورال که در بین نوجوانان و ورزشکاران جوان رایج است، بر اثر وارد شدن فشار بیش‌ازحد وزن بر روی زانو یا جابجایی کاسه زانو رخ می‌دهد. کودکان مبتلا به سندرم درد پاتلوفمورال، هنگام انجام حرکت اسکات، پرش یا خم شدن زانو دچار دردی در زانو می‌شوند. روش RICE (استراحت، استفاده از کیسه یخ، فشرده‌سازی و بالا نگه داشتن پا) برای درمان این بیماری نیز مفید است. در صورت تداوم یا شدید شدن درد با پزشک مشورت کنید.
تاندونیت عضله‌ی چهار سر ران
تاندونیت یا التهاب تاندون عضله چهار سر در نتیجه آسیب یا کشیدگی عضلات چهار سر بالای زانو ایجاد می‌شود. این وضعیت در نوجوانانی که درگیر ورزش‌هایی مانند فوتبال یا دو و میدانی یا فعالیت‌هایی هستند که شامل دویدن زیاد است، شایع است. کودک مبتلا به این آسیب، ممکن است همراه با تورم و ضعف، در ناحیه تحتانی ران، درست در بالای کشکک، احساس درد کند.
داروهای ضدالتهابی به همراه استراحت کافی می‌توانند به کودک در بهبودی از این آسیب زانو کمک کنند.
تومورها
این یکی از کمترین انواع شایع زانو درد در کودکان است. تومورها در اطراف ناحیه‌ی زانو ایجاد می‌شوند و معمولاً تنها علامت همراه با درد در زانو هستند. ممکن است لازم باشد با جستجوی هرگونه توده‌ی غیرطبیعی، این وضعیت زانو را تشخیص دهید. توصیه می‌شود که برای هر گونه اقدام درمانی، با پزشک مشورت کنید.
اگر فرزند شما زانو درد دارد، به دنبال علائمی باشید که نشان‌دهنده یک مشکل شدید است و بلافاصله برای رسیدگی مناسب، به پزشک مراجعه کنید.
علائم و مشخصات درد زانو در کودکان
تقریباً از هر 5 کودک 2 نفر کودک معمولاً به دلیل دردهای رشدی، به ویژه در دوره‌ی جهش رشدی در سنین پیش از نوجوانی، دچار درد زانو می‌شوند، درد ناشی از جهش رشد معمولاً منجر به درد در پاها، ساق پا، ران‌ها و پشت زانو می‌شود. سایر دردهای شایع در سنین نوجوانی ممکن است صرفاً به دلیل دویدن، بازی و پریدن باشد که اکثر کودکان درگیر آن می‌شوند. اگر سابقه‌ی ابتلا به سندرم پای بی‌قرار (یک حس آزاردهنده و ناراحت‌کننده‌ای در پاها) در خانواده شما وجود داشته باشد، این احتمال وجود دارد که کودک نیز ممکن است این بیماری را داشته باشد.
اگر کودک شما علائم شدیدتری را تجربه می‌کند، ممکن است به این دلیل باشد که وضعیت جدی‌تری از دردهای جهش رشدی در زانوی او وجود دارد. برخی از علائمی که باید مراقب آن‌ها باشید و می‌تواند نشان‌دهنده یک مشکل جدی‌تر باشد، عبارت‌اند از:
- کودک شما در تمام طول روز یا حتی در صبح، درد در ران، ساق پا یا قسمت پشت زانو دارد.
- تورم یا التهاب شدید در مفاصل زانو یا اطراف آن.
- کودک پس از آسیب جسمی برای مدت طولانی درد شدیدی را تجربه می‌کند.
- کودک خستگی یا ضعف مداومی از خود نشان می‌دهد.
- لنگیدن مداوم یا استفاده از فقط یک پا برای انجام فعالیت‌ها.
- نشانه‌های مداومی از زانو درد، مانند بثورات غیرمعمول در اطراف ناحیه زانو.
- کودک تب بالایی دارد که می‌تواند نشانه‌ای از آرتریت نوجوانی باشد.
- مفاصل زانو گرم یا شدیداً قرمز شده است.
- کودک قادر به حرکت کامل زانو نیست یا زانو قادر به تحمل وزن او نیست.
- فرزند شما مدام دچار قفل شدن زانو می‌شود، به همین دلیل نمی‌تواند به‌خوبی و به‌راحتی حرکت کند.
اگر متوجه شدید که فرزند شما روزانه از درد زانو شکایت دارد یا هر یک از علائم فوق را دارد، احتمالاً زمان آن رسیده است که باید او را نزد پزشک یا متخصص زانو ببرید، که بیماری و مشکل او را تشخیص دهد.
تشخیص علت درد زانو در کودکان
والدین نباید از هرگونه درد و مشکلی در زانوی کودک خود غافل شوند و آن را فقط یک درد رشدی تلقی کنند. در حالی که درد رشدی در کودکان 5 تا 6 ساله شایع است، اما یک نوجوان یا کودک پیش از سن نوجوانی ممکن است از آسیب‌های جدی زانو رنج ببرد، به ویژه اگر کودک در ورزش‌هایی با فعالیت جسمانی زیاد، فعالیت داشته باشد.
کودکانی که در ورزش‌هایی با فعالیت جسمانی زیاد مانند دو و فوتبال یا در ورزش‌های دیگری شرکت می‌کنند، بیشتر در معرض آسیب‌های زانو قرار دارند. انجام حرکات کششی برای زانو قبل از بازی یا نگه داشتن یخ روی زانوها بعد از بازی می‌تواند تکنیک‌های مفیدی در پیشگیری از وارد شدن آسیب‌های زانو باشد.
معمولاً والدین می‌توانند آسیب زانو را تشخیص دهند، هرچند نه به طور دقیق و با تشخیص نوع خاص، و کمک‌های اولیه‌ای را انجام دهند تا زمانی که کودک خود را به بیمارستان برسانند، که در آنجا توسط پزشک تشخیص کامل داده می‌شود. ادامه مطلب را بخوانید تا بدانید چگونه شما و پزشک می‌توانید زانو درد در کودکتان را درمان کنید.
درمان زانو درد در کودکان
در صورت آسیب شدید زانو، ممکن است موارد زیر را در فرزند خود مشاهده کنید:
- فرزند شما نمی‌تواند راه برود یا وزن خود را روی زانویش تحمل کند.
- به نظر می‌رسد که زانوی کودک شما تغییر شکل پیدا کرده است.
- کودک درد شدیدی دارد
- کودک در ناحیه زانو تورم و بی‌حسی دارد.
درمان
درمان فوری باید برای کنترل تورم اطراف زانو با استفاده از روش RICE انجام شود که قبلاً در مورد آن صحبت کردیم. این روش شامل استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی و بالا نگه داشتن پا است، که در زیر در مورد آن‌ها توضیحاتی داده شده است:
- به زانو استراحت دهید: این شامل استراحت به کودک و محافظت از ناحیه آسیب دیده در زانو است.
- استفاده از یخ بر روی زانو: این شامل استفاده از یک کیسه یخ یا پک سرد روی ناحیه دردناک است تا تورم به حداقل برسد. استفاده از یخ را تا زمانی که تورم فروکش کند ادامه دهید. وقتی تورم برطرف شد، گرما را روی همان ناحیه اعمال کنید. هنگام استفاده از کیسه سرد و کیسه گرم، باید حوله‌ای روی پا قرار دهید و آن‌ها را مستقیماً روی پوست قرار ندهید.
- زانو را با یک باند محکم یا زانوبند کشی فشرده کنید: بستن ناحیه متورم با یک باند کشی می‌تواند تورم را کاهش دهد. توجه کنید که این فشرده‌سازی خیلی محکم نباشد زیرا می‌تواند باعث تورم بیشتر شود.
- بالا نگه داشتن زانو:در زمان استعمال یخ یا فشرده‌سازی زانو، از یک بالش یا یک کوسن نرم در زیر زانوی آسیب دیده، برای بالا نگه داشتن آن استفاده کنید.
اگر زانوی کودک تورم ندارد، می‌توانید ناحیه زانو را به‌آرامی ماساژ دهید تا درد کمتر شود.
- دارو: اگر فرزندتان درد شدیدی در زانوی خود دارد، می‌توان از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) یا داروهای مسکن برای تسکین درد و کاهش تورم استفاده کرد. داروهایی مانند ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن را نیز می‌توان برای تسکین فوری درد مصرف کرد. اگرچه، چنین داروهایی برای استفاده مکرر یا طولانی مدت توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. قبل از تجویز هر یک از این داروها به فرزند خود، با پزشک مشورت کنید.
- فیزیوتراپی: بهتر است با یک برنامه فیزیوتراپی ادامه دهید. فیزیوتراپی می‌تواند به تسکین درد، کاهش تورم، افزایش قدرت و انعطاف پذیری، افزایش دامنه حرکتی، افزایش سرعت و استقامت و بهبود هماهنگی و تعادل کمک کند. متخصصان و درمانگران فیزیوتراپی تمرینات تقویتی و کششی را به شما آموزش می‌دهند و می‌توانند بریس، کفی طبی یا ارتز‌های دیگری را در صورت لزوم پیشنهاد دهند.
درمان‌های ساده غیر جراحی تنها چیزی است که برای مدیریت زانو درد در کودکان موردنیاز است. بااین‌حال، از آنجا که دلایل زیادی برای درد زانو وجود دارد، برخی از بیماریها نیاز به جراحی دارند- به ویژه آن‌هایی که به دلیل پارگی بافت نرم و ضربه‌ای که منجر به شکستگی استخوان‌ها می‌شوند، بروز می‌کنند. پزشک در مورد همه گزینه‌های درمانی با شما صحبت خواهد کرد و یک برنامه درمانی در نظر می‌گیرد که معمولاً با روش‌های غیر جراحی شروع می‌شود، مگر اینکه جراحی تنها راه برای درمان زانو درد کودکتان باشد.
نکاتی برای پیشگیری از مشکلات زانو در کودکان
تقویت عضلات و استخوان‌های زانو از طریق ورزش یا فیزیوتراپی، یکی از راه‌های جلوگیری از مشکلات زانو در فرزند شما است.
در زیر نکات بیشتری برای جلوگیری از آسیب زانو در کودکان ذکر شده است:
- اگر فرزند شما اضافه وزن دارد، کمک به کاهش وزن او می‌تواند فشار بدن را از روی زانوها کاهش دهد و از هرگونه آسیبی جلوگیری کند.
- برای کودکانی که در ورزش‌هایی با فعالیت جسمانی زیاد فعالیت دارند، اطمینان حاصل کنید که قبل و بعد از بازی تمرینات گرم کردن مناسب مانند کشش همسترینگ و کشش چهار سر را انجام می‌دهند. همچنین می‌توانند پس از ورزش تمرینات سردکننده‌ای را انجام دهند.
- تمرینات روزانه که ماهیچه‌ها و مفاصل زانو را تقویت می‌کند، برای جلوگیری از درد زانو ضروری است. همچنین تمرینات هوازی برای کودکان می‌تواند به تقویت عضلات ساق پا کمک کند.
- خوب است که کودک یاد بگیرد که در هنگام پریدن یا هرگونه فعالیت بدنی دیگر زانوهایش را خم کند.
- برای کودکانی که در ورزش دو و میدانی فعالیت دارند، استفاده از کفش‌های ورزشی مناسب که می‌تواند از زانو حمایت کند، مفید می‌باشد.
- از انجام برخی فعالیت‌های بدنی مانند دویدن رو به بالا (یا رو به پایین) از تپه یا خم شدن عمیق زانو خودداری کنند، زیرا این فعالیت‌ها فشار شدیدی به زانو وارد می‌کنند.
- تمرینات منظم در طول سال می‌تواند تناسب کلی بدن کودکتان را بهبود ببخشد و از بروز آسیب‌های شایع در زانو جلوگیری کند.
گاهی اوقات، در صورت عدم دسترسی به پزشک، درمان‌های خانگی نیز می‌تواند مفید باشد.
