دکتر متخصص پوکی استخوان برای تشخیص و درمان کاهش تراکم استخوان

پوکی استخوان بیماری پیچیده است که روی هر شخصی به صورت متفاوتی تاثیر می گذارد و به خاطر همین است که تمامی بیماران مبتلا به پوکی استخوان باید برنامه درمانی خاص خود را داشته باشند. باید برای درک گزینه های درمانی خود با پزشک در ارتباط باشید. با همدیگر، ممکن است راهی برای کمک به درمان پوکی استخوان پس از یائسگی نیز پیدا کنید.

برخلاف بیماری های دیگر، پوکی استخوان توسط هیچ متخصصی درمان نمی شود. انتخاب پزشک مناسب برای درمان سخت است. باید در مورد گزینه های درمانی با پزشک خود مشورت کنید. به یاد داشته باشید پزشک شکستگی ها را درمانی می کند ممکن است پوکی استخوان را درمان نکند. اگر شکستگی دارید، مطمئن شوید که پزشک شما از آن مطلع است.

پوکی استخوان چیست؟

واژه پوکی استخوان یعنی استخوان منفذ دار، تعریف مناسب آن می تواند بیماری زوال استخوان باشد.

بافت استخوان دائما سلول های قدیمی را جذب می کند و بافت جدید را برای حفظ استقامت و تراکم استخوان در طی زندگی ایجاد می کند. بدن شما این کار را هنگامی که جوان و در دهه 20 زندگی خود هستید انجام میدهد، درست زمان که استخوان ها بیشترین تراکم را دارند. با این حال، پس از یائسگی بانوان و در سن 65 سالگی آقایان، سرعت این فرایند کاهش می یابد و در برخی موارد، تخریب استخوان از ساخت آن پیشی می گیرد و باعث ضعف و شکننده شدن استخوان ها می شود. این وضعیت به عنوان پوکی استخوان شناخته می شود.

پوکی استخوان بیماری جدی می باشد زیرا می تواند باعث ایجاد شکستگی های خطرناکی در استخوان شود.

از نظر جهانی، تخمین زده می شود که از هر سه خانم 50 ساله و بالاتر یک نفر در خطر شکستگی ناشی از پوکی استخوان خواهد بود. رایج ترین شکستگی ها در پوکی استخوان مربوط به لگن، ستون فقرات و مچ دست می شوند.

این نوع شکستگی ها می توانند منجر به:

• کمردرد شدید
• گوژ پشت
• ناتوانی
• مرگ

چه چیزی باعث پوکی استخوان می شود؟

استخوان به شکل طبیعی از تخریب می شود و در کل نمی توان از آن پیشگیری کرد، چندین عامل برای پوکی استخوان وجود دارد و دلیل اینکه چرا برخی احتمال بیشتری دارند که مبتلا به این بیماری شوند را توضیح می دهد.

که شامل:

• جنسیت :پوکی استخوان در خانم ها و آقایان می تواند رخ دهد، اما خانم ها در معرض خطر بیشتری هستند.
• سن:خطر از دست رفتن استخوان با بالا رفتن سن افزایش می یابد. از آنجایی که در کل بانوان بیشتر از آقایان عمر می کنند، پس احتمال ابتلا به پوکی استخوان در آنها نسبت به آقایان در طول عمر آن ها بیشتر است.
• نژاد: پوکی استخوان در بین بیماران آسیایی و سفیدپوستان بیشتر است.
• پیشینه خانوادگی: پوکی استخوان قسمتی از ژنتیک است.
• اندازه استخوان: افراد با جسه کوچکتر، توده استخوانی کمتری برای اتکا دارند و بیشتر در معرض پوکی استخوان می باشند. به همین دلیل است که این بیمار در بانوان شایع تر است.
• هورمون های جنسی کم:کاهش سطح استروژن در بانوان مسن منجر به کاهش تراکم استخوان می شود.
• سطح بالای هورمون ها: تیروئید پرکار، یا پاراتیروئید و غدد فوق کلیوی با پوکی استخوان ارتباط دارند.
• برخی داروها: استفاده طولانی مدت از داروهای کوتیزوئیدی در روند رشد استخوان تداخل ایجاد می کند.
• تغذیه نامناسب: اختلالات غذایی و تغذیه نامناسب استخوان ها را ضعیف می کند و خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می دهد.
• کمبود کلسیم: کمبود کلسیم در طول زندگی عامل اصلی پوکی استخوان می باشد.
• جراحی دستگاه گوارشی:جراحی هایی که در آن معده را کوچک می کنند یا قسمتی از روده را برمی دارند، توانایی شما در جذب  مواد مغذی برای استحکام استخوان، مانند کلسیم، را کاهش می دهند.
• استعمال دخانیات: ثابت شده است که دخانیت در ایجاد پوکی استخوان تاثیر دارد.
• مصرف نوشیدنی الکلی به مقدار زیاد: نوشیدن بیش از دو وعده الکل در روز می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد.
• سبک زندگی غیرفعال: ورزش برای سلامت استخوان مفید است و کمبود فعالیت جسمانی خطر از دست رفتن تراکم استخوانی را بیشتر می کند.
• وضعبت های پزشکی خاص: برخی بیماری ها، مانند سرطان، بیماری سلیاک، التهاب روده، بیماری کلیوی و کبدی، لوپوس، میلوما چندگانه و روماتیسم مفصلی همراه با مشکلات استخوانی هستند.

گرچه نمی توانید عوامل خطرناک زیستی را تغییر دهید، اما می توانید با داشتن عادات سالم به تقویت رشد مجدد استخوان ها کمک کنید. اگر هر نوع بیماری دارید یا از درمان یا دارویی استفاده می کنید که ممکن است خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد، آن را با پزشک خود مطرح کنید.

علائم و نشانه های پوکی استخوان

برای مثال، پوکی استخوان بسیار عاجز کننده است و متاسفانه خیلی پنهانی می باشد. معمولا، در مراحل اولیه از دست دادن استخوان، هیچ علائمی وجود ندارد. ممکن است بدون اینکه متوجه بشوید سالها با پوکی استخوان زندگی کنید و فقط در مراحل آخر و زمانی که استخوان ها را ضعیف کرده است، متوجه این بیماری بشوید

وقتی پوکی استخوان خود را نشان می دهد، ممکن است از طریق علائمی باشد مانند:

• کاهش قد در گذر زمان
• خمیدگی یا قوز پشت
• کمردرد ناشی از شکستگی یا تخریب مهره ها
• شکستگی استخوان که به راحتی روی می دهد.

پوکی استخوان، آرتروز و استئوپنی چه تفاوتی با هم دارند؟

تفاوت پوکی استخوان با آرتروز

به راحتی می توان آرتروز را با پوکی استخوان اشتباه گرفت، زیرا شبیه به هم به نظر می رسند ولی بیماری های متفاوتی می باشند. آرتروز بیماری تخریب مفاصل است.

این بیماری به وسیله استفاده بیش از حد از مفصلی که غضروف کمکی آن از بین رفته به وجود می آید، به استخوان ها اجازه می دهد که به هم ساییده شده و به پوکی استخوان مربوط نمی شود.

استئوپنی چیست؟

استئوپنی حد وسط تراکم استخوانی خوب و پوکی استخوان می باشد که به ضعف استخوانی معروف است. استوپنی به شدت پوکی استخوان نمی باشد. احتمال شکستگی استخوان به علت استئوپنی زیاد نمی باشد.

استئوپنی می تواند مقدمه ای بر پوکی استخوان باشد، اما نشانه حتمی تخریب استخوانی در آینده نیست. رژیم غذایی کامل، ورزش با وزنه و برخی داروها می تواند از ضعیف شدن استخوان ها پیشگیری کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

برخی افراد هیچ وقت متوجه نمی شوند که به این بیماری مبتلا هستند تا اینکه مشکلی برایشان به وجود بیاورد. با این حال، در صورت داشتن عوامل خطرناک و مهم مانند موارد زیر باید برای پیشگیری با پزشک خود مشورت کنید:

• یائسگی زودرس
• استفاده از کورتیکواستروئید به مدت چند ماه
• داشتن والدینی که مبتلا به شکستگی لگن هستند.

پزشکان چگونه پوکی استخوان را تشخیص می دهند؟

تنها راه دقیق تشخیص پوکی استخوان غربالگری است. اینجا در مورد چگونگی تشخیص از دست دادن استخوان و پوکی استخوان به منظور شروع درمان توضیح داده می شود:

مرحله 1: صحبت در مورد عوامل خطرناک

اولین قدم در غربالگری پوکی استخوان پیدا کردن عوامل خطرناک در بیماری است. پزشک در مورد پیشینه سلامتی شخصی و پوکی استخوان در خانواده شما صحبت می کند. وقتی به پزشک مراجعه می کنید، باید آماده پاسخگویی به سوالات زیر باشید:

• آیا اخیرا استخوانی در بدن شما شکسته است؟
• آیا زیاد می افتید یا تعادل خود را از دست می دهید؟
• آیا مادر شما تا کنون شکستگی لگن داشته است؟ در مورد اقوام چطور؟
• چه داروهایی استفاده می کنید یا به مدت طولانی استفاه کرده اید؟
• آیا تا به حال برای مدت طولانی در خانه یا تخت خواب مانده اید؟
• آیا از لحاظ جسمانی فعال هستید؟
• آیا دخانیات یا مقدار زیادی الکل مصرف می کنید؟
• در صورت وجود، چه زمانی قاعدگی شروع و خاتمه یافته؟ آیا منظم است یا خیر؟
• آیا بیماری مزمنی، مانند دیابت یا روماتیسم مفصلی دارید؟
• چه مقدار کلسیم یا ویتامین D روزانه مصرف می کنید؟
• آیا در هنگام انجام فعالیت های روزانه، مانند برخواستن از صندلی، که قبلا به راحتی انجام می دادید، درد یا مشکلی دارید؟

بر اساس پاسخ شما به این سوالات، سن شما و سایر مشاهدات دیگر، پزشک در مورد وضعیت سلامتی شما، مثلا اصلاح قد یا حالت بدن، اقدامی انجام  می دهد. ممکن است حتی بتواند به شما بگوید در چه مرحله ای از پوکی استخوان هستید. اگر در خط از دست دادن استخوان هستید، پزشک احتمالا انجام تست غربالگری پوکی استخوان را به شما پیشنهاد دهد.

مرحله 2: تست های غربالگری

استاندارد طلایی برای پوکی استخوان شامل ترکیبی از بررسی عوامل خطرناک بالینی و تراکم استخوان (BMD) از ستون فقرات و ران ها می باشند که از طریق جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه یا اسکن DXA انجام می گیرد. اگر خانمی با سن 65 یا بالاتر یا آقایی با سن حداقل 70 هستید، حتی اگر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان نباشید، پزشک باید غربالگری را به شما توصیه کند.

تست DXA کوتاه و بدون درد است. در حالی که یک دستگاه BMD شما را از بالا تا پایین می خواند، به مدت چند دقیقه دراز می کشید . در طول تست در معرض اشعه خیلی ضعیفی قرار خواهید گرفت ( فقط حدود یک دهم عکس برداری اشعه ایکس قفسه سینه خواهد بود). نوع کوچکتری از این دستگاه برای مشخص کردن تراکم استخوان در داروخانه ها و نمایشگاه های مربوط به سلامت پیشنهاد می شود، اما فقط BMD استخوان های کوچک، مانند پاشنه پا را اندازه می گیرد و به نظر هم دقیق نمی رسد.

نتایج به صورت عددی به نام T-score بیان می شوند.

این عدد به شما می گوید که آیا BMD شما بالاتر یا پایینتر از یک شخص بالغ جوان است یا خیر. اگر در حال از دست دادن استخوان باشید، T-score شما منفی می شود، زیرا تراکم مواد معدنی استخوانی کمتری نسبت به مقدار استاندارد در یک قرد بالغ جوان دارید. دامنه محدوده پایه T-score:

• 1+ تا 1- یعنی استخوان ها طبیعی به نظر می آبند.
• 1- تا 2.5-  یعنی مبتلا به استئوپنی یا تراکم استخوانی پایین هستید.
• 2.5- یا پایینتر یعنی پوکی استخوان دارید.

از دست دادن هر یک نمره در T-score یعنی تقریبا 10 تا 12 درصد استخوان را از دست داده اید.

پزشک ممکن است عکس برداری اشعه ایکس سنتی را نیز تجویز کند تا هر گونه شکستگی یا ترک خوردگی در استخوان ها مخصوصا ستون فقرات را بررسی کند.

درک خطر شکستگی

اگر مبتلا به پوکی استخوان تشخیص داده شدید، باید مراحلی را انجام بدهید تا از شکستگی استخوان ها جلوگیری کنید. الگوریتمی به وسیله سازمان بهداشت جهانی ایجاد گردیده است که FRAX نام دارد و اصولا یک ماشین حساب می باشد که با توجه به عوامل خطرناک بالینی و مقدار تراکم استخوان، خطر شکستگی استخوان شخص را در طی ده سال محاسبه می کنند.

تعیین اینکه آیا مبتلا به پوکی استخوان هستید یا خیر و چقدر حاد است - با استفاده از سابقه فردی و خانوادگی و همچنین T-score شما - می تواند به شما و پزشک در مورد نوع درمان و کاهش خطر شکستگی کمک کند و اگر نتایج غربالگری شما طبیعی بود، می توانید نفس راحتی بکشید و برای پیشگیری از پوکی استخوان هر کاری انجام دهید.

چگونه روند پوکی استخوان را معکوس کنیم؟

می توانید پیشرفت این بیماری را با اجتناب از صدمات جدی آهسته تر کنید. اگر مبتلا به استئوپنی هستید، به پزشک خود در مورد رژیم غذایی مناسب به منظور تقویت تراکم استخوان خود مشورت کنید. اگر در حال حاضر مبتلا به پوکی استخوان هستید، برای پیشگیری از شکستگی های خطرناک کارهایی بکنید.

اگر مبتلا به پوکی استخوان هستید، چه چیزی بخورید و بنوشید.

کلسیم مهمترین ماده برای سلامت استخوان ها است. به بانوان بالای 50 سال توصیه می شود که 1200 میلی گرم کلسیم در طی روز مصرف کنند. برای مصرف این دوز در روز و مبارزه با پوکی استخوان، این مواد غذایی غنی از کلسیم را به رژیم غذایی خود اضافه کنید:

• شیر
• ماست
• ساردین
• ماهی تن سالمون
• پنیر
• حبوبات
• عدس
• دانه ها
• کلم سبز
• اسفناج
• ریواس
• پروتئن وی
• بادام
• سویای نپخته
• توفو
• انجیر
• گیاه تاج خروسی
• غلات کامل
• نان کامل
• شیر سویای کامل
• آب پرتقال کامل

تمرینات پوکی استخوان

برای پیشگیری از پوکی استخوان خوب خوردن کافی نیست. ورزش های مخصوص نیز می توانند مفید باشند.

بهترین نوع ورزش ها برای پیشگیری و کنترل پوکی استخوان وزش با وزنه و تقویت عضلات است.

برخی از ورزش های مناسب با وزنه عبارتند از:

• ایروبیک
• پیاده روی روی تردمیل یا فضای بیرون
• استفاده از دستگاه پله
• رقصیدن
• شنا در خشکی
• وزنه برداری
• ورزش هایی که از دست ها استفاده می شود.

همیشه قبل از شروع برنامه ورزش جدید با پزشک مشورت کنید و در ابتدا اجازه پزشک را بگیرید.

ورزش هایی برای پیشگیری از پوکی استخوان

البته، زمانی که استخوان های شما ضعیف است، باید در زمان انجام ورزش دقت کنید. همیشه قبل از شروع برنامه ورزش جدید با پزشک مشورت کنید و اجازه پزشک را بگیرید. از ورزش ها و فعالیت های سخت که نیاز به خم شدن و پیچ خوردن دارند، پرهیز کنید. مثلا:

• پریدن
• دویدن
• دراز نشست
• حرکت چرخش روسی
• انحنا دادن به کمر
• تنیس
• گلف
• اسکی
• برخی از حرکات یوگا

اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از افتادن در بیماران مبتلا به پوکی استخوان

دانشمندان عوامل چندگانه دخیل مانند ارزیابی خطر تک به تک برنامه های ورزشی فعلی یا فعالیت های روزانه  را که احتمالا نیاز به اصلاح دارند را منتشر کرده اند:

• همیشه نور کافی به ویژه در شب داشته باشید
• قالی ها را در مسیر های پر تردد حذف کنید.
• نگذارید حیوانات خانگی زیر دست و پا باشند.
• نقص بینایی را برای تحرک بهتر رفع کنید.
• در صورت نیاز از وسایل کمکی استفاده کنید.
• میله حمایتی برای گرفتن در سرویس بهداشتی نصب کنید.
• کفش های مناسب بپوشید که سر نمی خورند.

داروها

چندین نوع دارو هستند که برای درمان و کنترل پوکی استخون استفاده می شوند. پزشک متخصص ارتوپدی خطرات و مزایای هر دارو را قبل از تصمیم گیری در مورد اینکه کدام برای شما بهتر است بررسی می کند. داروهایی که معمولا برای درمان پوکی استخوان استفاده می شوند شامل:

• بی فسفونات ها - روند کاهش تراکم را کم می کنند.
• درمان جایگزینی هورمونی (HTR) - می تواند به کاهش از دست دادن استخوان و کم شدن خطر شکستگی کمک کند.
• متعادل کننده های انتخابی گیرنده استروژن (SERMs) - می توانند تراکم مواد معدنی استخوان را افزایش داده و خطر شکستگی را کاهش دهند.
• کلسی تونین - علائم درد را کم و روند از دست رفتن استخوان را کند می کند.
• الندرونات - به جلوگیری از کم شدن حجم استخوان کمک می کند.

درمان جسمانی

ممکن است بخواهید با متخصص فیزیوتراپی ملاقاتی داشته باشید تا به روند بهبود شکستگی های مرتبط با پوکی استخوان به شما کمک کند. فیزیوتراپی استخوان های شکسته را ترمیم نمی کند، اما شانس بهتری برای بهبودی موفقیت آمیز برای شما به همراه دارد.

نیازی نیست استخوان  شکسته ای برای شروع برنامه فیزیوتراپی داشته باشید. اگر شدیدا در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان هستید، مراجعه به فیزیوتراپی راهی پیشگیرانه به منظور کمک به پیشگیری از این بیماری استخوانی هست.

متخصص فیزیوتراپی برنامه ای را بر اساس وضعیت خاص پوکی استخوان شما ایجاد می کند. او سلامتی کلی شما، سن، سطح تناسب اندام و عوامل خطرناک برای شکستگی را در نظر می گیرد تا به برنامه توانبخشی به صورت خاصی کمک کند.

در اکثر موار، فیزیوتراپی شما شامل ورزش های تقویت استخوان، مانند فعالیت های دارای وزنه (شامل راه رفتن یا دویدن آرام) یا تمرینات مقاومتی (مانند وزنه برداری یا یوگا) می باشد.

برای کمک به پیشگیری از شکستگی بیشتر نیز، فیزیوتراپی به بهبود تعادل و حالت بدنی کمک می کند. کنترل بهتر روی تعادل بدن به پیشگیری از افتادن کمک می کند و حالت بدنی مناسب، فشار اضافی روی ستون فقرات را حذف می کند و خطر شکستگی ستون فقرات را کاهش می دهد.

فیزیوتراپیست ممکن است حتی به ایجاد تغییرات در خانه یا محل کار شما به منظور تقویت سلامتی کمک کند و همچنین روش های بی خطری را برای انجام فعالیت های روزانه به شما آموزش می دهد - مثلا حتی چگونه درست دراز بکشید یا عطسه کنید - که به شما در پیشگیری از شکستگی کمک کند.

فیزیوتراپی درمانی مفید و بدون جراحی برای پوکی استخوان است که ممکن است به بازیابی حرکات، عملکرد سالم و تقویت استخوان کمک کند. فیزیوتراپیست ورزش هایی را برای داشتن استخوانی سالم و روش هایی برای کنترل فعالیت های روزانه آموزش می دهد. بنابراین احتمال شکستگی های مرتبط با پوکی استخوان کم می شود.