وجود صدا در زانو و یا تقتق زانو یک مشکل شایع است که عوامل متعددی میتواند در به وجود آمدن آن دخیل باشد. اصطلاح مورداستفاده برای صدای زانو در پزشکی “کریپتوس ” است. فارغ از نوع صدا و دلایل تقتق زانو (صدای تقتق، خرچ خرچ، صدای خرد شدن و یا ترکخوردگی، صدای برخورد شلاق مانند و …) وجود صدا در مفاصل را “کریپتوس” مینامند.
انواع صدا در زانو
تقتق کردن زانو و یا وجود صدا در مفصل زانو، معمولاً به یکی از سه دسته زیر تقسیم میشود:
وجود صدا بدون درد
وجود سروصدا در زانو بدون حضور درد، اغلب ناشی از پیوستن حبابهای گازی در داخل مفصل و یا برخورد رباطها و تاندونها در مفصل میباشد.
حبابهای گاز
علت صدا دادن زانو ،تغییرات ایجادشده در مفصل باعث میشود بهآرامی حبابهای گازی بسیار کوچکی در مفصل به وجود آید. هنگامیکه این حبابها بهسرعت به یکدیگر میپیوندند، باعث ایجاد صدا در مفصل میشوند.
رباط و تاندونها
رباطها و تاندونها بافتهای نرمی هستند که در اطراف مفاصل بدن ما قرار دارند. گاهی اوقات، هنگامیکه شما یک مفصل (بهعنوان مفصل مثال زانو) را به حرکت در میآورید، رباط یا تاندونهای آن ممکن است در اثر قرارگیری بر روی یک برآمدگی استخوانی، تحت کشش قرار بگیرند، هنگام رهاسازی و برگشت تاندون و یا رباطها به موقعیت اصلی خودشان، همانند برخورد یک شلاق، صدایی در زانو ایجاد میشود. این عارضه صدمهای بهزانو نمیزند و شما را نیز در معرض ابتلا به آسیب خاصی قرار نمیدهد.
اما ازآنجاکه عارضه صدا کردن مفصل (بدون درد)، میتواند شدیدتر شده و به یک مشکل دائمی تبدیل گردد، بهتر است آن را جدی گرفته و برای جلوگیری از عوارض آتی، به درمان آن بپردازید. دکتر سپهریان و همکارانشان در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی پیشگام، طیف وسیعی از خدمات تشخیصی و درمانی را بر اساس روشهای فیزیوتراپی و کایروپراکتیک به بیماران خود ارائه میدهند. این روشهای درمانی در تشخیص و درمان اولیه مشکل مؤثر بوده و از طریق شیوههای مختلفی برای بیماران انجام میگردد، ازجمله: ازن تراپی، مگنت درمانی، ماساژ درمانی و طب سوزنی.
تقتق زانو به همراه وجود آسیبدیدگی
گاهی اوقات همزمان با ایجاد سروصدا در زانو، ممکن است بخشی از زانو نیز آسیبدیده باشد. آسیبدیدگی معمولاً به رباطها مربوط میشود. دو رباط مفصلی که بهصورت متداول ممکن است در زانو آسیب ببینند و تولید صدا و درد نمایند، عبارتاند از: رباط ACL (رباط متقاطع قدامی) و رباط MCL (رباط مدیال جانبی).
تقتق زانو به همراه دردهای مکرر و عودکننده
ممکن است این عارضه بهصورت تدریجی و بدون هیچ علت مشخصی ایجاد شود. در این حالت علت تق تق زانو و یا صدا کردن زانو میتواند نتیجهی یکی از شرایط زیر باشد:
پارگی غضروف یا منیسک
اگر مینیسک دچار پارگی شود، ممکن است قطعات کوچکی از آن در مفصل زانو گیر کرده و هنگام حرکت در زانو سروصدا ایجاد کند. در این حالت درد و صدای زانو بیشتر موقتی است تا دائم. هر زمانکه قطعات منیسک در مفصل گیر میکنند، درد و صدا ظاهر میشود و با درمان مینیسک زانو سپس برطرف میشوند.
آرتروز
با افزایش سن ممکن است غضروف سست شده و حجم خود را از دست بدهد، بنابراین سطح مفصل نرمی خود را از دست میدهد و اصطکاک بین استخوانها افزایش مییابد. درنتیجه ممکن است کریپتوس و سروصدای زانو ایجاد شود. این حالت اغلب در افراد بالای 50 سال دیده میشود و بهصورت پیشرونده و تدریجی به وجود میآید. تقتق کردن و کریپتوس زانو ناشی از آرتروز زانو بیشتر دائمی هستند تا بهصورت عودکننده.
نرمی غضروف کشکک زانو
نرمی کشکک اشاره به تحریک و التهاب غضروف پوششدهنده پشت استخوان کشکک دارد. اصطکاک بین پشت استخوان کشکک زانو و استخوان ران میتواند باعث ایجاد درد و سروصدا در زانو شود.
بیماری زانوی دوندگان
بیماری زانوی دوندگان اختلالی است که به چگونگی حرکت کشکک زانو مربوط میشود. این بیماری باعث ایجاد درد در اطراف استخوان کشکک زانو میشود که در اصطلاح به آن”درد قدامی زانو” میگویند. ساییده شدن استخوان کشکک زانو در برابر استخوان ران در هنگام حرکت، حس خرد شدن شیئی در زانو را به بیمار میدهد. این حالت معمولاً با فعالیت طولانیمدت مانند دویدن و یا استفاده از پلهها و همچنین عدم فعالیت طولانیمدت مانند کار طولانی در دفتر کار بدتر میشود.
درمان
درمان صدای زانو به عامل و بیماری زمینهای آن بستگی دارد. بنابراین در وهله اول بسیار مهم است که پزشک شما علت زمینهای را تشخیص داده و بر اساس آن، مناسبترین درمان را تجویز نماید. در اینجا برخی از روشهای درمانی مرتبط با کریپتوس را که در کلینیک تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی پیشگام ارائه میشود، معرفی میکنیم.
جراحیهای بسته
جراحی بسته میتواند شامل طیف وسیعی از تزریقها گردد. در این روش بسته به شرایط بیمار میتوان از مواد مختلف و مکانهای متفاوت استفاده نمود، ازجمله:
اوزون درمانی
همانطور که در خصوص آرتروز ذکر شد، در اثر این عارضه غضروف نازک و سست میشود. درنتیجه مفصل دچار علائمی همچون: درد، سفتی، صدای تقتق و غیره میشود. مطالعات نشان میدهد، تزریق گاز اوزون بهزانو میتواند درد بیماران را کاهش داده و عملکرد و کیفیت زندگی مبتلایان به ورم مفاصل را بهبود بخشد.
تزریق در مفصل فاست
در روش تزریق مفصل فاست یک داروی استروئیدی به جهت بیحس کردن مفصل و مسدود کردن حس درد، در مفصل تزریق میگردد. اثر تسکینی و درمان صدا دادن زانو در این روش سریع و درازمدت است. با استفاده از فلوروسکوپی (اشعه ایکس)، فیزیوتراپیست قادر است محل ضایعه را بهدرستی شناسایی کرده و تزریق را در محل موردنظر انجام دهد.
تزریق اپیدورال استروئید
تزریق اپیدورال استروئید یک روش مسدودکننده درد است که معمولاً برای کاهش درد و التهاب همراه با آرتروز در زانو تزریق میشود و در پی آن صدای زانوی بیمار کاهش مییابد.
تزریق اپیدورال استروئید حدود 30 دقیقه طول میکشد. بیمار بر روی شکم روی تخت مخصوص اشعه ایکس دراز میکشد. قبل از تزریق، لیدوکائین (یک داروی “بیحسی” مشابه نوكائينی که دندانپزشکان استفاده میکنند) در ناحیه موردنظر اعمال میشود تا پوست بیحس گردد.
تزریق استروئید
تزریق یک داروی استروئیدی بهعنوانمثال، کورتون، میتواند درد و التهاب را کاهش دهد. اثربخشی این روش در تسکین درد و التهاب قوی و سریع است. تزریق کورتون میتواند برای درد و صدای زانو ناشی از آرتروز و همچنین پارگی غضروف مفید باشد.
مگنت درمانی
مگنت درمانی (میدانهای مغناطیسی) نیز میتوانند سیستم عصبی ما را تحریک نمایند درنتیجه سیگنالهای دردی که به مغز فرستاده میشوند، کاهش مییابند و در پی آن درد تسکین مییابد. دستگاه مغناطیسی با جذب ذرات باردار خون، موجب افرایش دمای عضو و بهبود گردش خون میشود. درنتیجه عروق خونی متسع شده و با افزایش اکسیژنرسانی و مواد مغذی، سرعت فرایند درمان افزایشیافته و مواد غیرضروری دفع میشوند. تمامی این موارد در کاهش التهاب و خشکی مفصل مفید هستند.
همچنین شواهد علمی حاکی از آن است که مگنت درمانی میتواند برای کل بدن نیز مفید باشد، ازجمله میتواند کیفیت خواب و سطح فعالیتهای بدن را بهبود بخشیده و استرس را کاهش دهد.
طب سوزنی
طب سوزنی میتواند یکراه واقعاً مؤثری در تسکین درد محسوب شود، بدون آنکه شما از عوارض جانبی داروها رنج ببرید. سوزنهای مخصوصی در اطراف زانو قرار داده میشود. در پی آن سیگنالهای درد کاهشیافته و جریان خون مفصل بهبود مییابد.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی میتواند نقاط محرک درد در زانو را تحریک نماید. بسته به شرایط زانو و علت زمینه بیماری، یک فیزیوتراپیست میتواند از طریق ماساژهای مختلف به تسکین درد و بهبود شرایط زانو بپردازد. یکی از بهترین و سادهترین تکنیکهای ماساژ درمانی برای بهبود صدای زانو، استفاده از توپ ماساژ و یا توپ تنیس است. درحالیکه بر روی توپ تنیس قرار دارید، عضلات ساق پای خود را ماساژ دهید.
