درد پاشنه پا کودکان نشانه چیست و چه علتی دارد؟ + درمان

درد پاشنه در کودکان رایج است. اگرچه معمولاً جدی نیست، اما تشخیص مناسب و درمان به موقع توصیه می‌گردد.

صدمات پا و پاشنه می‌توانند به تدریج و مرور زمان ایجاد شوند و معمولاً در نتیجه فعالیت بیش از حد هستند. اکثر کودکان در ورزش‌های رقابتی با برنامه آموزشی دقیقی شرکت می‌کنند. درد پاشنه پا در اثر فعالیت بیش از حد رایج است، اما معمولاً با استراحت و اقدامات احتیاطی رفع می‌گردد.

در این صورت درمان مهم است، زیرا نادیده گرفتن این علائم می‌تواند منجر به صدمات شدیدتر و مزمن گردد.

دلایل درد پاشنه پا در کودکان

اگر کودکی درد پاشنه، حساسیت در پشت پا یا مچ پا یا لنگیدن و راه رفتن روی انگشتان پا را داشت، ممکن است صدمه‌ای داشته باشد. گاهی این مشکلات طبیعی و نشانه رشد است.

آپوفیزیت کالکانئال (بیماری Sever)

آپوفیزیت کالکانئال یا بیماری سیور (Sever) رایج‌ترین دلیل درد پاشنه در ورزشکاران بین سنین 5 تا 11 سالگی است. این بیماری التهاب صفحه رشدی در کالکانئال (پاشنه) است.

این بیماری به خاطر فعالیت بیش از حد ایجاد می‌شود و در اثر صدمات کوچک در طی ورزش یا دویدن است. به نظر می‌رسد که به خاطر کشیده شدن تاندون آشیل روی استخوان در حال رشد باشد. دلایل آن دویدن یا پریدن است و معمولاً در بسکتبال، فوتبال و دو میدانی روی می‌دهد.

دختران و پسران جوانی که طناب بازی می‌کنند نیز احتمال ابتلا به آپوفیزیت کالکانئال را دارند. علائم شامل درد در پشت پاشنه و حساسیت در هنگام فشار به پشت پا می‌شود. گرم شدن و ورم نیز ممکن است روی دهد.

در این شرایط درد  معمولاً در پشت، داخل یا درون پاشنه کودک حس می‌شود، اما گاهی در پایین آن نیز است. درد زمانی که کودک فعالیت نمی‌کند برطرف می‌گردد، اما با انجام ورزش دوباره ایجاد می‌گردد. فشردن کناره‌های استخوان پاشنه نیز درد تیز یا سوزشی را ایجاد می‌کند.  Sever می‌تواند در یک یا هر دو پاشنه ایجاد شود و در موارد حاد کودک می‌لنگد.

تشخیص بیماری سیور (Sever)

پزشک پیشینه پزشکی کودک را بررسی می‌کند، به فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد، مثلاً ورزشهای کودک، توجه می‌کند. معاینه جسمانی شامل فشار دادن آرام کناره‌های پاشنه پا و ایستادن روی پا و سپس روی انگشتان پا است. دردی که در طی هر کدام از این آزمایشات ایجاد می‌گردد، ممکن است نشان دهنده بیماری Sever باشد. اما آزمایشات بیشتری برای رسیدن به نتیجه نیاز است.

قطعی‌ترین آزمایش اشعه ایکس است که در مطب گرفته شده و به منظور حذف احتمال شکستگی پا می‌باشد. عکس برداری اشعه ایکس با کیفیت بالا در مطب انجام می‌گردد و در طی جلسه اول بررسی و به اشتراک گذاشته می‌شود.

کمبود ویتامین C، ویتامین B-3 و ویتامین E نیز ممکن است باعث خشکی و ترک پاشنه شوند.

درمان

درمان بیماری سیور (Sever) فوری یا تدریجی می‌تواند باشد.

فوری

درمان فوری با استراحت دادن به پا و کاهش فعالیت‌ها به مدت یک هفته شروع می‌شود. در اکثر موارد این تمام کاری است که باید انجام شود و کودک می تواند به آرامی فعالیت‌های خود را شروع کرده و به تدریج فعالیت کاملی داشته باشد. پزشکان ممکن است داروهای ضد التهابی بدون نسخه (مانند ایبوپروفن) را نیز توصیه کنند. احتمالاً ایجاد تغییراتی در کفش را نیز توصیه کنند که می‌تواند شامل پد پاشنه پا بدون نسخه باشد که بر اساس نیاز کودک به طور انتخابی بشود آن را برداشت.

شدید

اگر درمان فوری موفق نبود، پزشکان درمان تدریجی و شدید بیماری سیور (Sever) را شروع می‌کنند. این درمان شامل اصلاح راه رفتن کودک با تجویز یک ارتوز مخصوص به منظور کاهش فشار روی صفحه رشد و توقف درد شود. در موارد حاد، کودک ممکن است نیاز به چکمه CAM (چکمه کنترل کننده تحرک مچ پا) به منظور بی تحرکی کامل پا به مدت دو تا سه هفته داشته باشد.

تاندونیت آشیل

تاندونیت آشیل می‌تواند در کودکان اغلب بعد از افزایش ناگهانی فعالیت‌ها روی دهد.

ممکن است چند هفته بعد از دوره ورزشی آغاز گردد و علائم شامل درد در پاشنه یا پشت پا می‌شود. تاندون آشیل دو عضله ساق پا را به استخوان پاشنه متصل کرده و به جلو رفتن پا در هنگام راه رفتن یا دویدن کمک می‌کند.

زمانی که ملتهب گردد، می‌تواند باعث ایجاد درد، ورم، گرما و مشکل در راه رفتن شود. درد ممکن است ابتدا خفیف باشد و به مرور زمان بدتر گردد. کودکانی که ورزش‌هایی با حرکات تکراری مانند دویدن، پریدن یا چرخش را انجام می‌دهند، مانند بازیکنان فوتبال و رقاصان، ممکن است به خار پاشنه مبتلا شوند.

درمان

درمان شامل استراحت، استفاده از یخ، کمپرس، ماساژ و بالا بردن پا می‌شود. استفاده از نوار یا بند کشسان به منظور کاهش ورم و پشتیبانی از تاندون در دوره التهاب اولیه ممکن است مفید باشد.

داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن می‌توانند به کاهش درد و ورم کمک کنند. ورزش‌های کششی مچ پا و عضلات ساق پا ممکن است به بهبودی کمک کرده و صدمه مجدد را کمتر کنند. اما کودک باید این داروها را فقط با تجویز پزشک استفاده کند.

کودک باید کفش مناسب با پشتیبانی خوب بپوشد تا از ایجاد فشار روی تاندون جلوگیری کند. درمان زود هنگام و اجتناب از فعالیت‌های تهاجمی تا زمانی که درد به طور کامل رفع نشده است بهترین اقدام می‌باشد.

بدون درمان، تاندونیت آشیل می‌تواند به بیماری مزمن تبدیل گردد و باعث ایجاد درد در طی فعالیت‌های روزانه مانند راه رفتن شود.

خار پاشنه

خار پاشنه (فاشیای پلانتار) آسیب ناشی از فعالیت بیش از حد است که شامل تحریک فاشیای کف پا (نوار ضخیمی از بافت پیوندی که در طول قوس کف پا، از پاشنه تا جلوی پا کشیده می‌شود) است.

در تمامی سنین، حتی کودکان، روی می‌دهد. علائم عبارتند از:

• درد در کف پا نزدیک به پاشنه
• مشکل در راه رفتن
• حس درد یا سفتی در قوس کف پا

معمولاً در صبح بدتر شده و در طی روز بهتر می‌گردد.

همانند تاندونیت آشیل، علائم معمولاً به مرور زمان از خفیف شروع شده و بدتر می‌شوند. عوامل خطرساز عبارتند از:

• افزایش ناگهانی در فعالیت‌ها
• ورزش‌هایی که شامل دویدن و پریدن شوند.
• پوشیدن کفش‌های فرسوده یا نامناسب
• فعالیت‌هایی که شامل ایستادن زیاد می‌شوند.

درمان

درمان شامل استراحت، استفاده از یخ، کمپرس، ماساژ و بالا بردن پا می‌شود. زمانی که علائم ظاهر شدند، کودکان باید از انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن یا پریدن، پیاده‌روی طولانی مدت و ایستادن به مدت طولانی اجتناب کنند.

قرار دادن یخ روی ناحیه دردناک به کاهش ورم کمک می‌کند و داروهای ضدالتهابی می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. چرخاندن توپ تنیس در قوس کف پا می‌تواند به ماساژ دادن این ناحیه و افزایش گردش خون کمک کند که منجر به بهبودی سریعتر می‌گردد.

گاهی، کفش‌های خاصی برای پیشگیری از عود بیماری توصیه می‌گردند. بانداژ هشتی شکل (8) پا نیز ممکن است مفید باشد.

شکستگی

کودکانی که ورزش‌های سخت انجام میدهند یا بازی خشن دارند، ممکن است خطر شکستگی پا در آنها بالا باشد.

هرچند نادر است، اما شکستگی پاشنه بعد از افتادن یا آسیب شدید ممکن است روی دهد.

علائم:

• درد شدید
• ورم
• کبودی
• عدم توانایی در تحمل وزن روی پای آسیب دیده

درمان

درمان مرسوم شامل قرار دادن یخ، استراحت، بی حرکت کردن پا با گچ و آتل و مسکن تجویز شده است. تا زمانی که استخوان کاملاً ترمیم نشده است، کودکان باید از شرکت در فعالیت‌ها و ورزش‌ها اجتناب کنند.

فیزیوتراپی می‌تواند در هنگام و بعد از فرایند ترمیم مفید باشد و به بازگشت تدریجی به فعالیت‌ها کمک کند. کودک باید توسط متخصص ارزیابی شود تا مشخص گردد که آیا شکستگی ایجاد شده یا درد به خاطر دلیل دیگری است که نیاز به درمانی متفاوت دارد یا خیر.

شکستگی‌های پیچیده ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند، اما این مورد در کودکان نادر است.

درمان درد پاشنه پا کودکان با فیزیوتراپی

متخصص فیزیوتراپی علائم کودک را بررسی می‌کند تا برنامه درمانی ایجاد کند که ممکن است شامل موارد زیر شود:

اولتراسوند

هرچند اولتراسوند درمانی، روش درمانی عالی برای تسکین پاشنه درد در کودکان است، اما روشی دائمی نمی‌باشد. اغلب جلسات درمانی منظم به منظور جلوگیری از عود پاشنه درد ضروری است. اولتراسوند درمانی، نوعی درمان موثر برای درد پاشنه است. این درمان امواج صوتی را به ناحیه دردناک و صدمه دیده ارسال می‌کند. این امواج در فرکانس یک میلیون لرزش در ثانیه حرکت می‌کنند. آنها می‌توانند به بیشتر از عمق سه سانتی‌متری بدن نفوذ کرده و باعث تسکین درد شوند.

موبیلیزاسیون

موبیلیزاسیون (Mobilisations) حرکات نوسانات درجه بندی شده‌ای از فشار هستند که به یک مفصل هدایت شده و به شکل بسیار خاصی استفاده می‌شوند. برای 1 تا 3 دقیقه استفاده شده و بر اساس سطح درد و سفتی بافت کودک تنظیم می‌شود. هدف از موبیلیزاسیون بهبود حرکت با کاهش درد و سفتی است.

حرکات ورزشی

متخصص فیزیوتراپی ممکن است برخی ورزش‌ها را برای رفع درد پاشنه کودک پیشنهاد دهد:

تمرین کششی ساق پا

کودک باید روبروی دیوار بایستد و دستان خود را روی دیوار و هم سطح چشم‌ها قرار دهد. پایی را که می‌خواهید کش دهید را یک قدم عقب‌تر از پای دیگر قرار دهد. پاشنه پای عقبی را رو زمین نگه داشته، باید پای جلویی را تا زمانی که کشش را در پای عقبی حس نمی‌کند، خم کند.

تمرین کششی با حوله

کودک باید روی زمین یا مت ورزشی بنشیند و پاها را در مقابل خود بکشد. باید یک حوله را از طول آن گرد کند و روی سینه پا قرار دهد. دو انتهای حوله را نگه داشته و به آرامی به سمت خود بکشد تا پا کشیده شود. کودک باید این حالت را 15 تا 30 ثانیه نگه دارد و این حرکت را 2 تا 4 بار در هر جلسه تکرار کند. کودک باید هر روز سه تا چهار مرتبه این ورزش را تکرار کند.

ماساژ با توپ تنیس

چرخاندن کف پا روی توپ سفت می‌تواند درد پاشنه را تسکین داده و التهاب کف پا را درمان کند.

1. کودک باید روی صندلی بنشیند و پاها را صاف روی زمین قرار دهد.
2. باید توپ تنیس را روی زمین و نزدیک پا قرار دهد.
3. باید پا را روی توپ تنیس گذاشته و آن را به اطراف چرخانده و کف پا را ماساژ دهد.
4. در صورت نیاز کودک می‌تواند فشار را افزایش یا کاهش دهد.
5. برای هر پا دو دقیقه این کار را انجام دهد.

راه رفتن روی شن

• راه رفتن با پای برهنه روی شن‌ها پاشنه پای کودک را تقویت کرده، کشش می‌دهد و ساق پا را ورزش می‌دهد.
• زمین شنی پیدا کنید، مثلاً در ساحل، صحرا یا زمین والیبال.
• جوراب و کفش کودکان را در بیاورید.
• بگذارید کودکان را بروند.

هشدارها و پیشگیری‌ها

همیشه در مورد درد پاشنه کودک با پزشک مشورت کنید. اگرچه درد پاشنه با اقداماتی مانند استراحت، استفاده از یخ، کمپرس و بالا بردن پا رفع می‌گردد، اما درد طولانی مدت در پاشنه می‌تواند نشان دهنده مشکلی جدی‌تر باشد.

درد بدون ارتباط به فعالیت ممکن است به خاطر تومور، عفونت یا مشکلات ارثی باشد. کودک خود را تشویق کنید تا به منظور پیشگیری از درد پاشنه، اقدامات زیر را انجام دهد:

• همیشه کفش مناسب بپوشید.
• در هنگام ورزش هرگز گرم کردن قبل از تمرین و حرکات کششی بعد از آن را فراموش نکنید.
• تمرینات کششی و تقویتی ساق پا را انجام دهید.
• تمام سال فرم بدنی خود را حفظ کنید تا از صدمه ایجاد شده به علت فعالیت بیش از حد در فصل ورزشی پیشگیری کنید.

چه زمانی باید کودک را به خاطر درد پاشنه نزد پزشک ببرم؟

اگر درد در عرض یک یا دو هفته درد پاشنه بهتر نشد، به پزشک مراجعه کنید.

سوالات پرتکرار

چه اتفاقی می‌افتد اگر بیماری سیور درمان نشود؟

در اکثر موارد، بیماری سیور (Sever) خود به خود و با استراحت و درمان به مرور زمان رفع می‌گردد. اگر کودک در هنگام داشتن درد بازی کند یا اگر درمان مناسب انجام نشود، علائم ممکن است بدتر گردند. زمانی که علائم فروکش کنند، کودک ممکن است فعالیت خود را افزایش دهد.

آیا گرما برای درد پاشنه مفید است؟

اگر کودک درد پاشنه دارد، شما در ابتدا باید به پزشک مراجعه کنید. پدهای گرم و داغ روش‌های دیگر هستند، اما توصیه بالا را فراموش نکنید: در برخی موارد، فقط گرما باعث تسکین و افزایش گردش خون می‌گردد، اما ممکن است باعث بالا رفتن درد ضربان دار نیز گردد. بنابراین ممکن است بهتر باشد همراه با روش سرما درمانی انجام شود.

آیا می‌توانید پاشنه پای کودک را ماساژ دهید؟

به چند روش می‌توانید پاشنه پای کودک را ماساژ دهید. یک گزینه ماساژ به صورت حرکات دایره‌ای است که در پاشنه شروع شده و تا انگشتان پا ادامه می‌یابد. حتماً به آرامی و آهستگی به سمت بالا پیش روید. هرچقدر که نیاز است این کار را انجام دهید.

بیماری سیور چقدر طول می‌کشد؟

معمولاً 2 تا 3 ماه. با این حال، علائم در برخی افراد می‌تواند ماندگارتر باشند و در طی چند سال عود کند.

آیا برای درمان بیماری سیور (Sever) نیار به جراحی هست؟

به هیچ وجه نیاز به جراحی نیست. احتمال ایجاد آپوفیزیت پاشنه‌ای سیور معمولاً در بانوان در حدود 13 سالگی و در آقایان در حدود 14 سالگی، یعنی زمانی که قسمت پشت استخوان پاشنه به قسمت اصلی جوش می‌خورد، برطرف می‌گردد.

آیا می‌توان به خاطر درد پاشنه به کودک مسکن داد؟

مصرف مسکن بدون مشورت پزشک توصیه نمی‌شود.