علت درد ساق پا (تنوپریوستیت استخوان درشت‌نی) آسیب و التهاب بافت همبندی است که عضلات را به استخوان داخلی ساق پا (درشت‌نی) متصل می‌سازد.ولی شایع ترین علت درد ساق پا به دلیل تحریک عصب کمر ناشی از دیسک کمر و یا درد سیاتیک مانند می باشد که موجب التهاب در پریوست ساق پا می شود .
چندین عضله در پشت ساق پای شما قرار دارد که در مجموع به عنوان عضلات ساق پا شناخته می‌شود. (شکل 1) چند عدد از این عضلات در اعماق ساق پا قرار دارند (تیبیالیس خلفی، فلکسور بلند انگشتان، فلکسور لونگوس هالوسیس و سولئوس) و به مرز داخلی استخوان ساق پا (درشت‌نی) متصل هستند. بافت همبندی که مسئول اتصال این عضلات به استخوان درشت‌نی است، تنوپریوستوم نامیده می‌شود. هر بار که ساق پا منقبض می‌شود، تنوپریوستوم را می‌کشد. هنگامی که این تنش بیش از حد قوی و یا مکرر باشد، بافت همبند دچار آسیب می‌شود. این آسیب منجر به التهاب و درد موسوم به تنوپریوستیت استخوان درشت‌نی می‌شود که معمولاً درد ساق پا نامیده می‌شود.
درد ساق پا و کف پا اگر همزمان باشند احتمال درگیری کمر بالاتر می باشد و انجام نوار عصب و عضله در تشخیص درد ساق پا کمک می کند .
شکل 1- آناتومی مربوط به عضلات ساق پا
درد ساق پا (تنوپریوستیت استخوان درشت‌نی) گاهی اوقات می‌تواند همراه با سایر بیماری‌های مسبب درد ساق پا مانند سندرم کمپارتمان و شکستگی استرسی استخوان درشت نی رخ دهد.
علت‌ها و عوامل درد ساق پا
شایعترین علت درد استخوان ساق پا ، فعالیت‌های مکرر و یا طولانی مدت است که بر روی تنوپریوستوم فشار و تنش وارد می‌سازد. این فشار به طور معمول با راه رفتن بیش از حد، دویدن و یا فعالیت‌های پرشی (مانند افزایش شدت تمرینات و یا دویدن) رخ می‌دهد و اغلب در دونده‌ها و فوتبالیست‌ها دیده می‌شود. اصولا درد ساق پا به هر دلیلی ایجاد شده باشد در دو حالت اشکار تر می شود :
درد ساق پا در دویدن
در حالت دویدن درد ساق پا بیشتر می شود چون هم پریوست استخوان و هم ریشه عصب دهنده به آنها در کمر تحریک می شود .
درد ساق پا در پریود
درد ساق پا در پریود بیشتر می شود به دلیل اینکه پروسه های التهابی در بدن فعال می شود ، تغییرات هورمونی مستعد کاهش استانه درد و از همه مهمتر تحریک کمر و ریشه های کمر که به ساق پا عصب می دهند.
این وضعیت غالباً به دلیل خشکی عضلات ساق پا و یا اختلالات بیومکانیکی مانند پروناسیون (شکل 2، پا کف پای صاف) و یا قوس زیاد کف پا رخ می‌دهد و یا برای کسانی که از کفش نامناسب استفاده می‌کنند.
شکل 2 – انحراف شست پا (کف پای صاف)
ورزشکاران معمولاً در اوایل فصل پس از یک دوره کاهش فعالیت (وقفه در تمرینات) و هنگامی که سطح تمرینات معمولاً سخت‌تر است، به این عارضه مبتلا می‌شوند. برخی دیگر از این عوامل عبارتند از:
• وضعیت نامناسب پا (به خصوص صافی کف پا – شکل 2)
• کفش نامناسب
• ناکافی بودن تمرینات گرم کردن بدن
• تمرین بر روی سطوح سفت و یا نامناسب
• ضعف عضلانی (به خصوص عضلات ساق پا)
• خشکی و سفتی مفاصل مربوطه (مانند مچ پا)
• گرفتگی عضلات مربوطه (به خصوص ساق پا)
• وضعیت نامناسب بیومکانیک پاها
• تمرینات آموزشی و یا تکنیک‌های نامناسب
• اختلاف طول پاها
• تعادل ضعیف
• اضافه وزن داشتن
• وقفه در فعالیت و تمرینات
• ضعف ثبات مرکزی بدن
علائم و نشانه‌های درد ساق پا
شایع ترین علت درد ساق پا و به اصطلاح بیماران گرفتگی رگ پشت ساق پا سیاتیک ، دیسک کمر و تحریک پذیری ناشی از بیماری های کمر می باشد ، هر چند ممکن است بیمار کمردرد نداشته باشد . بیماران مبتلا به درد ساق پا معمولاً در امتداد مرز داخلی پا درد را احساس می‌کنند. در مواردی که شدت این عارضه کمتر است، بیمار ممکن است درد یا سفتی را تنها در امتداد سطح داخلی ساق پا احساس کند. این درد با استراحت (معمولاً در شب و یا هنگام بیداری در صبح) و نیز با فعالیت‌هایی که بر تنوپریوستوم فشار و استرس وارد می‌کنند، افزایش می‌یابد. این فعالیت‌ها معمولاً شامل پیاده‌روی بیش از حد، دویدن (به خصوص در سربالایی، در سطوح ناهموار و یا پوشیدن کفش نامناسب مانند صندل)، پرش و فعالیت‌های وزنه‌برداری می‌باشد. درد همراه با این بیماری ممکن است با فعالیت در مراحل اولیه آسیب، بیشتر شود. در مراحل پیشرفته این بیماری، ممکن است علائمی بروز کند که در طول ورزش یا فعالیت، تشدید شده و عملکرد بیمار را تحت تاثیر قرار دهد. در موارد شدید، بیمار ممکن است موقع راه رفتن لنگ بزند، اگر چه این حالت ممکن است با تمرینات گرم کردن بدن، تا حدودی کاهش یابد.
به‌طور‌معمول، بیماران مبتلا به این عارضه، هنگام لمس و یا فشار دادن مرز داخلی استخوان ساق پا به ویژه در امتداد یک سوم انتهایی استخوان، درد را احساس می‌کنند. همچنین در این منطقه درد، ممکن است سفتی عضله، برآمدگی و یا توده نیز احساس شود. در موارد شدید، تورم، قرمزی و گرمی نیز ممکن است وجود داشته باشد.
علت درد ساق پا هنگام خواب چیست
شایعترین علت درد ساق پا در خواب تحریک ریشه عصب کمر یا همان به اصطلاح رادیکولوپاتی است . بسیاری از بیماران درد ساق پا اصلا دردی در کمر ندارند ولی مشکل درد ساق در کمر انهاست . این حالت خصوصا اگر پروسه التهابی روی ان سوار شود به صورت درد ساق پا شب ها خود را نشان می دهد . اصولا درد ساق پا در شب به بیشتر می شود که گاهی حتی پروسه های التهابی هم کم می باشد.
تشخیص درد ساق پا
معمولاً معاینه کامل سوبژکتیو و اوبژکتیو توسط یک فیزیوتراپیست برای تشخیص درد ساق پا کافی است. گاهی، تحقیقات بیشتر مانند اشعه ایکس، سونوگرافی، اسکن استخوان، سی تی اسکن، MRI و یا تست فشار کمپارتمان برای کمک به تشخیص و رد احتمال عوارض دیگر مانند سندرم کمپارتمان و یا شکستگی استرسی استخوان درشت نی انجام می‌شود.
درمان درد ساق پا
در کلینیک پیشگام، با بهره‌گیری از متخصصین طب فیزیکی بسیار مجرب، درد پا و صدمات مفاصل بیماران درمان می‌گردد. طبق رویکرد سنتی، بسیاری از عوارض درد ساق پا تنها به صورت کوتاه مدت درمان می‌شود (به عنوان مثال، استراحت و یا مسکن). اما یکی از تفاوت‌هایی که در کلینیک پیشگام مشاهده خواهید کرد، این است که به‌جای رفع علائم درد ساق پا، تجزیه و تحلیل کاملی از علت این عارضه انجام می‌شود، تا با رفع علت اصلی آسیب پذیری شما نسبت به درد ساق پا، از بازگشت درد و علائم آن جلوگیری شود.
از جمله درمان های ساق پا در کلنیک تخصصی پیشگام ازن درمانی ، طب سوزنی ، لیزر تراپی و رادیوفرکوانسی می باشد.
یافته‌های حاصل از تحقیقات، رویکردهای درمان فیزیوتراپی مدرن را برای درمان درد ساق پا تغییر داده است. با ارزیابی کامل زانو و اندام تحتانی، روند درمان شما می‌تواند به سرعت پیشرفت کند، تا از درد رها شده و ورزش‌های عادی و یا فعالیت‌های روزانه خود را در کوتاه‌ترین زمان ممکن انجام دهید.
فیزیوتراپی برای درد ساق پا
برای بیماران مبتلا به این بیماری، درمان با فیزیوتراپی برای تسریع فرایند درمان، تضمین نتیجه مطلوب و کاهش احتمال بازگشت بیماری، ضروری است. این درمان ممکن است شامل:
• ماساژ عمیق بافت‌ها (به ویژه عضلات ساق پا)
•افزایش دامنه حرکتی مفصل
• طب سوزنی (خشک)
• الکتروتراپی
• حرکات کششی PNF
• محافظ قوس پا
• استفاده از ارتز و یا کفی‌های جاذب شوک
• استفاده از عصا
• اصلاح بیومکانیکی
• گرما و سرما درمانی
• تمرینات پیشرونده برای بهبود انعطاف‌پذیری (به خصوص عضلات ساق پا)، تعادل، قدرت و ثبات مرکزی بدن.
• توصیه‌های اصلاح فعالیت
• تجویز داروهای ضد التهابی
• توصیه کفش مناسب و استفاده از ساق بند طبی
• توصیه کاهش وزن درصورت لزوم
سایر اقدامات درمانی برای درد ساق پا
با وجود مدیریت فیزیوتراپی مناسب، درد ساق پا در برخی از بیماران بهبود نمی‌یابد. در این صورت، فیزیوتراپیست یا پزشک می‌تواند بهترین دوره مدیریت درمان را به بیمار توصیه کند. این برنامه ممکن است شامل مداخله دارویی، تحقیقات بیشتر مانند اشعه ایکس، اسکن استخوان، سی تی اسکن، MRI و یا تست فشار کومپارتمان باشد، یا اینکه بیمار به یک متخصص ارتوپدی ارجاع داده شود که هر روشی را که ممکن است برای بهبود وضعیت بیمار مناسب باشد، برای او درنظر بگیرد. یک بررسی توسط پزشک متخصص درمان پا برای تجویز ارتز و اصلاح هر گونه ناهنجاری وضعیت پا نیز ممکن است لازم باشد.
تمرینات ورزشی برای درد ساق پا
تمرینات زیر معمولاً به بیماران مبتلا به این بیماری توصیه می‌شود. قبل از شروع این تمرینات باید در خصوص مناسب بودن آنها با فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. این تمرینات باید 2 الی 3 بار در روز و تنها به شرط عدم تشدید علائم بیماری انجام شود.
فیزیوتراپیست شما می‌تواند زمان مناسب برای شروع تمرینات اولیه را به شما اعلام کند و به‌تدریج تمرینات را به سطح متوسط و پیشرفته برساند. به عنوان یک قاعده کلی، افزودن به تمرینات و یا توصیه تمرینات پیشرفته‌تر باید بدون تشدید علائم بیماری انجام شود.
کشش ساق پا با حوله
برای شروع این حرکت کششی، در حالت نشسته پای خود را دراز کنید. زانو و کمر شما باید صاف باشد. یک حوله و یا باند سفت و محکمی را دور پای خود قرار دهید. (شکل 3). با استفاده از پا، مچ پا و حوله، انگشتان خود را به سمت سر خود بکشید، تا زمانی که شما در پشت ساق پا، تاندون آشیل یا پای خود احساس کشش کنید. این وضعیت را به مدت 5 ثانیه نگه دارید و 10 بار با یک کشش خفیف تا متوسط تکرار کنید، به شرطی که همراه با درد نباشد.
شکل 3 – کشش ساق پا با حوله
باند کششی برای تقویت ساق پا
برای آغاز این تمرین، یک باند کششی را دور پا خود قرار دهید. در حالت کشش باند، پا و مچ پای خود را به سمت سر خود (شکل 4) نگه دارید. به آرامی پای خود را حرکت داده و مچ پا را در خلاف جهت باند کششی، کشیده و تا آنجا که ممکن و راحت و بدون درد است، ساق پای خود را منقبض کنید. سپس بسیار آرام به موقعیت شروع بازگردید. این تمرین را به شرطی که همراه با درد نباشد، 10 – 20 بار تکرار کنید.
شکل 4 – باند کششی برای تقویت ساق پا
