درد سیاتیک یکی از دردهای آزاردهنده است که از کمر شروع می‌شود و تا باسن، پشت ران و ساق پا احساس می‌شود. درد در این عصب ناگهانی شروع می‌شود اما در موارد خفیف با مرور زمان و مراقبت صحیح بهتر می‌شود. البته در برخی بیماران درد سیاتیک ممکن است به قدری شدید باشد که درمان آن نیازمند جراحی باشد.
عصب سیاتیک از نخاع شروع شده و از لگن شما عبور کرده سپس از باسن نیز می‌گذرد و بعد منشعب شده و وارد هر دو پا می‌شود. این عصب می‌تواند خود را به صورت یک درد متوسط تا شدید در کمر، باسن و پاها نشان دهد. همچنین ممکن است در این مناطق احساس ضعف یا بی‌حسی کنید. اگر آسیب جدی به این عصب یا ناحیه‌های مرتبط با آن وارد شود، درد آن را حس خواهید کرد. حدود ۴۰ درصد از افراد در برخی از دوره‌های زندگی خود به این بیماری مبتلا می‌شوند که با افزایش سن خطر ابتلا به آن نیز بیشتر می‌شود.
سیاتیک چیست؟
سیاتیک اصطلاحی پزشکی است که به درد و تنگی و درد عصب سیاتیک مربوط می‌شود که از عصب سیاتیک، که از پشتین پا تا پاشنه می‌گذرد، منشا می‌گیرد. این نوع درد معمولاً به علت فشردگی یا التهاب عصب سیاتیک و به علت فشار بر ریشه عصبی ناشی از بیماری‌های مختلف مانند فیت دیسک، تنش عضلانی یا تشدید آن، فشار بر عصب در پشتمانده‌ی زمینه‌ای یا دیگر علت‌ها رخ می‌دهد.
سیاتیک یک رگ است یا عصب؟
درد سیاتیک یکی از دردهای رایجی است که خیلی از افراد درگیر آن می‌شوند. اما واژه‌های رگ سیاتیک گردن و رگ سیاتیک کمر از واژه‌های مصطلح اما اشتباه هستند که به طور مکرر آنها را می‌شنویم. واقعیت این است با اینکه از واژه رگ سیاتیک استفاده می‌کنیم اما این واژه اشتباه است و عصب سیاتیک درست است زیرا کارکرد رگ و عصب با هم متفاوت است و سیاتیک یک عصب است.
در اصطلاح پزشکی، رگ به لوله‌های توخالی گفته می‌شود که مسئول انتقال خون از قلب به اندام‌ها یا برعکس هستند. اما وقتی نام عصب به میان می‌آید باید بدانید وظیفه‌ای متفاوت دارد. عصب توپر است و مسئول انتقال پیام عصبی از مغز به اندام‌ها یا برعکس است.
منشأ درد سیاتیک چیست؟
اگر یک ورزشکار حرفه‌ای نیستید به احتمال زیاد درد سیاتیک شما ناشی از فشاری است که دیسک کمر به ریشه عصب سیاتیک وارد کرده است. در ستون فقرات زمانی که مهره‌ها روی یکدیگر می‌لغزند، بیرون زدگی استخوان مهره ممکن است به یکی از ریشه‌های عصب سیاتیک در نزدیکی خود فشار وارد کند. این فشار باعث ایجاد التهاب و سوزش می‌شود و علت ایجاد مجموعه‌ای از علائم از جمله سوزش، بی‌حسی، درد و گاهی ضعف در پاها است. هر عصب سیاتیک در ساق و مچ پاها به اعصاب کوچکتری منشعب می‌شود به همین علت احتمالاً علائم درد را در نقاط مختلفی تجربه کنید. تمام افراد مبتلا به سیاتیک مجموعه علائم یکسانی تجربه نمی‌کنند. به عنوان مثال برخی از مبتلایان در کف پاها و انگشتان پا احساس درد و بی‌حسی می‌کنند و برخی دیگر قسمت بیرونی رانشان تیر می‌کشد.
در بیشتر مواقع اگر علائم سیاتیک ناشی از لغزیدگی دیسک بین مهره‌ای باشد بدون نیاز درمان خاصی به طور خودبه‌خود برطرف می‌شود. اما از آنجا که در سیاتیک خود یکی از علائم یک بیماری زمینه‌ای است و بیماری به حساب نمی‌آید، ممکن است از علائم یک بیماری زمینه‌ای در ستون فقرات باشد که به درمان ویژه نیاز دارد. به عنوان مثال درد سیاتیک می‌تواند از علائم تحلیل رفتن دیسک بین مهره‌ای، تنگی کانال نخاعی یا اسپوندیلوزیس باشد. اگر شما به مشکل زمینه‌ای همچون تحلیل رفتگی ستون فقرات یا تنگی کانال نخاعی مبتلا هستید احتمالاً علاوه بر درد سیاتیک علائم دیگری نیز تجربه می‌کنید. به عنوان مثال ممکن است در ناحیه کمر دچار گرفتگی باشید یا مشکلاتی همچون اسپاسم یا مشکل در چرخیدن به طرفین را تجربه کنید.
علائم سیاتیک
علائم سیاتیک ممکن است شامل احساس درد و سوزش در ساق پا، پشت و کمر، سختی حرکت در پاها، احساس کرختگی یا سستی در پا و حتی احساس سوزش یا درد در پشت ران و پا، تورم در پا و برخی از موارد حتی ممکن است موجب ضعف عضلات پا یا کاهش حس یا تیزی در پاها شود. اگر احساس مشکلات مشابه با این علائم دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا تشخیص و درمان مناسب را دریافت کنید.
علت سیاتیک
علت اصلی سیاتیک عصب فشاری روی عصب ایکس راست (sciatic nerve) است که از پشت پا که حالت درد، سوزش و تنش را در امتداد آنجا تا ستون فقرات (اسکلت) نهفته بخواهد. بعضی از شایع‌ترین علل سیاتیک عبارتند از:
- از عفونت دیسک (discitis): عفونت در دیسک فقرات
- برش یا آسیب در انسجام‌های نرم بافت: مانند عضلات حول کمر
- برون‌ریختگی دیسک هرنیت (herniated disk): بروز یک شکاف در دیسک فقرات
- استنشاق (compression) عصب ایکس: از آسیب جسمانی یا التهاب در اطراف این عصب
- سندرم پیروفورمیس (piriformis syndrome): فشار سهل‌الزولول یا تنش عضله پیریفورمیس که به عصب ایکس فشار می‌آورد.
برای تشخیص دقیق علت سیاتیک و درمان مناسب، پزشک شما ممکن است نیاز به مطالعه تاریخچه پزشکی، انجام آزمونهای جسمی و تصویربرداری مانند اسکن MRI داشته باشد.
برای درد سیاتیک به چه دکتری مراجعه کنیم؟
درد سیاتیک مشکل شایعی است که می‌تواند زندگی افراد در گروه‌های سنی مختلف را تحت تاثیر خود قرار دهد. در اثر فشار یا تحریک عصب سیاتیک به عنوان بزرگترین عصب بدن که از قسمت پایینی لگن به سمت پا امتداد دارد، درد در ناحیه پا و پشت ران احساس می‌شود.
چنین دردی احتمالاً در پی بیرون‌زدگی دیسک مهره، ضربه یا صدمه به ناحیه فوق و بیماری استئو‌آرتریت و غیره رخ دهد و موجب تحریک این عصب شود. از علائم شایع این بیماری می‌توان به درد در ناحیه ران و پشت پا، احساس بی‌حسی و سوزش و ضعف و ناتوانی در این نواحی اشاره کرد.
در مراحل حاد، سیاتیک می‌تواند موجب ناتوانی در کنترل مدفوع و بی‌اختیاری آن و یا ناتوانی در برقراری روابط جنسی شود. از همین رو ضروری است حتما در صورت بروز دردهای سیاتیکی در اسرع وقت به دکتر برای رگ سیاتیک مراجعه کنید. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که “برای درد سیاتیک به چه دکتری مراجعه کنیم؟”
در صورتی که از درد سیاتیک رنج می‌برید، نوع پزشک متخصصی که باید به وی مراجعه کنید تا تحت درمان قرار بگیرید و وی بتواند به خوبی مشکل شما را شناسایی کند می‌تواند بسته به شدت علائم شما متفاوت باشد.
در ادامه به چند پزشکی که می‌توانید به وی مراجعه کنید از جمله پزشک عمومی، فیزیوتراپیست، دکتر متخصص ارتوپد، متخصص کاریوپراکتیک و متخصص مغز و اعصاب اشاره شده است.
به بیانی دیگر باید بگوییم بسته به شدت و مدت علائم سیاتیک در بیمار، پزشکی که به وی مراجعه می‌کنید، متفاوت خواهد بود. برای دستیابی به یک ارزیابی جامع و کسب برنامه درمانی متناسب با نیازهای خاص هر فرد می‌توانید به یک پزشک عمومی مراجعه کنید و سپس با ارجاع وی از یک متخصص مثل پزشک متخصص کاریوپراکتیک، جراح ارتوپد، یا متخصص مغز و اعصاب کمک بگیرید.
باید به این نکته توجه شود که در صورتی که اقدامات اولیه مراقبتی موجب کاهش علائم نشد و یا در صورتی که فرد درد ناگهانی و شدیدی را همراه با بی‌حسی یا ضعف عضلانی تجربه کرد، ضروری است در اسرع وقت به متخصص مراجعه نماید، چرا که در صورت بروز چنین شرایطی احتمالاً به مراقبت فوری پزشکی نیاز باشد.
تشخیص
در طول معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است قدرت و رفلکس عضلانی را بررسی کند. به عنوان مثال، ممکن است از شما خواسته شود روی پنجه یا پاشنه پا راه بروید، از حالت چمباتمه بلند شوید و در حالی که به پشت دراز کشیده اید، پاهای خود را یکی یکی بلند کنید. درد سیاتیک معمولاً در طی این حرکات بدتر می شود.
تست‌های تشخیصی
افراد مبتلا به درد شدید یا دردی که در عرض چند هفته بهبود نمی‌یابد، ممکن است باعث بروز علائم سیاتیک شود و نیاز است تست‌های زیر انجام شود:
- اشعه ایکس: عکسبرداری با اشعه ایکس از ستون فقرات ممکن است رشد بیش از حد استخوان را نشان دهد که می‌تواند به عصب فشار وارد کند.
- ام آر آی: در این روش از یک آهنربای قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر مقطعی از پشت استفاده می‌شود. MRI تصاویر دقیقی از استخوان و بافت‌های نرم تولید می‌کند، بنابراین فتق دیسک و اعصاب فشرده در اسکن نشان داده می‌شود.
- سی تی اسکن: ممکن است شامل تزریق یک رنگ به کانال نخاعی قبل از گرفتن اشعه ایکس (CT میلوگرام) باشد. سپس رنگ در اطراف نخاع و اعصاب نخاعی حرکت می‌کند و دیدن آنها را در تصاویر آسان تر می‌کند.
- الکترومیوگرافی (EMG): این تست تکانه‌های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ عضلات را اندازه گیری می‌کند. این آزمایش می‌تواند شدت آسیب ریشه عصبی را تایید کند.
درمان درد عصب سیاتیک
روش‌های غیر جراحی باید همیشه به عنوان اولویت اول در نظر گرفته شوند، چراکه این روش‌ها کارآیی بسیار خوبی در درمان درد عصب سیاتیک در پاها و پایین کمر دارند. اما آنچه که در این باره اهمیت زیادی دارد، طراحي يک برنامه درماني مناسب است که برای هر بیمار، شرایط خاص خود را دارد و تنها پزشکان فوق تخصص درد که تجربه بالایی در این زمینه داشته باشند، قادر به انجام آن هستند.
چندین روش بدون جراحی را برای درمان درد سیاتیک توصیه می‌کنند که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
- تزریق اپیدورال
- درمان‌های کایروپرکتیک
- ماساژ درمانی
- الکتروتراپی
- ورزش‌های تقویتی و کششی
- درمان خانگی و طب سنتی
به طور کلی کارآمدترین روش درمانی شامل یک تزریق اپیدورال همراه با استفاده از روش‌های دیگری از قبیل کایروپرکتیک یا طب سوزنی می‌باشد. البته ممکن است بر اساس شرایط خاص هر بیمار از روش‌های دیگری هم برای درمان او استفاده شود.
بنابراین اگر شما هم از درد سیاتیک رنج می‌برید، در اولین گام باید در یک جلسه مشاوره با پزشک متخصص شرکت کنید تا اطلاعاتی که لازم دارید در اختیار شما قرار گیرد و مناسب‌ترین روش درمانی برای مورد خاص شما مشخص شود.
