درمان آرتروز ستون فقرات بدون جراحی با طب سوزنی و اوزون تراپی

آرتروز کمر و ستون فقرات  بیماری سایشی و فرسایشی است که به مفصل‌های فاست (مفصل‌های ستون فقرات) آسیب می‌زند. این بیماری که معمولاً تا سن 45 سالگی شروع نمی‌شود، در میان افراد بالای 60 سال بسیار شایع است، البته احتمال بروز آن در تمام گروه‌های سنی وجود دارد.

آرتروز را نباید با پوکی استخوان یعنی به تدریج شکننده و متخلخل شدن استخوان اشتباه گرفت. در اصطلاح پزشکی تغییرهای فرسایشی ستون فقرات، یا به عبارت دقیق‌تر دیسک‌ها و مفصل‌های فاست، را اسپوندیلوز می‌گویند. اگرچه فرسایش دیسک و فرسایش مفصل فاست یا همان آرتروز ستون فقرات هر یک فرایندی مجزا محسوب می‌شود، تقریباً تمامی بیماران مبتلا به آرتروز ستون فقرات از فرسایش دیسک نیز رنج می‌برند.

از طرفی اسپوندیلوز را نباید با اسپوندیلولیزیس اشتباه گرفت که نوعی شکستگی بخشی از مهره است که ممکن است به اسپوندیلولیستزی یعنی سر خوردن مهره ترک خورده روی مهره زیرین منجر شود.

آرتروز در واقع فرسودگی غضروف پوشش دهنده سرهای استخوان‌های درون مفصلی است. ستون فقرات، مفصل‌های ران (لگن)، زانوها و دست‌ها ناحیه‌هایی هستند که معمولاً دچار آرتروز می‌شوند. غضروف مفصلی صاف پوشاننده مفصل‌های فاست ستون فقرات در اثر ابتلا به آرتروز به تدریج از بین می‌رود. استخوان‌های مفصل‌ها به دلیل این تخریب نمی‌توانند به نرمی روی غضروف ناهموار حرکت کنند و به همین دلیل استخوان تحریک می‌شود و آسیب می‌بیند. پی‌آمد چنین فرایند تخریبی شکل‌گیری خارها یا زائده‌های استخوانی است.

فرسایش معمولاً در دیسک‌های بین مهره‌ای دیده می‌شود، البته همان گونه که پیشتر اشاره شد این عارضه متمایز از آرتروز است. فرسایش دیسک و یا به عبارتی خود  دیسک کمر را یکی از علل بروز یافتن آرتروز ستون فقرات می‌دانند، چون دیسک‌های فرسوده خاصیت ضربه‌گیری خود را از دست می‌دهند و نمی‌توانند مانع سایش و فرسایش مفصل‌های ستون فقرات شوند.

در مراحل اولیه آرتروز ستون فقرات معمولاً هیچ التهابی بروز نمی‌یابد. در موارد پیشرفته تکه‌ای از غضروف جدا می‌شود و داخل مفصل شناور می‌گردد. تحریک شدن بافت‌های نرم با این تکه غضروف سرگردان به بروز التهاب می‌انجامد. در تصاویر پرتونگاری (اشعه ایکس) وجود خارهای استخوانی یا آسیب دیدن استخوان مشخص می‌شود.

میزان آسیب دیدگی ناشی از آرتروز ستون فقرات متفاوت است و در بازه‌ای از موارد ملایم بدون علامت یا کمردرد خفیف تا موارد پیشرفته‌ای متغیر است که استخوان‌های مفصل‌ها روی یکدیگر ساییده می‌شوند. شدت کمر درد همواره متناسب با میزان آسیب دیدگی ستون فقرات نیست. علائم بدون هیچ دلیل مشخصی گاهی عود می‌کنند و سپس آرام می‌شوند.

گردن درد نیز ناراحتی متداولی است که بسیاری با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و علت آن می‌تواند آرتروز یا نگه داشتن گردن به مدت طولانی در یک حالت خاص باشد.

ابتلا به آرتروز بخش بالای پشت بدن باعث می‌شود که درد هنگام قوز کردن شعله‌ور شود.

علائم

درد و خشکی کمر یا گردن، به ویژه در سی دقیقه ابتدایی روز، علامت اصلی آرتروز محسوب می‌شود. علائم معمولاً در طول روز بهبود می‌یابد و در پایان روز تشدید می‌شود. در مراحل ابتدایی آرتروز معمولاً هیچ علامتی بروز نمی‌یابد. بسیاری از بیماران فعالیت خود را به اشتباه کاهش می‌دهند تا به تصور خود درد را آرام کرده باشند یا از تشدید آرتروز جلوگیری کرده باشند. اما عضله‌های نگهدارنده کمر و پشت بدن در نتیجه این کاهش فعالیت ضعیف و ضعیف‌تر می‌شود و هر روز فشار بیشتری بر مفصل‌های ستون فقرات تحمیل می‌شود.

موارد پیشرفته آرتروز ستون فقرات به تنگی کانال نخاعی یعنی عارضه‌ای منجر می‌شود که در آن ریشه‌های عصب و یا نخاع به دلیل تنگ شدن کانال نخاعی تحت فشار قرار می‌گیرد. آتروز پیشرفته با التهاب یعنی عاملی همراه است که تنگی کانال نخاعی را در پی دارد. خارها یا زائده‌های استخوانی ایجاد شده روی مفصل‌های ستون فقرات نیز منفذهای مهره‌ها را کوچکتر می‌کنند و در نتیجه ریشه‌های اعصاب نخاعی بیش از پیش فشرده می‌شود. فشار روی ریشه‌های عصبی با درد، بی‌حسی، گزگز یا ضعف همراه است. در آتروز پیشرفته درگیر کننده ناحیه گردن، فشار روی ریشه‌های عصبی ضعف عضلانی، درد و یا بی‌حسی/ گزگز شانه‌ها یا بازوها را به دنبال دارد. در آرتروز کمر پیشرفته نیز در صورتی که زائده‌های استخوانی به ریشه‌های عصبی فشار وارد کند، درد و یا ضعف/ گزگز/ بی‌حسی در پا، باسن و گاهی پایین و کف پا بروز می‌یابد.

درمان

فیزیوتراپی/ تمرین‌های توانبخشی

برای درمان آرتروز کمر  ورزش و تمرین کردن برای حفظ و بهبود سلامتی مفید است. پزشک یا متخصص فیزیوتراپی برنامه تمرینی خاص هر بیمار را طرح‌ریزی می‌کند. موارد زیر معمولاً مولفه‌های اصلی چنین برنامه‌ای محسوب می‌شود:

• تمرین‌های تقویت کمر و گردن:تمرین‌های مخصوص قوی‌تر کردن عضله‌ها به افزایش حمایت از مفصل‌های مبتلا به آرتروز و کاهش فشار روی آنها کمک می‌کند. وسایل ارزان قیمتی مانند نوارها یا کش‌های ورزشی و همچنین وزنه را می‌توان برای افزایش مقاومت در برابر انجام حرکت و مؤثرتر ساختن تمرین به کار برد.
• تمرین‌های ایروبیک (هوازی) کم برخورد:فعالیت‌های هوازی عملکرد ریه‌ها و سیستم گردش خون را بهبود می‌دهد و برای کاهش وزن نیز مفید است. پیاده روی، دوچرخه ثابت و ورزش در آب، برای مثال آب درمانی،  فعالیت‌های پرطرفداری هستند که فشار غیرضروری به ستون فقرات وارد نمی‌کنند.
• تمرین‌های افزایش دامنه حرکتی:در این تمرین‌ها بر نرمش مفصل‌های پشت بدن، کاهش خشکی و گرفتگی و حفظ دامنه حرکتی طبیعی تمرکز می‌شود. حرکت‌های کششی ملایم رو به جلو، عقب و طرفین نمونه‌ای از این تمرین‌ها به شمار می‌رود. یوگای ملایم نیز به دلیل افزایش انعطاف‌پذیری مفید است.
• اوزون‌تراپی: روش درمان با اوزون یا پرولوزون، شیوه‌ی نوین درمانی است که موجب تحریک مفصل آسیب‌دیده به تولید کلاژن بیشتر می‌شود، ماده‌ای که موجب بازسازی غضروف‌ها، تقویت تاندون‌ها و لیگامنت‌ها و جلوگیری از روند پیشروی آرتروز مفصل می‌شود. بنابراین تزریق اوزون در ناحیه آسیب‌دیده، روند فرسایش و آسیب را متوقف می‌کند و  موجب بهبودی می‌شود و درد بیمار را برطرف می‌کند. روش تزریق اوزون (پرولوزون‌تراپی)، تنها علائم آرتروز را تسکین نمی‌دهد، بلکه علت اصلی و زمینه‌ای آرتروز را برطرف می‌کند و بنابراین به کمک این درمان شما می توانید دوباره به زندگی بدون درد بازگردید. اوزون‌تراپی روشی است که موجب آغاز فرآیندهای طبیعی بهبودی در بدن می شود. تاثیرات آن عبارتند از:
• • دارای اثر ضدالتهاب و ضد درد
  • فعال‌سازی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در بدن
  • غیرفعال کردن باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و تک‌یاخته‌ها
  • فعال‌سازی سیستم ایمنی بدن
  • فعال‌سازی متابولیسم سلولی
  • بهبودی جریان خون و اکسیژن‌رسانی به عضو
  • پیشبرد روند بهبودی و تقویت تاندون‌ها و رباط‌ها
  • فعال‌سازی تشکیل مواد فعال بیولوژیکی
  • اکسیده‌ کردن پلاک های شریانی

پزشک با توجه به منشأ درد در ستون فقرات تمرین‌های خاصی را به هر بیمار آموزش می‌دهد. در کل بیماران باید پیش از شروع تمرین با پزشک معالج خود مشورت کنند.

دستکاری

متخصص کایروپرکتیک، متخصص بیماری‌های استخوان، یا پزشک آموزش دیده و دارای مجوز در این زمینه دستکاری لازمرا بر روی ستون فقرات نجام می‌دهد تا هم‌محوری و نظم را به آن برگرداند و تا حد امکان درد را تسکین دهد.

ماساژ

ماساژ درمانی درد ناشی از آرتروز را کاهش می‌دهد، گردش خون را بهبود می‌بخشد و گرفتگی یا سفتی عضله را برطرف می‌کند. البته باید به فردی متخصص در زمینه ماساژ بیماران مبتلا به آرتروز مراجعه کرد تا نتیجه بهینه به دست بیاید.

تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS)

در این درمان غیرجراحی غیرتهاجمی از جریان برق با شدت بسیار پایین برای کاهش حساسیت عصب‌های اطراف ستون فقرات استفاده می‌شود. بیماران معمولاً تنها لرزش یا گزگز ملایمی را در طول درمان TENS احساس می‌کنند. البته متاسفانه این روش تسکین درد را برای تمام بیماران به ارمغان نمی‌آورد. این درمان یا در مطب انجام می‌شود یا این که پزشک دستگاه TENS را برای بیمار تجویز می‌کند و بیمار آن را با رعایت دستورات پزشک به نحو مناسب در خانه به کار می‌برد.

طب سوزنی

طب سوزنی درمانی ایمن است که در آن پزشک سوزن‌هایی بسیار ظریف را در نقاط مشخصی از پوست وارد می‌کند. بر اساس مطالعات انجام شده، طب سوزنی برای برخی بیماران مبتلا به آرتروز، کمر درد یا سر درد مفید است. برخی پزشکان طب سوزنی را به عنوان درمان جایگزین یا مکمل دیگر روش‌ها یا داروها پیشنهاد می‌دهند.اما از اخیرا در دنیا و به خصوص در آمریکا طب سوزنی به عنوان یکی از رایج ترین درمان های دیسک کمر و آرتروز کمر مطرح می باشد.

گلوکزامین و کندروآیتین سولفات

گلوکزآیمن سولفات و کندروآیتین سولفات به طور طبیعی در غضروف بدن وجود دارد. در آزمایش‌های بالینی انجام شده توسط دانشکده روماتولوژی امریکا، مفید بودن مصرف مکمل‌های حاوی این مواد و یا ترکیبی از آنها برای بیماران مبتلا به آرتروز زانو به اثبات رسید. بااین حال نتایج مطالعه دیگری که بر روی بیماران مبتلا به کمر دردی انجام شد که مدت 6 ماه گلوکزامین مصرف کرده بودند، از بی‌اثر بودن این مکمل‌ها در تسکین درد حکایت داشت. متخصصین متفق‌القول‌اند که پژوهش‌های بیشتری باید برای درک کامل چگونگی تأثیرگذاری این مکمل‌های جایگزین بر علائم آرتروز انجام شود.

کاهش وزن

اضافه وزن فشار مضاعفی را بر ستون فقرات وارد می‌کند. بنابراین بیماران دارای اضافه وزن باید با راهنمایی پزشک خود برنامه مناسبی را برای کاهش وزن و به تبع آن کاهش درد اسپوندیلوز تهیه کنند.

وسایل نگهدارنده

فراورده‌های ارتوپدی خاصی برای پایدار نگه داشتن یا کاهش فشار روی کمر به کار برده می‌شود:

• بریس (کمربند طبی) حمایت بیشتری را از کمر به عمل می‌آورد.
• تشک محکم فشار روی ستون فقرات را در زمان خواب کاهش می‌دهد.
• بیماران دچار آرتروز گردن باید از بالشت‌های طبی استفاده کنند.
• بیمارانی که از فرسایش متوسط تا شدید ستون فقرات رنج می‌برند بهتر است از عصا یا واکر استفاده کنند.

 تزریق در ستون فقرات

تزریق در ستون فقرات گاهی در صورت تسکین نیافتن درد علی‌رغم بهره‌گیری از درمان‌های غیرتهاجمی انجام می‌شود و مخلوطی از کوتیکواستروئید، یک داروی ضدالتهابی قوی، و داروی بی‌حسی موضعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. درد بسیاری از بیماران پس از یک تزریق آرام می‌شود، اما گاهی باید برای فرونشستن درد تا سه تزریق را انجام داد. نتایج این درمان در بیماران  مختلف متفاوت است و اثرگذاری آن از چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. این تزریق گاهی برای تسکین درد کارآمد نیست. عوارض تزریق در ستون فقرات نادر اما در صورت بروز بسیار جدی است.

تزریق در مفصل فاست

در آرتروزهای متوسط تا پیشرفته که التهاب موجب بروز درد شدید و محدودیت حرکت می‌شود، تزریق کورتیکواستروئید در مفصل‌های فاست آسیب دیده انجام می‌شود. درد برخی بیماران پس از تزریق تسکین می‌یابد. نتایج حاصل از انجام این تزریق متغیر است، اما به طور متوسط مدت اثرگذاری این تزریق حدود 3 ماه است.

تزریق استروئید در فضای اپیدورال (ESI)

تزریق در فضای اپیدورال، فضای باریک بین غشاهای پوشش دهنده نخاع و دیواره کانال نخاعی، انجام می‌شود. این دارو در فضای اپیدورال بالا و پایین می‌رود و روی مفصل‌های فاست و عصب‌های نخاعی نزدیک ناحیه تزریق را می‌پوشاند.

تزریق استروئید در فضای اپیدورال التهاب مفصل‌های فاست (ستون فقرات) را کاهش می‌دهد و درد ناشی از فشردگی یا تحریک عصب‌های نخاعی تسکین می‌یابد. آرتروز پیشرفته باعث تنگ شدن کانال نخاعی و فشردگی ریشه‌های عصبی می‌شود. تحریک عصبی حاصل از این امر درد سوزشی یا تیر کشنده‌ای را به دنبال دارد که هنگام تحت فشار قرار گرفتن عصب کمر یا گردن رو به پایین در پا یا بازو منتشر می‌شود.